خداحافظی شهر با چشمک‌زن‌های بی‌خاصیت

حالا مسوولان ترافیکی شهر تصمیم گرفته‌اند بساط چراغ‌های چشمک‌زن را از خیابان‌های شهر جمع کنند، آنها می‌گویند این چراغ‌ها جز دردسر برای پلیس، نابسامانی در ترافیک شهر و بی‌قانون کردن تردد رانندگان هیچ خاصیتی نداشته‌اند.

همه این دلایل کافی است برای این که مسئولان ترافیکی پس از سال‌ها عذر چراغ‌های راهنمایی چشمک‌زن را از خیابان‌های شهر بخواهند.

چشمک‌زن‌های خنثی

چراغ‌های چشمک‌زن را حتما دیده‌اید، همان چراغ‌هایی که با رنگ قرمز در بیشتر تقاطع‌های شهر نصب شده و با چشمک زدن به خودروهایی که در حال عبور از آن معبر هستند، می‌خواهند چیزی بفهمانند.

شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که چراغ‌های چشمک‌زن نصب شده در تقاطع‌ها چه کارایی دارد؟ آنها قرار است چه پیامی را به رانندگان منتقل کند؟

خطر؟ احتیاط؟ اندکی مکث و تامل در حرکت؟ ایست و حرکت؟

واقعا این چراغ‌ها جز خاموش و روشن شدن‌های پیاپی چه کارایی در مدیریت ترافیک عبوری تقاطع‌ها و خیابان‌های شهرمان دارند. ابهام در عملکرد چراغ‌های راهنمایی چشمک‌زن را نه فقط شهروندان بلکه مسوولان ترافیکی شهر نیز تائید می‌کنند تا جایی که رئیس پلیس راهور پایتخت می‌گوید: چراغ‌های چشمک‌زن کارایی در مدیریت ترافیک تقاطع‌ها و معابر شهری ندارند.

سردار حسین رحیمی در گفت‌وگو با جام‌جم، وجود چراغ‌های چشمک‌زن را موجب بی‌نظمی در تردد خودروها می‌داند.

او توضیح می‌دهد: تجربه نشان داده چراغ‌های چشمک‌زن در هر تقاطع، خیابان و معبر شهری که نصب شده، رهاوردی جز بی‌نظمی در تردد خودروها نداشته است.

چراغ‌های راهنمایی چشمک‌زن باعث شده رانندگان در تقاطع‌ها حریم یکدیگر را رعایت نکنند و چون این چراغ‌ها پیام خاصی را منتقل نمی‌کند رانندگانی که در یک تقاطع از مسیرهای مختلف حرکت می‌کنند به خود این حق را می‌دهند که از هر طرف تردد کنند و راه را بر همدیگر ببندند که این وضع جز نابسامانی نتیجه‌ای به همراه ندارد.

چراغ‌های زمان دار به جای چشمک‌زن

عملکرد خنثی چراغ‌های راهنمایی چشمک‌زن موجب شد تا مسوولان ترافیکی شهر به این فکر بیفتند تا هر چه سریع‌تر تکلیف این چراغ‌ها را روشن کنند.

رییس پلیس راهور پایتخت که از موافقان حذف چراغ‌های راهنمایی چشمک‌زن از خیابان‌ها و معابر شهری است، می‌گوید: هم‌اکنون در مدیریت پیشرفته ترافیک بسیاری از شهرهای دنیا، اصلا چیزی به عنوان چراغ راهنمایی چشمک‌زن وجود ندارد.

حسین رحیمی در گفت‌وگو با جام‌جم، ایده‌آل‌ترین شکل چراغ‌های راهنمایی را حذف تدریجی کنترل دستی و هوشمند شدن آنها دانسته و می‌گوید: چراغ‌های راهنمایی چشمک‌زن باید تا جایی که امکان دارد از خیابان‌ها و معابر شهری حذف شود و چراغ‌های راهنمایی هوشمند جای آنها را بگیرد.

این طور که رحیمی توضیح می‌دهد حذف چراغ‌های چشمک‌زن به معنی جمع‌آوری آنها نیست بلکه کارایی‌شان باید تغییر پیدا کند و کنترل آنها هوشمند شود.

