دشواری‌ به تصویرکشیدن مباحث علوم انسانی

این مهم بویژه در حوزه علوم انسانی ـ که کانون مناقشات فکری است ـ مصداق بیشتری دارد و تلویزیون می‌تواند برنامه‌های متعددی در هر یک از حوزه‌ها و شاخه‌های این حوزه حیاتی داشته باشد که هرکدام مخاطبان خاص خود را دارد. در ضمن برخلاف علوم تجربی و ریاضی، مباحث علوم انسانی از عمومیت بیشتری برخوردار بوده و با زندگی ارتباط تنگاتنگ و نزدیک دارد.

زاویه در حقیقت یک مجله تصویری است بارویکردی عام که به حوزه فرهنگ با دید خبری ـ تحلیلی، نگاهی ویژه دارد. این برنامه،‌ چهارشنبه‌ها با رصد مهم‌ترین عناوین خبری 7 روز گذشته، ‌اتفاقات فرهنگی حوزه علوم انسانی را تحلیل می‌کند. زاویه از 2 نظر موافق و مخالف مسائل را در معرض قضاوت بیننده قرار می‌دهد و می‌کوشد برای مخاطبان خاص این حوزه، برنامه‌های قابل قبولی ارائه کند؛ برنامه‌هایی که فهم عام را برای درک مباحث و ارتباط برقرارکردن با آن تضمین کند. زاویه را می‌توان در ذیل برنامه‌هایی قرار داد که نام مجله فرهنگی به خود می‌گیرند.

این برنامه فی‌نفسه و از حیث ساختار رسانه‌ای نمی‌تواند چندان در جذب مخاطب تاثیر بگذارد، مگر این‌که خود مباحث و سوژه‌های برنامه برای مخاطب جذابیت داشته باشد و دغدغه ذهنی او شود. البته نوع اجرای برنامه و دلنشین‌بودن سخنان و قدرت بیان کارشناسان و مهمانان بشدت در جلب رضایت و جذب توجه او موثر است.

برنامه زاویه صرفا خود را به ساختار گفت‌وگومحور محدود نکرده و با بهره‌گیری از بخش‌های دیگر تلاش می‌کند از خشک و رسمی‌بودن برنامه بکاهد و مخاطب عام را نیز در نظر بگیرد. مثلا در حوزه جامعه‌شناسی، تحقیقات و پایان‌نامه‌های تازه یا نظریه‌های جدید و سخنرانی استادان، مقالاتی که حرفی ویژه دارند، کتب قابل تامل در حوزه تازه‌های نشر و نیز کرسی‌های تازه‌تاسیس از مقولاتی هستند که مدنظر اعضای تحریریه برنامه زاویه درخصوص انتخاب عنوان قرار می‌گیرند.

در ضمن زاویه را می‌توان یک تاک‌شوی فرهنگی نیز قلمداد کرد. اما این تاک‌شوی فرهنگی نسبت به برنامه‌هایی مشابه و گفت‌وگومحور از پیچیدگی و دشواری بیشتری برخوردار است و آن پیچیدگی و چندلایه‌بودن موضوعات علوم انسانی است و تنوع سلیقه و تاویل و تحلیل‌های فرهنگی که البته بستر و ظرفیت خوبی برای چالشی‌شدن برنامه و پرهیز از یکنواختی و ملال‌آور بودن آن می‌شود. در ضمن علوم انسانی حوزه‌ای است که می‌تواند استادان حوزه علمیه را دور یک میز جمع کند و با تنوع‌بخشی به طرح مباحث آنها بر گرمای برنامه بیفزاید.

ساختار موضوعی برنامه زاویه نیز از 2 شیوه بهره می‌گیرد؛ یکی طرح مباحث مستقل و تک‌برنامه‌ای است و دیگری موضوعات سریالی و پردامنه که این دومی‌ کاربرد بیشتری در برنامه دارد. گاهی با تمهیداتی خلاقانه مباحثی مطرح می‌شود که فارغ از سویه گفت‌وگومحورانه واجد کارکرد آموزشی نیز است.

مثلا با تدارک برنامه‌ای که به آموزش تاریخ می‌پرداخت، محتوا و بازنویسی کتاب‌های تاریخ آموزش و پرورش مورد بررسی قرار گرفت. در این میزگرد تحلیلی که مربوط به علوم انسانی، موضوع‌هایی چون ارزیابی کتاب‌های درسی تاریخ در دانشگاه‌ها و مدارس، سرفصل‌های درسی رشته تاریخ، سطح تخصصی مدرسان و استادان تاریخ و همچنین دلایل ناکارآمدی و موثر بودن این رشته علمی‌در فضای دانشگاهی بررسی شد که این تمهید می‌تواند برای رشته‌های دیگر علوم انسانی نیز تکرار شود تا یک آشنایی و معارفه درباره رشته‌های علوم انسانی برای علاقه‌مندان این حوزه فراهم آید.

واقعیت این است مجلات تصویری در حوزه فرهنگ و هنر از 2 حیث فرم و محتوا باید به 2 مولفه مهم توجه کنند که فقدان آن می‌تواند از اعتبار و جذابیت برنامه بکاهد و اعتماد مخاطب را به ماهیت برنامه از بین ببرد.

از حیث محتوایی باید عدالت علمی‌ در طرح مباحث گوناگون علوم انسانی فراهم شده و انواع نحله‌ها و رویکردها و نظریه‌های علمی‌ مورد نقد و بررسی قرار بگیرد و مخاطب احساس نکند یک تفکر و رویکرد فکری مشخصی به او تحمیل می‌شود، لذا ساختار مناظره‌ای این مباحث یکی از بهترین روش‌های ممکن برای جذابیت برنامه است که زاویه تلاش کرده با دعوت از مخالفان و موافقان یک تفکر و مبحث خاص، هم عدالت رسانه‌ای را رعایت کند و هم بر گرمای گفت‌وگو بیفزاید.

دوم، فرم و شیوه اجرای برنامه است و برای این کار باید از مجری ـ کارشناسی استفاده کرد که علاوه بر شناخت و آگاهی سوژه، قابلیت‌های اجرا و فن مجریگری را نیز بداند که در غیر این‌صورت نمی‌تواند بحث را جمع کند آن هم درحوزه علوم انسانی که پتاسیل مناقشه و مناظره بالایی دارد و این ضعفی است که برنامه زاویه از آن رنج می‌برد.

زاویه برای جذابیت و بیشتر دیده‌شدن به مجری توانمند و مسلطی نیاز دارد که فارغ از آشنایی با سوژه از قدرت اجرایی خوبی برخوردار باشد. در ضمن برنامه زاویه برای بسط مباحث خود به جامعه و درگیرکردن تعداد بیشتر و متنوع‌تری از مخاطبان باید امکان ارتباطی بیشتری بین مهمانان برنامه و مردم برقرار کند تا آنان نیز سوالات یا نظرات و تحلیل‌های خود را مطرح کنند در این صورت زاویه از زاویه‌های مختلفی بازنمایی خواهد شد.