ایران در خط مقدم مبارزه با دزدان دریایی

خوشبختانه ایران از این نعمت خدادادی برخوردار است که به دریا و آب‌های آزاد دسترسی دارد و از آنجا که ناوگان نفتکش و تجاری ما بسیار فعال و قوی است، کالاهای خود را از این مسیر صادر و وارد می‌کنیم. اما بعد از این‌که پدیده شوم دزدان دریایی در اطراف کشور سومالی و خلیج عدن و باب المندب به وجود آمد و تعدادی از یگان‌های تجاری مورد تعرض این دزدان قرار گرفت و کالاهای آنها ربوده و خدمه و کارکنان آنان به گروگان گرفته شدند و در نتیجه ضرر و زیان زیادی متوجه صاحبان کالاها و کشتی‌ها شد، تعدادی از کشورهای فرا منطقه‌ای تصمیم گرفتند برای مقابله با دزدان دریایی یک نیروی نظامی که از ملیت‌های مختلف تشکیل شده باشد، ترتیب دهند و این نیروها تحت یک فرماندهی واحد عازم این منطقه شوند. البته مسیر این کشتی‌ها منطقه‌بندی شد و فرماندهی هر منطقه را کشور خاصی به عهده گرفت. با توجه به این‌که جمهوری اسلامی ایران از یک نیروی دریایی قوی برخوردار است و در عین حال یکی از وظایف این نیرو، حمایت و برقراری امنیت لازم برای خطوط کشتیرانی و نفتکش خودی است، نسبت به اعزام ناوگروه‌های خود اقدام کرد. تاکنون 23 ناوگروه رزمی از سوی جمهوری اسلامی ایران به منطقه خلیج عدن اعزام شده است که یگان‌های اعزامی، بسته به شرایط بین 60 تا 90 روز در ماموریت هستند. در کنار یگان‌های رزمی، ما از تکاوران و نیروهای عملیات ویژه هم برای برقراری ایمنی لازم برای کشتی‌های تجاری و نفتکش خودی استفاده می‌کنیم.

خوشبختانه از زمانی که این ماموریت‌ها به نیروی دریایی محول شد، موردی نبوده که دزدان دریایی بتوانند یگان‌های تجاری ما را بربایند و گروگان بگیرند. اما اختلافی که ما در این زمینه با سایر کشورها داریم، این است که ما این ماموریت را به صورت مستقل انجام می‌دهیم. زمانی که ما مشغول انجام این ماموریت هستیم، علاوه بر کشتی‌های تجاری و نفتکش خودی در مواردی کشتی‌های دیگر کشورها را نیز که مورد تعرض دزدان دریایی قرار گرفته بودند و درخواست کمک کردند نیز نجات داده‌ایم. در نهایت تامین خطوط مواصلاتی چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ از جمله وظایف نیروی دریایی است و چنین وظیفه‌ای موجب شد تا ما به این ماموریت و این منطقه اعزام شویم. در دوران جنگ تحمیلی هم با توجه به تهدیدات رژیم بعثی، نیروی دریایی چنین کاری را انجام می‌داد و یگان‌های تجاری و نفتکش را به صورت کاروانی از شمال خلیج‌فارس تا دریای عمان و جایی که دیگر خطری آنها را تهدید نمی‌کرد، اسکورت می‌کرد. همچنین یگان‌های ورودی را از حول و حوش چابهار دریافت و تا بندر مورد نظرشان اسکورت می‌کردیم. بعد از پایان جنگ این ماموریت عملا از بین رفت تا این‌که پدیده دزدان دریایی ایجاد شد و ما مجددا به اجرای این ماموریت اقدام کردیم.

