نخوردیم نون گندم، دیدیم دست مردم!

من لیسانس بازیگری از دانشکده هنرهای زیبا و کارشناسی ارشد کارگردانی از دانشگاه تربیت مدرس هستم. از سال 80 وارد تلویزیون شدم که اکثر کارهایم کودک و عروسکی بوده و به جای چند عروسک هم گویندگی کرده‌ام که از بین آنها می‌توانم به شخصیت‌های «استاد همه‌چی‌دون» و شخصیت «مخ‌دان» در سریال شهر کودکان اشاره کنم که نوروز سال قبل از شبکه 2 سیما پخش شد.

از دوره دانشگاه که بازیگری می‌خواندم با دانشجویانی که کار عروسکی می‌کردند آشنا شدم و از همان زمان به این کار علاقه‌مند شدم و چند تئاتر عروسکی کار کردم و بعد به تلویزیون آمدم.

برای پذیرفتن این نقش چند دلیل داشتم، اول این که این کار متعلق به آقایان طهماسب و جبلی بود و کارکردن با این دو نفر برای من یک توفیق بزرگ بود و اگر آنها می‌خواستند من به عنوان دستیار هم با گروه سازنده آنها همکاری کنم، قبول می‌کردم. بنابراین اندازه نقشی که به من محول شد برایم در رتبه دوم قرار داشت چون بیشتر مایل بودم با آقایان طهماسب و جبلی که بسیار کاربلد و حرفه‌ای هستند همکاری داشته باشم. این دو نفر به همه ایده‌های افراد حاضر در صحنه احترام می‌گذارند به همین دلیل تیم سازنده احساس می‌کنند که داخل یک خانواده هستند و حس بیگانگی با گروه به آنها دست نمی‌دهد. در این شرایط اصلا برای آنها مهم نیست که چه کاری را در گروه انجام می‌دهند. از طرف دیگر برای خودم گویندگی برای نقش ببعی یک چالش بود که بتوانم با یک بّع یا نّع واکنش‌هایم را بازگو کنم. راستش اول هم من و هم عروسک‌گردان کار، خانم بنفشه صمدی ترسیدیم، اما آقای طهماسب چون دقیقا می‌دانستند که می‌خواهند چکار کنند به همین دلیل ما هم به تجربیات و توانایی‌های آقای طهماسب اعتماد کردیم و کار را پیش بردیم.

بخش‌هایی از شخصیت از قبل طراحی شده بود و بخش‌هایی ازآن هم ضمن تمرین‌ها به بَبَعی اضافه شد و در همین زمان بود که من هم پیشنهادات خودم را به آقای طهماسب می‌دادم. البته در ابتدا چون دیالوگ نداشتم واقعا نمی‌دانستم که چه باید بکنم.

امیدوارم واقعا چنین باشد که شما می‌گویید و ببعی محبوبیت زیادی پیدا کرده باشد و اگر چنین شده باشد به این دلیل است که ما کاملا نظرات آقای طهماسب را در کار اجرا می‌کردیم. این کارگردان معتقد است که هر کاری که از دل برآید و با عشق و علاقه پیش برود حتما بین مردم هم علاقه‌مندی ایجاد می‌کند. آقای طهماسب در طراحی شخصیت‌ها بیشتر از دیالوگ به احساس شخصیت اعتقاد دارد و تلاش می‌کند شخصیت عروسکی هم مثل شخصیت انسانی دارای حس باشد.

بله. کار عروسکی ذاتا یک کار مشارکتی است چون با همکاری عروسک گردان و گوینده عروسکی پیش می‌رود. عروسک‌گردان اصلا دیده نمی‌شود، اما نوع فعالیت و خلاقیت‌های او شدیدا بر نتیجه کار تاثیر دارد. همان طور که گفتم ما در کلاه قرمزی 90 کاملا با مشورت هم کار می‌کردیم و نظرات آقای طهماسب هم سهم زیادی در نوع کار ما داشت.

عروسک طراحی شده بود، اما هنوز ساخته نشده بود و آقای طهماسب هم هیچ ذهنیتی از ببعی به ما نداد. ما دورخوانی فیلمنامه و دیالوگ‌ها را آغاز کردیم، وقتی عروسک آماده شد تک‌تک ما روی او تست صدا دادیم تا این که کارگردان صدای مرا مناسب ببعی دانستند.

زمان تمرین گاهی می‌خندیدم، اما زمانی که ضبط شروع شد دیگر خنده‌های ما هم تمام شد و همه با جدیت مشغول کار شدیم.

