مینیاتور بهزاد در قاب تلویزیون

مستند «نگاره عشق» با طرح این مسائل ، زندگی و شیوه خلق آثار کمال الدین بهزاد را به تصویر می کشد. این مجموعه می کوشد نشان دهد هنرمند ایرانی از دیرباز تلاش خود را معطوف به نمونه آفرینی آرمانی کرده و تمایل داشته دنیای آمال و تصورات خود را صورتی بیرونی دهد و اگر به جهان پیرامون خود روی کرده چندان به صرافت تقلید از فضای 3 بعدی ، نور و سایه و شکل و رنگ اشیائ نبوده است. نگاره عشق نشان می دهد در نقاشی های بهزاد انسان ها محور اصلی اند، ولی جایگاه آنان بروشنی مشخص است و دیده آدمی همه اجزا را به نسبتی که مورد نظر هنرمند است ، می بیند. در هنر بهزاد، انسان محور اصلی است. او روشهای جدیدی را می کاود تا انسان را در حال حرکت به نمایش درآورد. او مردم عهد خویش را در حالت زندگی عادی و عمومی شان به تصویر می کشد و تاثیر متقابل و انسان را در یکدیگر نشان می دهد. نگاره عشق ، متن و محتوای خود را به شهرت و آوازه بهزاد اختصاص داده و سپس محیط فعالیت بهزاد و سرگذشت او را مورد بحث قرار می دهد. در قسمتی دیگر از این مجموعه درخصوص مکتب بهزاد و استادان و شاگردان وی صحبت به میان می آید و در جای دیگری شهرت فوق العاده بهزاد طرح می شود که چگونه این آثار باعث شده آوازه اش آنچنان در جهان بپیچد که این همه تحقیق درباره کارهایش انجام شود. مجموعه آثار بهزاد روی هم رفته هم مشتمل بر مضامین رزمی و حماسی است ، هم متضمن معانی بزمی و عشقی و البته بیان حرکات و احوال و اطوار اشخاص هم در هر دو شیوه کاملا استادانه و خیرکننده است. در جزییات آثار او نشانه ای از تمایل وی به نوعی رئالیسم محسوس است. بهزاد با قلمش به شکل بخصوصی سعی دارد حوادث مورد نظر را در قیافه ها با وجود کوچکی و ریزی آنها و در حرکات با وجود محدودیت از حیث جا و مضمون که پیروی از شاعر داشته نشان بدهد و حتی حرکات حیوانات را نیز بدقت ملاحظه و رعایت کند. همجواری و همنشینی آثار بهزاد با ادبیات عرفانی به سنخیت یافتن ماهوی نگارگری با ادبیات عرفانی منجر شد و نگارگران دیر اهل معنا و بویژه بهزاد، با فهم و درک هنرمندانه و با حضور عارفانه ، عناصر تصویری را در خدمت بیان معانی حقیقی کلمات به کار گرفتند و با زبان اشاره از معانی گفتند. نگاره عشق جدا از پرداختن مستقیم و غیرمستقیم به آثار بهزاد به جایگاه مینیاتور و بهزاد و تحولی که او در بسیاری از باورهای گذاشته اش ایجاد کرد و توانسته مسیر تحولات هنر را رقم زند و محورهای حرکت تاریخی هنر را با تلاش خود مشخص کند نیز اشاره هایی متین دارد. درست است که در هنر واقعی به آسانی نمی توان از یک نفوذ مستمر یکجانبه صحبت کرد؛ اما نمی توان هم قبول کرد که سنتهای قدیم ایرانی پیش از اسلام در ایجاد و تکامل هنر مینیاتور اسلامی تاثیری نداشته است. نفوذ هنر چینی و هندی هم که در نسخه های جامع التواریخ رشیدی دیده می شود بی شک در تبریز و از روی هنرمندانی ایرانی تعدیل شده و راه تازه ای یافته است. از روزگار تیمور به بعد است که ذوق آفریننده ایرانی تجلی خود را در این آثار با قدرت و شکوه تمام ظاهر کرده است. روی هم رفته در آثار بهزاد، آمیزگاری و هماهنگی رنگها تا حدی جزو مختصات به شمار می رود. بعضی از کارهایش نشان می دهد که صورت را اول بزرگ می کشید و بعد آنها را به مقیاس کوچکتر ترسیم می کرد و... اما آنچه در این مجموعه بیشتر به چشم می خورد تلاش سازندگان نگاره عشق است که به بررسی تاریخ نگارگری ایران قبل از اسلام ، همزمان با پیدایش دین اسلام و بعد از اسلام تا زمان صفویه مقارن با عصر استاد کمال الدین بهزاد می پردازند؛ کوششی توام با پژوهش عمیق و ساختی صادقانه ، ساده و روان در این عصر و زمان. علیرضا آقابالایی aghabalaee@jamejamonline.ir