چون ماموریت طولانی است و سیاست جمهوری اسلامی ایران بر این است که کشتی‌های اعزامی، خودکفا و بی‌نیاز از کمک سایر کشورها باشند، در نتیجه عمدتا ناوگروه‌هایی که ما اعزام می‌کنیم از یک یگان رزمی و یک یگان پشتیبانی تشکیل می‌شود. یگان رزمی به انواع سلاح‌های سبک و سنگین، سطحی و زیر سطحی و ضد هوایی مجهز است و در زمره ناوشکن‌های چند منظوره محسوب می‌شود که از قدرت تحرک بسیار بالایی دارد و می‌تواند هر زمانی که نیاز باشد با حداکثر سرعت خود را به منطقه مورد نظرش برساند. از آنجا که این یگان‌ها به انبارها و مخازنی برای آب و سوخت و مواد غذایی نیازمندند برای ادامه ماموریت، همیشه یک یگان پشتیبانی‌کننده همراه آنها اعزام می‌شود که البته آن هم به برخی از تسلیحات مجهز است.

در این کشتی‌ها به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شود که فعالیت آنها 24 ساعته ادامه یابد و این یگان‌ها نیاز نداشته باشند برای تامین مایحتاج خود در جایی توقف کنند. نیازهای این کشتی‌ها در حین حرکت و در حالی که ماموریت خود را انجام می‌دهند، توسط یگان پشتیبانی تامین می‌شود. یعنی سوخت، مواد غذایی، امکانات بهداشتی و درمانی و تجهیزات پزشکی در یگان پشتیبانی موجود است تا اگر احیانا موردی پیش آمد و نیاز به پزشک بود، مرتفع شود.

پرسنل یگان‌ها با توجه به نوع یگان و ماموریت و تجهیزات آن متفاوتند. این‌طور نیست که یک عدد ثابتی باشد که من به آن اشاره کنم. اما به طور میانگین و با توجه به نوع یگان و بزرگی آن حدود 300 تا 400 نفر هستند. همچنین علاوه بر یگان‌های شناور، تعدادی از نیروهای عملیات ویژه و تکاور نیز در این ماموریت‌ها حضور دارند تا برحسب ماموریت مورد نیاز عمل کنند.

امکانات مختلفی پیش‌بینی شده است که پرسنل بتوانند در زمان‌های مقرر و پیش‌بینی شده با خانواده خود ارتباط تلفنی داشته باشند. این ارتباطات رایگان در اختیار پرسنل است و تجهیزات و سامانه‌هایی در ساحل و در یگان‌های شناور پیش‌بینی شده است که آنها بتوانند براحتی با خانواده‌های خود ارتباط تلفنی برقرار کنند. علاوه بر این تدابیر خاصی در نیروی دریایی اندیشیده شده است تا برای خانواده‌های پرسنلی که عازم ماموریت هستند، مشکلی ایجاد نشود و احیانا اگر مشکلی برایشان ایجاد شد، بتوانند آن را رفع کنند. تیم‌هایی در مناطق مختلف نیروی دریایی تشکیل شده و به این خانواده‌ها سرکشی می‌کنند. ما معتقدیم که بار زیادی از انجام ماموریت‌ها را خانواده پرسنل بر دوش می‌کشند و از تاکیدات همیشگی فرمانده معظم کل قواست که توجه ویژه‌ای به این خانواده‌ها بشود.

زمانی که ابتدای شروع این درگیری‌ها بود ما معمولا شاهد یک یا دو قایق دزدان دریایی بودیم که با سلاح‌های سبک اقدام به حمله و تیراندازی می‌کردند و برد سلاح‌هایشان محدود بود و چون در کشتی‌های تجاری برای مقابله با آنها تجهیزاتی پیش‌بینی نشده بود، خیلی سریع تسلیم تهدیدات و خواسته‌های این دزدان می‌شدند. اما با گذشت زمان دزدان توانستند عواید و اعتبارات خاصی را جذب کنند، توانمندی خود را ارتقا دادند و به جای یک یا دو قایق ما شاهد بودیم که در مواقعی بین 20 تا 25 قایق از دزدان دریایی به کشتی‌ها حمله می‌کردند.

