قامت چنارهای پایتخت خم می‌شود

مطابق گفته کارشناسان محیط زیست، این درختان سر به‌آسمان ساییده بیش از 80 سال عمر دارند. در گذشته‌ای نه چندان دور، بیش از 24 هزار درخت چنار در دو سوی خیابان ولی‌عصر کاشته شده بود‌، اما در حال حاضر بیشتر آنها در آستانه خشک شدن و نابودی قرار دارند. گرچه مسئولان شهری برای نجات چنارهای پایتخت، تلاش‌های جسته و گریخته‌ای انجام داده‌اند، اما مجموع این تلاش‌ها تاکنون نتوانسته است «ریه‌های پایتخت» را از مرگ تدریجی نجات دهد.

اگر این روند روزانه کاهش چنارهای خیابان ولی‌عصر ادامه یابد و اقدام موثری هم برای نگهداری همین تعداد چنارهای باقیمانده صورت نگیرد،‌ رفته رفته این نشان سبز تهران قدیم نیز به طور کامل از خاطره پایتخت و پایتخت‌نشینان حذف خواهد شد.

چنارها دیرزیستی‌شان را از دست داده‌اند

برخی کارشناسان درخصوص علت مرگ بسیاری از چنارهای تهران معتقدند که از همان اول هم انتخاب درخت چنار برای فضاهای شهری، انتخاب درستی نبوده است، اما کاظم نصرتی نصرآبادی، رئیس هیات مدیره جامعه جنگلبانی ایران به جام‌جم می‌گوید: درخت چنار از جمله گونه‌هایی است که دیرزیستی طولانی دارد و اتفاقا کسانی که در گذشته این درخت را برای فضاهای شهری انتخاب کرده بودند، انتخابشان از این جهت درست بوده است.وی ادامه می‌دهد: چنارها گونه‌های دیرزیستی هستند، ولی مشکل چنارهای ولی‌عصر این است که به دلیل آلودگی هوا و دیگر اتفاقاتی که برایشان افتاده، دیرزیستی شان را از دست داده‌اند؛ حتی برخی از چنارهای خیابان ولی‌عصر قبل از آن که به دیرزیستی برسند، توسط صاحبان املاک تجاری یا افراد صاحب منفعت در این امر، بریده می‌شوند.

نصرآبادی با بیان این که نجات چنارهای خیابان ولی‌عصر، عزم ملی می‌طلبد، ادامه می‌دهد: روند کاهش تعداد چنارهای تهران همچنان ادامه دارد و تاثیر عامل جوی و عامل انسانی در به وجود آمدن این روند نزولی تاثیر بسزایی داشته است، به طوری که آلودگی آب و هوا، دستکاری انسان‌ها، پیاده‌روسازی‌های غیراصولی و ریختن مصالح ساختمانی در کنار چنارها، مرگ این درختان باشکوه را سرعت بخشیده است.

وی عنوان می‌کند: نباید از یاد ببریم که در مراحل ابتدایی کاشت چنارها، این درختان در خارج از حریم جوی‌ها کاشته شده‌اند؛ اما پس از گذشت سال‌ها، چنارها در مسیر جوی‌ها قرار گرفتند؛ در واقع همین مشکل که الان آب دائم پای چنارهای خیابان ولی‌عصر است، خودش عامل بسیاری از آفت‌های این درخت کهنسال بوده و تسریع در روند دیرزیستی را شتاب بخشیده است.

سنگ چین، راه نجات چنارها

شاید در نگاه اول، مجاورت همیشگی درخت چنار با جریان آب، یک مولفه مثبت برای رشد و سلامت این درخت دیرسال محسوب شود، اما محمدعلی نعیمی،‌ کارشناس فضای سبز در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: اگر تنه درخت چنار در مسیر دائم آب باشد، این درخت پس از مدتی به یک بیماری به نام «سرطان طوقه» مبتلا خواهد شد که این بیماری می‌تواند درخت را براحتی از پای درآورد. وی درباره راهکار حل این مشکل هم پیشنهاد می‌دهد: اگر شهرداری دورتادور تنه درختان چنار در خیابان ولی‌عصر را به ارتفاع 40 سانتی‌متر سنگ‌چین کند تا آب به تنه درخت نخورد، در آن صورت از انتقال بسیاری از بیماری‌ها به این درختان نیز جلوگیری می‌شود.

نعیمی بر این باور است که علاوه بر آلودگی هوا، شوری آب نیز در روند کاهش تعداد درختان چنار ولی‌عصر موثر بوده است.

