در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
این موضوع همیشه جذاب باعث شد تا ما در گفتوگویی اختصاصی با دکتر کریس مککی از ناسا به ابعاد مختلف چشمانداز سفر انسان به سایر اجرام فضایی و امکان ادامه زندگی در آنها بپردازیم.
در سالهایی که پشت سر گذاشتهایم و البته سالهایی که پیش رو داریم، ماموریتهای متعددی در زمینه اکتشافات فضایی انجام شده است. پرسشی که ممکن است به ذهن هر کسی خطور کند این است که خارج از مرزهای زمین به دنبال چه چیزی هستیم؟
ما خارج از اتمسفر زمین و در اعماق فضا به دنبال پیدا کردن نشانههایی از حیات در سایر اجرام فضایی هستیم. اما نگاه ویژه ما این است که آیا میتوانیم نشانههایی از حیات پیدا کنیم که اساس آنها جدای از حیات زمینی باشد؟ در این صورت میتوان گفت نمونهای از حیات متفاوت از زمین پیدا کردهایم.
در منظومه شمسی 8 سیاره داریم که در مجموع شمار قابل توجهی اقمار کوچک و بزرگ اطراف آنها وجود دارند. در کنار آنها باید به سیارات کوتوله و هزاران سیاره فراخورشیدی نیز اشاره کرد. با این حال، منابع ما در زمین بسیار محدود هستند و به خاطر همین محدودیتهاست که نمیتوانیم چمدانهایمان را ببندیم و این هدفهای مطالعاتی را از نزدیک ملاقات کنیم. با توجه به این محدودیتها، کدام یک از این اجرام فضایی باید در اولویت کاوشهای ما قرار گیرند؟
از دیدگاه من بهترین مقاصد فضایی که پیشروی بشر قرار دارند عبارتند از: مریخ و قمرهای اروپا، انسلادوس و تیتان. مریخ از این نظر برای ما اهمیت دارد، چون نشانههایی از وجود آب مایع در گذشته این سیاره به دست آمده است. قمر اروپا نیز به دلیل شواهدی مبنی بر وجود اقیانوسی از آب زیر سطح پوشیده یخ آن از اهمیت ویژهای دارد. قمر انسلادوس نیز برای ما مهم است چون در آن هم ردپایی از آب و احتمال وجود حیات ارگانیکی دیده شده است. در نهایت نیز نوبت به تیتان میرسد که به دلیل حجم عظیم اتان و متان مایع موجود در سطح آن و همچنین احتمال وجود گونهای از حیات عجیب و متفاوت در دریاچههای متانی آن همواره از اولویتهای پژوهشی ما بوده است.
پس از انتخاب جرم فضایی خاصی به عنوان هدف نهایی بدون شک نیاز به فراهم کردن مقدمات لازم برای رسیدن به آن داریم. با توجه به فناوریهایی که هماکنون در اختیار داریم ارزیابی شما از ابزار و امکانات موجود چیست و چگونه آنها را با نیازهای ضروریمان برای سفر به یک سیاره دیگر مقایسه میکنید؟ آیا فکر میکنید برای رسیدن به هدف انتخاب شده به چیز تازهای نیاز داریم؟
شک نداشته باشید که حتی همین امروز برای رسیدن به چهار هدفی که نام بردم فناوریهای مورد نیاز را در اختیار داریم. پس میتوانیم ماموریتهایی به این مقاصد چهارگانه انجام دهیم، اما تنها یک نکته اساسی باقی میماند و آن چیزی نیست جز منابع مالی. در حقیقت هزینههای سرسامآور این نوع ماموریتها را (بخصوص اگر قرار باشد به صورت سرنشیندار انجام شود) میتوانیم به عنوان فاکتور محدودکننده مهمی ارزیابی کنیم که انجام آنها را تا مدتها به تاخیر خواهد انداخت.
در مقایسه با ماه، مریخ خیلی از زمین دور است و بدیهی است که خطرات ناشی از سفر به چنین مقصد دوری برای انسان میتواند به مراتب بیشتر باشد. چرا مریخ اولین هدف فضایی ماست؟
در مقایسه با 3 جرم فضایی دیگر یعنی قمرهای اروپا، انسلادوس و تیتان، مریخ به ما نزدیکتر است و توجه داشته باشید یک فضاپیما میتواند مدت زمانی درحدود 6 تا 8 ماه از زمین به مریخ برسد. البته شاید این زمان کمی طولانی به نظر بیاید اما برای یک ماموریت رباتیکی زمان طولانی نیست. شاید آنچه در ذهن شما به عنوان یک خطر بزرگ خودنمایی میکند همین مدت زمان طولانی است. در ماموریتهای آتی به سوی مریخ که از فضانوردان نیز استفاده خواهد شد این زمان طولانی میتواند مشکلساز باشد.