آنها قایق‌های تندرو در اختیار داشتند و کشتی‌های تجاری و یگان‌های بومی صیادی را که دزدیده بودند به عنوان کشتی‌های مادر استفاده می‌کردند. به این ترتیب توانمندی بیشتری پیدا می‌کردند تا در دریا بمانند و در پایگاه‌های مادر خود مستقر شوند. آنها قایق‌های کوچک تندرو را که با سرعت‌های 30 تا 40 گره دریایی حرکت می‌کرد در کشتی‌های مادر قرار می‌دادند و زمانی که می‌دیدند یک کشتی تجاری در حال عبور است، قایق‌ها را از کشتی به آب انداخته و بسرعت به کشتی تجاری نزدیک می‌شدند و با اسلحه، نفرات کشتی را تهدید و آن را تصرف می‌کردند.

این دزدان زمانی که دیدند کشتی‌های تجاری توسط نیروهای محافظ و امنیتی حمایت می‌شوند، تعداد قایق‌های خود را زیاد کردند تا بتوانند عملیات خود را بهتر انجام بدهند و همچنین تسلیحاتشان را از سبک به نیمه سنگین تغییر دادند و به این ترتیب خطر و تهدید آنها بیشتر شد. در مواردی در پیامی که به ما فرستاده می‌شد، کشتی‌ها اعلام می‌کردند که بین 20 تا 30 فروند قایق تندرو به آنها حمله کرده که روی هر کدام از این قایق‌ها چهار تا پنج نفر مسلح مستقر و در آن واحد 70 تا 80 دزد دریایی به کشتی حمله کرده بودند البته ما موردی نداشتیم که یگان‌ها تحت اسکورت نیروی دریایی ما باشند و دزدان به آنها حمله کنند و موفق شوند.

ما بالای صد مورد درگیری با دزدان داشتیم که 32 مورد درگیری با یگان‌های تجاری ایرانی بوده است که با حضور ناوگروه ما آنها ناکام شده‌اند. در دو مورد بحث تصرف کشتی‌ها پیش آمد که یکی کشتی ایرانی بود. این کشتی قبل از این‌که به محدوده اسکورت کشتی‌های ما وارد شود، توسط دزدان دریایی ربوده شد که ما یگان‌های رزمی خود را اعزام کردیم و کشتی را از دزدان پس گرفتیم. در این ماجرا نزدیک 48 ساعت درگیری تن به تن روی کشتی رخ داد و همه خدمه آن صحیح و سالم آزاد شدند.

در مورد دیگر، کشتی چینی را دزدیده بودند که آنها از ما درخواست کمک کردند و ما نیرو فرستادیم و کشتی را از دست دزدان دریایی خارج کردیم. این اقدام بازتاب‌های مثبتی برای جمهوری اسلامی ایران داشت و دلیل آن این بود که ایران تنها کشوری است که از موقعی که پدیده دزدان به وقوع پیوسته، توانسته کشتی‌های ربوده شده را به گونه‌ای از تصرف دزدان دریایی خارج کند که به کشتی و خدمه آن آسیبی وارد نشود و سپس دزدان را دستگیر و تحویل مراجع قضایی بدهد.

اگر دزدان به کشتی‌هایی که زیر پرچم جمهوری اسلامی ایران هستند، حمله کنند و دستگیر شوند، چون این کشتی‌ها به عنوان بخشی از خاک جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌شوند، دزدان پس از دستگیری تحویل مراجع قضایی جمهوری اسلامی ایران می‌شوند و برابر قوانین بین‌المللی و قوانین جمهوری اسلامی ایران در خصوص آنها تصمیم‌گیری و با آنها برخورد می‌شود.

ما دزدان را به مراجع قضایی خودمان تحویل می‌دهیم و آنها خود در این باره تصمیم می‌گیرند. مثلا درخصوص کشتی چینی که دزدیده شده بود، چون اینترپل به دنبال برخورد با این دزدان دریایی بود ، تعاملات و ارتباطاتی بین مراجع قضایی ما و پلیس بین‌الملل صورت گرفت و با هماهنگی یکدیگر در خصوص آنها تصمیم‌گیری شد.

