ترکیه و سیاست به صفر رساندن مشکلات

در طول مسیر آنچه که از پنجره‌های هواپیما دیده می‌شد کوه‌های پر برف بود. در حالی که از این موج سرما تنها اندکی باران به تهران رسیده بود. با این حال به نظر می‌رسید که هوا در استانبول به خاطر وجود آب‌های فراوان دراطراف این شهر معتدل‌تر باشد. منظره کشتی‌ها در آب خود نمایی می‌کرد و ساختمان‌های این شهر چنان منظم به نظر می‌رسیدند که احساس می‌شد که همه شهر را در یک زمان خاص و با یک نقشه ساخته‌اند.

پس از حضور در استانبول مجددا با یک ساعت تاخیر به مقصد آنکارا سوار هواپیما شدیم. این تاخیر از اینجا جالب بود که همه فکر می‌کردند تاخیر تنها منحصر به خطوط هوایی ایران است در صورتی که به نظر می‌رسید در ترکیه هم امری متداول و معمول است. هنگامی که به آنکارا رسیدیم تازه سردی هوا را حس کردیم چرا که این شهر شاهد 3 روز برفی قبل از رسیدن ما بود. در فرودگاه آقای نامی رایزن سفارت ایران در ترکیه و خانم یاسمین مترجم افغانی‌الاصل گروه به استقبال هیات ایرانی آمدند.

بلافاصله بعد از ورود به آنکارا اولین دیدار بازدید هیات از دفتر اطلاع‌رسانی نخست‌وزیری ترکیه بود. در این دفتر تمامی اخبار رسانه‌ها از 18 زبان به زبان ترکی ترجمه می‌شد و در اختیار دولتمردان ترک قرار می‌گرفت. مشاورین رسانه‌ای این دفتر نظارت بر مطبوعات داخلی و خارجی را در ترکیه برعهده داشتند. ترکیه 22 مشاور رسانه‌ای در خارج از کشور دارد که این مشاورین وظیفه دارند با کسب اخبار مربوط به ترکیه آنها را به این اداره ارسال کنند. یکی از این مشاورین رسانه‌ای نیز در تهران مستقر است.

در این ساختمان همچنین اداره دیپلماسی عمومی نیز قرار داشت که مانند اداره کل مطبوعات زیرنظر نخست‌وزیری اداره می‌شد. در این اداره تحولات کشورهای دیگر، همسایگان و کشورهای اتحادیه اروپا بررسی می‌شد و کشور ایران از اهمیت خاصی برخوردار بود. پس از آشنایی با این دفتر هیات با ابراهیم کالین مشاور نخست‌وزیر و هماهنگ‌کننده دپیلماسی عمومی ترکیه دیدار کرد. کالین ضمن خوشامدگویی با بیان این‌که ایران وطن دوم ماست مراتب نزدیکی خود را به میهمانان ایرانی بیان کرد. وی علاوه بر آن‌که سمت سیاسی قابل توجهی داشت یک متفکر و اندیشمند نیز بود و شعرا و فلاسفه ایرانی را بخوبی می‌شناخت.

کالین حتی هنگام صبحت از اشعار فارسی هم استفاده می‌کرد و در عین حال کاملا به زبان انگلیسی مسلط بود. مشاور نخست‌وزیر ترکیه سطح مبادلات اقتصادی دو کشور را 40 میلیارد دلار دانست و تاکید کرد موضوع هسته‌ای ایران در تمام دنیا و منطقه به عنوان موضوعی مهم مطرح است که ترکیه در این زمینه تلاش دارد که نقش سازنده‌ای را ایفا کند. وی اعتقاد داشت که تحریم‌ها در رابطه با ایران بی‌فایده است و تمام مسائل منطقه باید از طریق مذاکره حل و فصل شود.

حساسیتی که مشاور نخست‌وزیر ترکیه آن را بیان کرد شناخت بدون واسطه دو کشور بود و او دلیل دعوت از هیات رسانه‌ای ایران را این شناخت عنوان می‌کرد. به نظر او یکی از مسائل مشکل‌ساز میان 2 کشور انتقال غیرمستقیم خبرها بود و این‌که خبرهایی که آنها درباره ایران از خبرگزاری‌های خارجی دریافت می‌کنند فیلتر شده و دارای سمت و سو است که تقویت همکاری‌های رسانه‌ای میان دو کشور می‌توانست راه حلی برای این مشکل باشد.

