جراحی پیشگیرانه آپاندیس

این عضو زائده‌مانند، بافتی مشابه دیگر بخش‌های سیستم گوارش دارد به طوری که لایه داخلی آپاندیس نیز مانند بقیه قسمت‌های روده دارای یک تا 2 میلی‌متر موکوس است که از مرکز و دریچه آپاندیس به داخل سکوم جریان می‌یابد. دیواره آپاندیس نیز دارای بافت لنفاوی است.

عملکرد آپاندیس در بین متخصصان پزشکی بسیار مورد شک و تردید بوده است. در حقیقت، پزشکان در پاسخ به این که آیا آپاندیس استفاده‌ای برای بدن دارد یا خیر، اختلاف نظر داشته‌اند. امروزه می‌دانیم که آپاندیس نقش مهمی را در بدن جنین و افراد جوان ایفا می‌کند. سلول‌های آندوکرین (غدد درون‌ریز) آپاندیس جنین، آمین‌های بیوژنیک و هورمون‌های مختلف پپتیدی تولید می‌کنند که به کنترل مکانیسم‌های بیولوژیکی (هوموستاتیک) بدن کمک می‌کنند. بافت لنفاوی در آپاندیس مدت کوتاهی پس از تولد جمع شده و در دهه‌های دوم و سوم زندگی به حداکثر خود می‌رسد و پس از آن بسرعت کاهش می‌یابد و بعد از 60 سالگی عملا ناپدید می‌شود. برخی از پزشکان و پژوهشگران بر این باورند که آپاندیس در افراد بالغ به عنوان بخشی از سیستم ایمنی عمل می‌کند. طی سال‌های اولیه رشد، آپاندیس به عنوان یک ارگان لنفوئیدی به بالغ شدن لنفوسیت‌های B (یکی از انواع گلبول‌های سفید) و تولید دسته‌ای از آنتی‌بادی‌ها موسوم به ایمونوگلوبولین A کمک می‌کند.

محققان نشان داده‌اند آپاندیس در تولید مولکول‌هایی که به حرکت مستقیم لنفوسیت‌ها به نواحی مختلف بدن کمک می‌کنند نیز دخالت دارد. ظاهرا در این زمینه عملکرد آپاندیس بدین گونه است که گلبول‌های سفید، خون را با طیف وسیعی از آنتی‌ژن‌ها یا مواد خارجی موجود در دستگاه گوارش روبه‌رو کرده و با کمک به سرکوب آنها، ایمنی موضعی را بالا می‌برد. این سیستم ایمنی موضعی نقش مهمی را در واکنش‌های ایمنی فیزیولوژیکی و نیز کنترل مواد غذایی، دارویی و آنتی‌ژن‌های میکروبی یا ویروسی موجود در محتویات روده ایفا می‌کند.

در گذشته اغلب آپاندیس در جراحی‌های شکمی برای پیشگیری از هر گونه احتمال بعدی آپاندیسیت برداشته می‌شد، حتی آپاندیس فضانوردان را برای اجتناب از یک وضعیت اورژانس ضمن چرخش در مدار، از بدن آنها خارج می‌کردند، ولی امروزه اکثر پزشکان دیگر این عمل را توصیه نمی‌کنند. البته جراحی‌های آپاندیس پیشگیرانه، گاهی هنگامی که بیمار تحت جراحی‌های دیگر شکمی قرار دارد، انجام می‌شود. به عنوان مثال اگر بیمار یک کیست تخمدان را برداشته یا جراحی رحم‌برداری انجام داده، ممکن است پزشک همزمان آپاندیس بیمار را نیز خارج کرده باشد، زیرا اگر بیمار سابقه درد شکمی داشته، آن درد می‌تواند علائم آپاندیسیت را پنهان کند. بعلاوه با برداشتن آپاندیس به طور همزمان، احتمال یک جراحی مجدد به حداقل می‌رسد.