عمدتا به کشور سومالی تعلق دارند و به خاطر مسائل و مشکلات اقتصادی و فقر در کشورشان به این کار روی آورده‌اند. جامعه بین‌المللی باید با این کشور مساعدت کند تا آنها نیازهای خودشان را بتوانند تامین کنند. این دزدان عمدتا اوایل ماهیگیر بودند، منتها به خاطر صیدهای صنعتی توسط کشورهای دیگر در محدوده کشورشان دیگر نمی‌توانند از راه صیادی، نیازهای خود را تامین کنند و به این سمت گرایش پیدا کرده‌اند. البته ما احتمال می‌دهیم دست‌های پشت پرده‌ای هم در این میان وجود دارد و آنها از کانال‌هایی حمایت می‌شوند تا به منافع اقتصادی برخی کشورها ضربه بزنند و ناامنی ایجاد کنند. اگر یک اجماع جهانی برای ریشه‌کن کردن پدیده دزدان دریایی باشد این کار براحتی انجام‌پذیر است. غربی‌ها وقتی کشوری را اشغال می‌کنند، چطور نمی‌توانند با یک تعداد دزد دریایی که از تجهیزات ابتدایی برخوردارند و موقعیت و محل استقرارشان شناخته شده است، برخورد کنند؟

چرا، سرپرست و سرکرده دو گروهی که ما آنها را دستگیر کردیم، فردی سرشناس بود که پلیس بین‌الملل هم به دنبال او بود. او از جمله نفراتی بود که آموزش‌های خاص نظامی را دیده بود و فرد هوشیار و زیرکی محسوب می‌شد که تیم دزدان دریایی را هدایت می‌کرد. بین دزدان دریایی کسانی هستند که یا خدمت نظامی رفته‌اند یا داخل کشورهای دیگر آموزش نظامی دیده‌اند. در عین حال سومالی از قبایل مختلف تشکیل شده است و هر محدود‌ه‌ای در حوزه اختیارات یک قبیله قرار دارد. این قبایل با هم نیز سازگاری ندارند و درگیری‌های نظامی بین آنها روی می‌دهد که موجب می‌شود اکثر آنها به صورت خودکار با تسلیحات و فنون نظامی آشنا باشند. همچنین با سختی‌ها و مشکلات کار در دریا هم آشنا هستند و آمادگی عملیات مسلحانه در دریا را دارند.

خیر. خوشبختانه تا به حال موردی نداشتیم که به شهادت کسی منجر شود البته در عملیات آزادسازی اخیر، یک نفر خیلی جزئی زخمی شد و دلیل آن این بود که آنها از کشتی به سمت قایق‌های ما که نفراتمان به سویشان می‌رفتند، تیراندازی می‌کردند. آنها در ارتفاع بالا قرار داشتند و ارتفاع قایق‌های ما پایین‌تر بود. آنها مسلط بودند و خدمه کشتی را به عنوان گروگان در اختیار داشتند و تمام تدبیر ما این بود که صدمه‌ای به کارکنان کشتی وارد نشود، بنابراین نفرات ما با احتیاط بیشتری تیراندازی می‌کردند و برعکس دزدان دریایی خیلی بی‌محابا بودند و حجم زیادی از آتش را به سمت ما نشانه گرفته بودند.

در یکی دو مورد که کشتی‌های ما را دزدیده بودند، نفرات ما حدود شش تا هفت ماه در گروگان آنها بودند و برخوردهای بسیار بدی با آنها از نظر بهداشتی و تغذیه صورت گرفته بود و از نظر روحی دچار صدمات فراوانی شده و خانواده‌های آنها بشدت نگران بودند که آزادی آنها خوشحالی بسیاری برای ما داشت و امیدواریم هیچ‌گاه شاهد این اتفاقات برای کشتی‌های ایرانی نباشیم.

درگیری‌ای که ما در بحث آزادسازی کشتی‌ها داشتیم دقیقا مثل آن‌چیزی بود که مردم در فیلم‌ها می‌بینند. واقعا خیلی خشن و حجم تیراندازی در آن بالا بود. حتی فرمانده کشتی ما را به عنوان گروگان گرفته بودند و سعی کردند از او استفاده کنند و نفرات را به سمت خود بکشانند و در دام بیندازند؛ اما نیروهای عملیات ویژه ما برای مقابله با سخت‌ترین شرایط آموزش می‌بینند و این آموزش‌ها به شکلی است که اگر آنها 48 ساعت در دریا تنها باشند بتوانند نیاز‌های خود را تامین و از تجهیزاتشان استفاده کنند و ماموریت خود را انجام دهند.