یک روز آقای طهماسب تصمیم گرفتند یک سری پلاتوی آزاد تصویربرداری کنند و گفتند که عروسک‌ها هر کدام به تنهایی بیایند و آشپزی کنند. من به ذهنم رسید که ببعی چون از ابتدای کار اصلا دیالوگ نداشت در این بخش شروع به صحبت بکند، اما به جای فارسی صحبت کردن، انگلیسی حرف بزند. این نکته را با خانم بنفشه صمدی در میان گذاشتم او هم استقبال کرد و چون زبان انگلیسی‌اش خوب بود متن را نوشت. این پیشنهاد را به آقای طهماسب دادیم و او هم گفت هر کاری که دوست دارید انجام بدهید، من دستتان را باز می‌گذارم... ابتدا نگران بودیم که مردم چه واکنشی به این ماجرا خواهند داشت؟ آیا آن را می‌پذیرند یا نه؟ که خدا را شکر انگار مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است.

در دانشگاه شاگرد خانم محبوب بودم که همه عروسک‌های کلاه قرمزی 90 را ساخته بود. من به واسطه خانم محبوب به آقای طهماسب معرفی شدم.

خیلی دوستشان داشتم به همین دلیل افتخار می‌کنم که عاقبت توانستم با گروه کلاه قرمزی همکاری کنم.

دوست داشتم این اتفاق بیفتد و فامیل دور را مردم دوست داشته باشند. الان هم که این اتفاق افتاده بسیار خوشحالم.

بله ساخته شده بود. البته اول مشخص نشده بود که کی قرار است به جای کدام عروسک صحبت کند. این انتخاب در زمان تمرین صورت گرفت.

بله خیلی دوستش داشتم. واقعیت این است که اگر گوینده با عروسک ارتباط برقرار نکند نمی‌تواند به جای او صحبت کند. در تمام کارها باید چنین باشد. گوینده باید با عروسک ارتباط برقرار کند و او را دوست داشته باشد تا بتواند با او صمیمی شود و این صمیمیت را به بیننده هم منتقل کند.

چارچوب دیالوگ‌ها قبل از ضبط و در زمان تمرین مشخص شده بود و زمان ضبط هم ما بنا به موقعیت ایجاد شده بداهه‌پردازی می‌کردیم.

نمی‌شود دسته‌بندی کرد و گفت که چه مقدار از بداهه‌ها متعلق به من است چون کار کلا گروهی پیش می‌رفت. در تمرین‌ها چارچوب هر قسمت و داستان آن مشخص شد و هنگام ضبط با راهنمایی‌های آقای طهماسب هر کدام از ما بداهه‌های مناسب را می‌گفتیم.

نام‌ها زمان تمرین پیدا می‌شدند. یادم هست اولین کسی که پیشنهاد نام فامیل دور را دادند خود آقای طهماسب بود. او معتقد بود که هر عروسک به مرور راه خود را در قصه پیدا می‌کند و شخصیت اصلی خود را می‌یابد. روز اولی که این شخصیت به جمع اضافه شد، کارگردان از ما خواست راجع به او فکر کنیم و نظراتمان را درباره نام و شغلش بدهیم. ابتدا قرار بود که نگهبان و مواظب در باشد. کم‌کم «در» مهم شد، آنقدر که من هر دری را که می‌دیدم یاد فامیل دور می‌افتادم و... و به مرور حرف آقای طهماسب درست از کار درآمد و فامیل دور راهش را به قصه باز کرد.

کار عروسکی کاملا حسی است. اصلا نمی‌شود از پیش تعیین شده به سراغ عروسک رفت. خود قیافه عروسک به گوینده کمک می‌کند تا به شخصیت او نزدیک شود. در واقع عروسک به ما کمک می‌کرد تا حس‌های او را بشناسیم. مثلا ما متوجه شده بودیم که عصبانیت و داد و بیداد مناسب او نیست، اما استرس و ترسو بودن مناسب شخصیت او بود.

تاثیر بسیار زیادی دارد مهم‌ترین دلیل هم این است که کارهای آقایان طهماسب و جبلی در جلب مخاطب و ایجاد رضایت‌مندی در مخاطبان موفق می‌شوند. کارگردانانی مانند طهماسب به عروسک بها و ارزش می‌دهند به همین دلیل مخاطب هم با عروسک همراه می‌شود و او را باور می‌کند و به عنوان یک شخصیت قبولش می‌کند. ضمن این که زندگی در پشت صحنه مجموعه کلاه قرمزی جریان دارد و همین باعث می‌شود داستان و فضای کار تصنعی جلوه نکند.

بله. فامیل دور دوست داشت با ببعی انگلیسی صحبت کند، اما چون نمی‌توانست کلمات را درست اَدا کند به سید دان می‌گفت سیر داغ. او درکی از زبان انگلیسی نداشت و فقط آواها را می‌شناخت و به دلیل شباهت آوایی سید دان با سیرداغ از واژه سیرداغ استفاده می‌کرد و باور کرده بود که ببعی مفهوم این واژه را متوجه می‌شود.

از این بابت اصلا ناراحت نیستم اتفاقا احساس خوبی هم نسبت به فامیل دور دارم. او موفق شده به شخصیتی محبوب تبدیل شود و این باعث غرور من که گوینده فامیل دور بودم، می‌شود.