هوشمند شدن چراغ‌های راهنمایی هم به این شکل است که این چراغ‌ها سنسورهایی دارد که براساس سنجش میزان تراکم ترافیک عبوری خودروها زمان سبز یا قرمز بودن چراغ را مدیریت می‌کند و به خودروها در مسیرهای مختلف تقاطع زمان حرکت می‌دهد البته هوشمند شدن کنترل چراغ‌های راهنمایی سطح شهر استثناهایی هم دارد، بجز (مسیر سبز) هنگام عبور خودروی شخصیت‌های سیاسی کشور یا در ساعات اوج ترافیک صبح و عصر به تناسب میزان حجم ترافیک خودروهای عبوری ماموران راهنمایی و رانندگی مستقر در سر چهارراه‌ها و معابر شهری موظف هستند زمان چراغ‌های راهنمایی را به صورت دستی تنظیم کنند.

رییس پلیس راهور تهران می‌گوید تصمیم حذف چراغ‌های چشمک‌زن در جلسه مشترک مسئولان حوزه حمل و نقل و ترافیک شهرداری و پلیس راهور گرفته شده است و از چندی پیش هم کارشناسایی این چراغ‌ها در سطح شهر آغاز شده و از مسوولان شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران خواسته شده تا نسبت به تغییر کاربری این چراغ‌ها و زمان‌دار کردن آنها اقدام شود.

رحیمی پیش‌بینی می‌کند تغییر عملکرد چراغ‌های راهنمایی چشمک‌زن تا حد قابل توجهی برخی بی‌نظمی‌ها در تردد خودروهای عبوری را سامان بدهد.

افزایش ایمنی عابران پیاده

حذف چراغ‌های چشمک‌زن نه فقط موجب نظم بخشی به تردد خودروها بلکه ایمنی عابران پیاده هنگام عبور از عرض خیابان‌ها و تقاطع‌ها را نیز ارتقا خواهد داد.

شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران که مسئولیت نظارت و کنترل عملکرد چراغ‌های راهنمایی در سطح شهر را بر عهده دارد با بررسی‌هایی که روی چراغ‌های چشمک‌زن شهر انجام داده به این نتیجه رسیده که تبدیل این چراغ‌ها به چراغ‌های زمان‌دار، ایمنی عابران پیاده را هنگام عبور از عرض خیابان‌ها و تقاطع‌های شهر افزایش خواهد داد.

مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: با هماهنگی پلیس راهور و به منظور ارتقای ایمنی ترافیک در تقاطع‌ها بویژه افزایش ایمنی و امنیت عابران پیاده، طرح تبدیل تقاطع‌های چشمک‌زن به چراغ‌های زمان‌دار به سرعت اجرایی خواهد شد.

مهندس حجت‌الله بهروز، با بیان این که هم‌اکنون 750 تقاطع پایتخت به سیستم کنترل هوشمند مرکزی مجهز است، ادامه می‌دهد: چراغ‌های راهنمایی زمان‌دار که براساس زمان‌بندی حق‌تقدم و حرکت به خودروها در مسیرهای مختلف یک تقاطع داده می‌شود علاوه بر نظم بخشی به عبور و مرور و افزایش قابل توجه ایمنی ترافیک وسایل نقلیه، ایمنی عابران پیاده‌ای را که از عرض خیابان‌ها تردد می‌کنند نیز افزایش خواهد داد.

اندر حکایت چراغ‌های راهنمایی

چراغ‌های راهنمایی خیلی زود راهی خیابان‌های شهر شدند؛ 145 سال پیش، حتی زودتر از خودروها. اولین نسل از چراغ‌های راهنمایی سال 1868 و زمانی که ترافیک شامل چهارپایان، کالسکه‌ها و عابران پیاده می‌شد، طراحی و در شهر لندن نصب شد.

این چراغ از دو فانوس گازی قرمز به معنای توقف و سبز به معنای احتیاط توسط مهندس راه‌آهن ساخته شد.