وی در این باره می‌گوید: شما ببینید که ما هر ساله تا چه حجم زیادی از خاک، ماسه و نمک استفاده می‌کنیم تا مثلا پیاده‌روهای خیابان ولی‌عصر را در فصل برف و سرما مناسب‌سازی کنیم؛ اما شک نکنید که همین شوری آب و خاک تهران هم در مرگ درختان چنار بی‌تاثیر نبوده است و فکر می‌کنم اگر همین وضع ادامه داشته باشد، تا 20 سال دیگر هیچ درخت چناری در خیابان ولی‌عصر باقی نخواهد ماند.

حشره‌های گزنده، قاتل چنارها

در حالی که کارشناسان محیط زیست بر این عقیده‌اند که قرار گرفتن چنارها در جریان مداوم آب، یکی از عوامل مهم تهدیدکننده حیات این درختان است، اما رامین عرفانیان سلیم، معاون سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران به جام‌جم می‌گوید: قبول دارم که سنگ‌چین کردن محدوده اطراف چنار‌های خیابان ولی‌عصر می‌تواند تا حدی از مشکلات این درختان بکاهد، اما قبول ندارم که با سنگ چین کردن چنارها، همه مشکلات این درختان حل می‌شود.عرفانیان با اشاره به وجود سایر عوامل تهدیدکننده چنارهای ولی‌عصر، عنوان می‌کند: عمده‌ترین عامل تهدیدکننده چنارهای ولی‌عصر، حشرات موذی هستند که از درختی به درختی دیگر می‌روند و با گزش یک چنار، باعث انتقال آلودگی قارچی به سایر چنارها می‌شوند.

وی درخصوص اقدامات شهرداری برای دفع این آفت می‌گوید: ازجمله کارهایی که ما تاکنون برای مقابله با این مشکل انجام داده‌ایم، آغشته کردن تنه چنارها به مواد پوشاننده جهت کاهش قابلیت «رجحان میزبانی» در چنارهاست؛ یعنی وقتی تنه درخت با مواد خاص رنگی پوشانده می‌شود؛ دیگر آن دسته از حشراتی که می‌خواهند در تنه درخت گزش ایجاد کرده و تخمگذاری کنند، به خاطر تغییر رنگ تنه، گول می‌خورند و دیگر روی تنه آن چنار، تخمگذاری نمی‌کنند.

چنارها مریض می‌شوند

عرفانیان با بیان این که برای برخی از عوامل بیماری‌زا و موثر بر چنارها نمی‌توانیم کاری انجام بدهیم، یادآور می‌شود: ما نمی‌توانیم در خصوص عوامل بیماری‌زایی که از طریق ریشه چنارها منتقل می‌شود، کار خاصی انجام دهیم.

این مقام مسئول در شهرداری تهران در خصوص اقدامات مسئولان شهری پایتخت برای کنترل بیماری‌های مختلف چنارهای خیابان ولی‌عصر نیز می‌گوید: ضدعفونی کردن تنه درخت‌ها، جلوگیری از انتقال بیماری یک درخت به درخت دیگر، تزریق مواد ضدعفونی به محدوده ریشه چنارها و استفاده از کودهای تقویت‌کننده نیز از دیگر اقداماتی است که تاکنون شهرداری تهران برای مقابله با عوامل بیماری‌زای درختان چنار انجام داده است.

چه کسی چنارها را خشک می‌کند؟

معاون سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران هم برخی از اخبار غیر رسمی درخصوص خشک کردن عمدی چنارهای خیابان ولی‌عصر را تائید کرده و در این باره می‌گوید: متاسفانه بعضی از صاحبان مغازه‌ها در خیابان ولی‌عصر، پای برخی از درخت‌های چنار سم ریخته و موجب خشک شدن چنارها شده‌اند که البته شهرداری تهران بشدت با این دسته از متخلفان برخورد می‌کند. وی ادامه می‌دهد: ما برای جبران این تلفات، بیش از 3000 درخت در محل‌هایی که چنارها قطع شده‌اند، کاشته‌ایم، اما باید این نکته را هم یادآوری کنم که بسیاری از اقدامات عمرانی در سطح شهر نیز باعث می‌شود که به چنارهای خیابان ولی‌عصر لطمه اساسی بخورد.

عرفانیان نیز درباره تاثیر آلودگی هوا بر کاهش جمعیت چنارهای خیابان ولی‌عصر توضیح می‌دهد: بر خلاف نظر برخی از کارشناسان، بر این عقیده مصمم هستم که آلودگی هوا تاثیر چندانی در کاهش تعداد چنارهای ولی‌عصر نداشته است؛ بلکه همان‌طور که پیشتر اشاره کردم، مشکل اصلی چنارهای ولی‌عصر به وجود بیماری‌ها برمی گردد که این بیماری‌ها نیز محدود به یک کشور یا یک نقطه جغرافیایی خاص نمی‌شود.

امین جلالوند / گروه جامعه