امروزه پروژههای رباتیکی متعددی در قالب ماموریتهای فضایی به سوی مریخ انجام میشود. پرسش مهم این است که چرا مریخ؟ و چه چیزی در آن وجود دارد که تا این حد برای دانشمندان از اهمیت برخوردار است؟
از آنجاکه در مریخ نشانههایی از احتمال وجود حیات دیده شده است این سیاره یکی از اهداف فضایی مورد علاقه دانشمندان به شمار میآید. این سیاره در دوران بسیار دور شباهت زیادی به زمین داشته است. در سطح آن آب مایع بوده و صد البته اتمسفر ضخیمی و غلیظی نیز داشته است.
در ماموریتهای رباتیکی که در آینده به سوی مریخ انجام میشود از فضاپیماهای مدرنی استفاده میشود که شاید شکل و شمایل آنها در حال حاضر کمی عجیب به نظر بیاید. تصور شما از ساختار این سیستمها چگونه است؟
در طراحی و ساخت این سیستمهای فضایی محدودیتهایی وجود دارد. محدودیت در اندازه و ساختار پیچیده آنها که البته در اینجا نیز فاکتور تعیینکننده چیزی نیست جز هزینههایی که برای انجام آنها در نظر گرفته میشود. هر چه منابع مالی بیشتر و مطمئنتری در اختیار باشد امکان طراحی سیستمهای فضایی بزرگتر و پیچیدهتر نیز وجود دارد.
تصور کنید سیارهای به نام مریخ داشته باشیم که امکان زندگی در آن نیز وجود داشته باشد و خوشبختانه شما نیز رئیسجمهور آن باشید. بدون شک باید برنامههایی در سر داشته باشید تا از تکرار یک زمین تخریب شده دیگر جلوگیری شود. از این برنامههای احتمالی صحبت کنید.
نکته مهم این است که زمین از بین نرفته است. البته اقدامات انسانی در زمین نتایج بدی به همراه داشته به طوری که تغییراتی در سیستم آب و هوایی زمین ایجاد شده اما این تغییرات نهتنها به نابودی زمین منجر نمیشود، بلکه خبری از ریشه کن شدن حیات نیز در آن نیز نخواهد بود. اتفاقاتی که در زمین روی داده است موجب شده تغییراتی در زیستگاهها ایجاد شود و همچنین برخی گونههای زیستی از بین روند، اما حیات همچنان ادامه دارد. اگر مریخ تنها یکصدم زمین فعلی از حیث بیولوژیکی غنی شود باید خیلی خوشحال باشیم.
مریخ یا ماه، اگر امکان انتخاب داشتید کدام یک را برای ادامه تحقیقات سیارهشناسی خود انتخاب میکردید؟
فکر میکنم پیش از هر کاری باید ابتدا پایگاه تحقیقاتی در ماه راهاندازی کنیم، مشابه همان پایگاههایی که در قطب جنوب ایجاد شده است. پایگاهی که در قطب جنوب احداث شده است حدود 55 سال است که به حیات خود ادامه داده است. پس باید ابتدا این کار را در ماه انجام دهیم و سپس فکری برای مریخ کنیم.
دکتر کریس مککی در یک نگاه
کریس مککی سال 1982 مدرک دکتری خود را در رشته اختر ژئوفیزیک از دانشگاه کلرادو اخذ کرد. وی در 3 دهه گذشته بتدریج به یکی از نظریهپردازان برجسته جهانی درباره حیات فرازمینی و پروژههای مرتبط با آنها تبدیل شده است.
عمده تحقیقات وی روی تکامل منظومه شمسی و اساس حیات متمرکز است. در عین حال این دانشمند حضور فعالانهای در طراحی ماموریتهای آینده به سوی مریخ داشته که بخش مهمی از آنها شامل ماموریتهای سرنشیندار میشود، اما اگر روزی به دنبال کریس مککی میگشتید باید سری به مناطق قطبی و بیابانی زمین و به طور کلی هر جایی که شرایط برای ادامه حیات در وضعیت بسیار دشواری قرار دارد، بزنید.
سفر تحقیقاتی به منطقه صعبالعبور درههای خشک قطب جنوب، صحرای آتاکاما، قطب شمال و صحرای خشک و سوزان نامیب از جمله پروژههای چشمگیر وی روی زمین بوده که با هدف بررسی شرایط محیطی مشابه مریخ صورت گرفته است. بیدلیل نیست که ما او را به عنوان نخستین رئیسجمهور مریخ کاندید کردهایم.
مهدی پیرگزی
جامجم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با جام جم آنلاین:
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»:
گفتوگوی «جامجم» با میثم عبدی، کارگردان نمایش رومئو و ژولیت و چند کاراکتر دیگر
یک کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با جام جم آنلاین:
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد