آمریکا و روسیه به سمت تقابل می‌روند

بسیاری معتقدند سیاست خارجی دولت کنونی اوباما در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش نظیر دوره اول خواهد بود. شاخص‌های این سیاست عبارتند از:

1ـ مداخله مستقیم نداشتن در درگیری‌ها با عبرت گرفتن از جنگ‌های عراق و افغانستان و هزینه‌های مالی و انسانی آن.

2ـ استفاده از دیپلماسی و بخصوص دیپلماسی رایانه‌ای و نرم‌افزاری با توجه به طراحی و علایق خانم کلینتون در این مورد که توسط وی در وزارت امور خارجه آمریکا به کار گرفته و گسترش داده شد.

3ـ میدان‌داری‌کردن و جلو انداختن کشورهای دیگر در بحران‌ها نظیر اروپاییان و کشورهای منطقه‌ای که این مسأله را ما در بحران‌های منطقه خاورمیانه و آفریقایی در زمان سرنگونی قذافی، بحران سوریه و تحولات تونس مشاهده کردیم و اکنون در مالی نیز شاهدیم.

اخیرا بعضی از کارشناسان از توجه آمریکا به چین و آسیا صحبت کرده و معتقدند چین به‌خاطر قدرتمند شدن هر چه بیشتر در دهه اخیر و دارا بودن مقام دوم در اقتصاد جهانی و برخی از ویژگی‌های دیگر در سیاست خارجی آمریکا در اولویت نخست قرار دارد و از این کشور به عنوان رقیب آمریکا و ابرقدرت آینده نام می‌برند. ولی این پرسش مطرح است که آیا چین تمام یا اکثر ویژگی‌های یک ابرقدرت را دارد یا نه؟ ویژگی‌هایی نظیر توانمندی فناورانه، صنعتی، نظامی را و این‌که آیا تنها توانایی اقتصادی می‌تواند سبب برتری باشد یا نه؟

همچنین این مسأله نیز مطرح است که روابط آمریکا با روسیه نیز دستخوش تحولات خواهد شد یا نه. روشن است که آمریکا مایل نبوده پوتین برای بار سوم به مقام ریاست جمهوری انتخاب شود و بیشتر به مدودف برای این مقام دلبسته بود. چه با افزایش دوره ریاست جمهوری روسیه از چهار به شش سال و احتمال زیاد برای انتخاب مجدد پوتین به ریاست جمهوری برای چهارمین بار در شش سال آینده برای آمریکا شخص پوتین و سیاست‌های وی دردسرساز خواهد بود، توجه پوتین به استقلال روسیه در سیاست خارجی، مبارزه با جهان تک‌قطبی، سعی در ایجاد جهان چندقطبی، سعی در همگرایی بیشتر با اروپا، توجه به سیاست اوروآسیایی و مقابله با فزون‌طلبی آمریکا، وجود او را برای آمریکا مسأله‌ساز کرده است، بخصوص اگر بحران سوریه و حمایت وی از اسد و بحث ایران نیز به آن اضافه شود.

حال با توجه به معضلات و مسائل داخلی آمریکا که اوباما در برنامه‌های تبلیغاتی خود به آن پرداخته بود، این بحث مطرح است که بخش اعظم تمرکز کاری اوباما روی سیاست‌های داخلی نظیر حل مشکلات اقتصادی، بحث مهاجرت، بحران بیکاری، برنامه تأمین اجتماعی و بهداشت، کاهش هزینه‌های نظامی، محدودیت آزادی و فروش سلاح و تأمین حقوق اجتماعی اقلیت‌ها خواهد بود، ولی در مورد چنین استنباطی مستندات محکمی وجود ندارد و بعید به نظر می‌رسد سیاست خارجی آمریکا اهمیت و اولویت کمتری نسبت به سیاست داخلی برای اوباما داشته باشد و شاید کفه اهمیت آن بیشتر نیز باشد. برای آمریکا اکنون حل بحران سوریه و مسأله ایران اهمیت دارد که هر دوی این موضوع به‌نحوی در تعامل رابطه با روسیه قرار می‌گیرد.

بنابراین می‌توان گفت روسیه و چین هر یک از جهاتی در سیاست خارجی آمریکا مورد توجه‌اند، ولی به نظر می‌رسد رابطه روسیه و آمریکا اکنون حالتی تقابلی و تلافی‌جویانه پیدا کرده و حتی ممکن است به سمت یک رویارویی غیرنظامی نیز پیش رود، در مجموع می‌توان گفت آمریکا هنوز نتوانسته با پوتین زبان مشترک پیدا کند و بیش از گذشته از روسیه انتقاد کرده و این کشور به این انتقاد پاسخ می‌دهد.

برای نمونه می‌توان سفر هیلاری کلینتون به پراگ برای منع انعقاد قرارداد روسیه با چک در مورد نیروگاه هسته‌ای، عدم تصویب خرید بالگردهای روسی برای افغانستان توسط ناتو در سنای آمریکا و گسترش ناتو به سمت شرق، افزایش موشک‌های استراتژیک روسیه در مقابل افزایش پایگاه‌های سپر دفاع موشکی آمریکا و غرب، لغو تدریجی تعدادی از موافقت‌نامه‌های دو کشور که از نمونه‌های آن می‌توان خروج روسیه از موافقت‌نامه‌های همکاری با آمریکا در کنترل مواد مخدر و فعالیت نظامی و متقابلا خروج آمریکا از کمیسیون جامعه مدنی روسیه و آمریکا را نام برد که در دوره مدودف و به جهت بحث دموکراتیزه کردن جامعه روسیه صورت گرفته بود، که همه اینها نشان از تقابل جدی دارد.

سعی روسیه فعلا این خواهد بود که در ارتباط با مسائل مطرح شده در مقابل امتیاز آمریکا، امتیاز بدهد و در غیر این‌صورت مقابله به مثل کند. شاید بتوان گفت آمریکا و روسیه با وجود کثرت اختلافات فعلا تنها در دو موضوع اشتراک‌نظر داشته باشند: 1‌ـ‌ بحث مقابله با تروریسم بین‌المللی 2‌ـ‌ کاهش سلاح‌های کشتار جمعی.

محمدعلی یزدانی مقدم - مدیر نمایندگی صدا و سیما در روسیه