در واقع این نیروها توانمندی عملیات در خشکی، روی دریا، زیر سطح دریا و در هوا را دارند و آموزش‌های سخت و ویژه‌ای دیده‌اند که قابل قیاس با آموزش‌هایی که دزدان دریایی دیده‌اند، نیست ولی فراموش نکنید آن ذهنیتی که در فیلم‌های قدیمی می‌بینیم که دو کشتی به یکدیگر نزدیک می‌شوند و نفرات آنها با یکدیگر نبرد می‌کنند در این عملیات‌ها وجود ندارد. در حال حاضر کشورها تجهیزات پیشرفته و خمپاره‌انداز، گلوله‌انداز و نارنجک‌اندازهایی دارند که مجهز به دوربین است و تجهیزاتی که دزدان دریایی نیز در اختیار دارند نسبتا تجهیزات به روز و خوبی است. وقتی ما برای مقابله با دزدان دریایی وارد کار می‌شویم،آنها تنها مواظب جان خودشان هستند.

بله. در ضمن نفرات ما باید هم مواظب جان خودشان باشند و هم مراقب باشند به خدمه کشتی صدمه‌ای وارد نشود و کشتی آسیبی نبیند که نشود آن را نجات داد. اگر آتش گسترده و وسیعی در کشتی ایجاد شود و کشتی دچار آسیب شود در فاصله بسیار دور از ساحل و عمق بسیار زیاد آب، کمک‌رسانی به آن یگان کار سخت و دشواری خواهد بود. دغدغه ما به عنوان نفراتی که باید کار را انجام دهیم خیلی بیشتر از دزدان دریایی است و این امر در آزادی عمل ما محدودیت ایجاد می‌کند.

البته ما سعی کرده‌ایم این محدودیت‌ها را با آموزش‌هایی که نفرات می‌بینند و تمرین‌هایی که انجام می‌دهند با شبیه‌سازی تقلیل دهیم؛ یعنی به این گونه نبوده که وقتی بخواهیم یک کشتی را آزاد کنیم بدون هیچ بررسی و آموزشی وارد عمل شویم. کارهای بسیار زیادی در این رابطه انجام می‌گیرد.

شاید برای خوانندگان جالب باشد که وقتی می‌خواستیم یک کشتی تجاری را آزاد کنیم به دلیل تجاری بودن کشتی، نفرات ما با محیط و داخل کشتی آشنایی نداشتند و نمی‌دانستند راه ورود و خروج، محل‌های زندگی افراد و قسمت‌هایی که امکان پنهان شدن در آن هست کجاست. ما نمی‌توانستیم چشم و گوش بسته افراد خودمان را به آنجا بفرستیم بنابراین دست به‌کار شدیم و با کشتیرانی رایزنی کردیم.

مشابه این کشتی را در بندرعباس و لنگرگاه پیدا کردیم و نفراتی را روی آن کشتی فرستادیم. آنها آن کشتی را دیدند، با محیط آنجا آشنا شدند و تعداد زیادی عکس تهیه کردیم و عکس‌ها را برای یگانی که نفرات ما را حمل می‌کرد، فرستادیم. در طول مسیر نفرات ما با محیط آن کشتی آشنا شدند و شرایط و محیط آن کشتی را بررسی کردند. همچنین آزادسازی را تمرین می‌کردند و احتمالات مختلف را مورد بررسی قرار می‌دادند و به این ترتیب ماموریت را انجام دادیم.

تبادل اطلاعات خیلی سریع و آنلاین بود. ما هر اطلاعاتی را که به‌دست می‌آوردیم در صورتی که فاقد طبقه‌بندی بود از طریق ایمیل و اینترنت برای آنها می‌فرستادیم و موارد طبقه‌بندی شده و تاکتیکی را نیز از طریق سیستم‌های ارتباطی خودمان که دارای کد و رمزهای خاص است، ارسال و با آنها تماس برقرار می‌کردیم.