البته یک سال بعد در ژانویه 1869 این چراغ راهنمایی گازی منفجر شد و مأمور پلیسی را که مشغول روشن کردن آن بود بشدت مجروح کرد، اما اولین چراغ راهنمایی نسل جدید که به چراغ‌های راهنمایی امروزی شبیه‌تر است، بعد از اختراع اتومبیل و در شهر دیترویت و با تلاش یک مأمور پلیس راهنمایی و رانندگی ساخته شد.

با آزمایش موفقیت‌آمیز این چراغ، ظرف کمتر از یک سال 15 تقاطع در این شهر به چراغ راهنمایی مجهز شدند.

از آن تاریخ به بعد پیشرفت‌های بسیاری در حوزه طراحی و ساخت و مدیریت چراغ‌های راهنمایی به دست آمده است و امروزه روی چراغ‌های راهنمایی به عنوان ابزار اصلی کنترل و مدیریت ترافیک در تقاطع‌ها حساب می‌شود.

پای اولین چراغ‌های راهنمایی و رانندگی سال‌های دهه 30 به کشورمان باز شد و این چراغ‌ها در تقاطع‌های سپه (امام خمینی(ره)) ولی عصر، پل امیر بهادر، باغ ملی، دروازه شمیران، گمرک و امیریه نصب شد، اما قبل از نصب این چراغ‌ها، چراغ‌های راهنمایی به صورت کوله‌پشتی و دارای دو چراغ قرمز، سبز و کلیدی برای خاموش و روشن کردن آنها بود، کوله‌پشتی در پشت مامور قرار می‌گرفت و کلید آن روی سینه سمت چپ قرار داشت.

بالاخره سال‌های 39 و 40 تقاطع‌های شهر تهران به مرور به نسل جدید چراغ‌های راهنمایی مجهز شد.

نسل اول چراغ‌های راهنمایی و رانندگی که در تهران نصب و راه‌اندازی شد مجهز به فانوس‌های لامپی کوچک بود که دید کافی بخصوص در ساعات میانی روز و در نور شدید آفتاب نداشت ضمن آن که به دلیل طراحی نامناسب سیستم برق رسانی و استفاده از روش کابل‌کشی هوایی برای تأمین انرژی، درصد بروز اختلال در سیستم برق آنها بسیار بالا بوده و به همین دلیل خاموشی مکرر چراغ‌های راهنمایی در تقاطع‌ها نیز اجتناب ناپذیر بود.

کنترل این نسل از چراغ‌های راهنمایی به صورت غیرخودکار و توسط مأموران پلیس راهنمایی و رانندگی انجام می‌شد و تنها معیار تصمیم‌گیری آنها برای تغییر شرایط چراغ، مشاهداتشان از وضع ترافیک در تقاطع مربوط بود، میزان زمان سبز و قرمز ماندن چراغ نیز بسته به نظر مأموران پلیس تعیین می‌شد.

مسوولیت طراحی، نصب و راه‌اندازی چراغ‌های راهنمایی و رانندگی در سطح شهرها نیز از سال 1371 بر عهده شهرداری‌ها گذاشته شد.

چراغ‌های چشمک‌زن قرار است جایشان را به چراغ‌های زمان دار هوشمند بدهند، این که این تصمیم چرا زودتر از اینها گرفته نشد؟ یا این که چراغ‌های چشمک‌زن با چه هدف و کارکردی در تقاطع‌های شهر نصب شد؟ اصولا آمدن این چراغ‌ها از همان ابتدا چقدر کارشناسی شده بود؟ پاسخ این پرسش‌ها شاید حالا دیگر خیلی مهم نباشد، اما موضوع مهم از این به بعد تاثیری است که جای خالی چراغ‌های راهنمایی چشمک‌زن بر ترافیک شهر خواهد گذاشت.

باید دید آیا حذف چراغ‌های چشمک‌زن از خیابان‌ها همان طور که مسوولان ترافیکی پیش‌بینی می‌کنند به روان شدن بار ترافیک شهر کمک خواهد کرد؟ یا این که این تصمیم نیز آزمون و خطایی بیش نخواهد بود که پس از مدتی دوباره چراغ‌های راهنمایی چشمک‌زن را به خیابان‌ها باز خواهد گرداند.

پوران محمدی -‌ گروه جامعه