در مواردی که مثانه برداشته می‌شود، از جراحی آپاندیس به دلیل استفاده از این عضو در جراحی ترمیمی بعدی چشم‌پوشی می‌شود. در چنین جراحی‌ای، بخشی از روده به یک مثانه جایگزین تبدیل می‌شود و آپاندیس برای دوباره‌سازی یک ماهیچه اسفنکتری استفاده می‌گردد به طوری که بیمار قادر به نگهداری ادرار می‌شود. بعلاوه آپاندیس به طور موفقیت‌آمیزی تبدیل به یک جایگزین موقت برای میزنای معیوب نیز می‌شود و امکان جریان یافتن ادرار را از کلیه به مثانه می‌دهد. به این ترتیب آپاندیس که زمانی تصور می‌شد یک بافت بدون استفاده است، اکنون به عنوان یک عضو پشتیبان مهم در انواع تکنیک‌های جراحی ترمیمی استفاده می‌شود و اگر سالم باشد، به طور معمول برداشته نمی‌شود.

تشخیص آپاندیسیت با توجه به سابقه و آزمایشات فیزیکی آغاز می‌شود. این گونه بیماران اغلب درجه حرارت بدنشان بالاست و نسبت به فشار در ناحیه شکم حساس هستند. روش‌های تشخیص بعدی شامل موارد تشخیص همچون شمارش گلبول‌های سفید خون می‌شود. گلبول‌های سفید خون معمولا با عفونت افزایش می‌یابند. در آپاندیسیت اولیه و قبل از عفونت، ممکن است تعداد گلبول‌ها اندکی بالاتر از میزان طبیعی باشد و از آنجا که تقریبا هر عفونت یا التهابی ممکن است باعث بالا رفتن غیرطبیعی آنها شود، بنابراین نمی‌تواند به تنهایی به عنوان علامت آپاندیسیت در نظر گرفته شود.

همچنین آنالیز ادراری معمولا در التهاب یا سنگ‌های کلیه و مثانه غیرطبیعی است، اما اگر التهاب در آپاندیسیت زیاد باشد، به دلیل نزدیک بودن آپاندیس به میزنای و مثانه، ممکن است به داخل آنها نیز انتشار یافته و منجر به غیرطبیعی شدن آنالیز ادراری شود.

از روش‌های دیگر تشخیص می‌توان به استفاده از اشعه ایکس اشاره کرد؛ چرا که یک عکسبرداری شکمی ممکن است فکالیت (توده مدفوعی کوچک سخت شده که دریچه آپاندیکال را مسدود می‌کند) را که می‌تواند باعث ایجاد آپاندیسیت بخصوص در کودکان شود، شناسایی کند.

یک روش بدون درد دیگر برای تشخیص آپاندیسیت، سونوگرافی است که البته تنها در 50 درصد موارد، آپاندیس می‌تواند در حین التهاب دیده شود.

یک روش دیگر عکسبرداری، ‌استفاده از باریوم مایع است که وارد کولون می‌شود و تاثیر التهاب آپاندیس را روی کولون نشان می‌دهد. همچنین مانع از تشخیص نادرست سایر مشکلات روده‌ای مانند بیماری کرون که مشابه آپاندیسیت است، می‌شود.

در این میان در بیمارانی که باردار نیستند، یک سی‌تی‌اسکن از ناحیه آپاندیس، در تشخیص آپاندیسیت مفید است و نیز می‌تواند مانع از تشخیص سایر بیماری‌های شکمی مشابه آپاندیسیت شود.

در نهایت لاپاروسکوپی، یک شیوه جراحی است که در آن یک لوله فیبروپتیک به همراه یک دوربین از طریق ایجاد سوراخ کوچکی روی شکم، وارد آن شده و امکان رویت مستقیم آپاندیس را فراهم می‌کند. اگر آپاندیسیت وجود داشته باشد، آپاندیس متورم شده، می‌تواند با لاپاروسکوپی برداشته شود. از عیوب آن در مقایسه با سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن، این که نیاز به بیهوشی کامل دارد.

فروغ فلاح‌زاده

منابع: Medicinenet

Examiner/scientific american