آنچه در مورد رسانه‌های ترکیه جالب به نظر می‌رسد این است که این رسانه‌ها در طی 100 سال اخیر رشد چشمگیری در این کشور داشته‌اند. رسانه‌ها در ترکیه نیازی به مجوز برای انتشار ندارند و کافی است تنها این اقدام خود را اعلام کنند. 55 روزنامه سراسری، بیش از 200 روزنامه محلی، 430 کانال تلویزیونی (که 10 کانال دولتی و مابقی کانال‌های خصوصی است)‌ و 1112 ایستگاه رادیویی در این کشور مشغول به فعالیت هستند. در ترکیه از تعطیلی روزنامه‌ها خبری نیست و اگر روزنامه‌ها اشتباهی را مرتکب شوند، جریمه می‌شوند که این جریمه نیز توسط دادگاه مشخص می‌شود.

برنامه بعدی هیات ما دردومین روز حضور در آنکارا بازدید از خبرگزاری آناتولی ترکیه بزرگ‌ترین خبرگزاری دولتی این کشور بود که در خیابان قاضی مصطفی کمال آنکارا واقع شده بود.

این خبرگزاری 6 آوریل 1920 تاسیس شده و در 50 نقطه مختلف ترکیه در حال فعالیت است. خبرگزاری آناتولی 40 نمایندگی درخارج از کشور دارد که روزانه 700 خبر، 600 تا 700 عکس و 125 فیلم منتشر می‌کند. همچنین این خبرگزاری 650 پرسنل رسمی و 1000 پرسنل غیررسمی دارد. دیدار و گفتگو با احمد تک معاون مدیرکل خبرگزاری آناتولی فرصتی مغتنم بود تا در خصوص این خبرگزاری اطلاعاتی کسب کنیم.

معاون مدیرکل خبرگزاری آناتولی با اشاره به این‌که این خبرگزاری به هیچ حزب و گروهی وابستگی ندارد گفت: اخبار حزب حاکم در ترکیه و حزب مخالف در این خبرگزاری منتشر می‌شود و تفاوتی در انتشار آن نیست. تنها خبرهای را منتشر نمی‌کنیم که توهینی در آن نهفته باشد یا به گروه‌های رادیکال تعلق داشته باشد.

وی با بیان این‌که 2 خبرنگار این خبرگزاری در کشتی امدادرسانی آزادی حضور داشتند افزود ملاک در این خبرگزاری کیفیت اخباری است که خبرنگار می‌دهد و مهم نیست که چه تعداد خبری را ارائه می‌دهد آنچه که برای ما مهم است واکنش به خبر است. در عین حال این خبرگزاری هیچ تحلیلی راجع به اخبار ارائه نمی‌دهد.

200 خبر از خبرهای روزانه این خبرگزاری روی صفحه آنلاین آن در اینترنت قرار می‌گیرد و مابقی اخبار در آبونمان آناتولی قرار دارد. از 1500 کلمه یک خبر 200 کلمه آن روی سایت قرار می‌گیرد و مابقی روی آبونمان می‌رود.

به گفته وی، قرار است که تا 3 سال آینده اخبار این خبرگزاری علاوه بر زبان ترکی و انگلیسی به زبان‌های عربی، فرانسوی و روسی نیز منتشر شود.

این خبرگزاری توسط یک شرکت سهامی پشتیبانی می‌شود که 48 درصد سهام آن به دولت تعلق دارد. سهامداران هر 3 سال یکبار هیات مدیره خبرگزاری را انتخاب می‌کند و هیات مدیره نیز مدیرعامل خبرگزاری را انتخاب می‌نماید. با این حال سهامداران در قسمت خبر مداخله‌ای ندارند.

چگونگی پوشش اخبار ایران موضوعی بود که در این دیدار مورد توجه بیشتر قرار گرفت. دبیر سرویس خبر این خبرگزاری توضیح داد که تا حد ممکن خبرهای ایران را از خبرنگار خود در تهران به دست می‌آورند و اصلا از منابع خارجی ترجمه‌ای انجام نمی‌شود. حتی اگر خبرگزاری‌های غربی هم درباره ایران خبری را منتشر کنند، آنها منتظر می‌شوند تا دفتر ایران آن را تایید کند.

وی توضیح داد که خبرگزاری آناتولی با خبرگزاری ایرنا، فارس و مهر همکاری نزدیک دارد.

دیدار با احمد آنال رئیس گروه دوستی ایران و ترکیه برنامه دیگری بود که در این سفر برای هیات ایرانی ترتیب داده شد.

وی در ساختمان مجلس ترکیه حضور داشت که برای دیدار با وی از گیت‌های امنیتی عبور داده شدیم و به ما گفته شد که تصویر برداری از ساختمان مجلس ترکیه ممنوع است. آنال، نماینده کرد مجلس ترکیه در دیدار با ما به روابط روبه رشد دوکشور، افزایش حجم تجاری طرفین و بازدید 5/1 میلیون گردشگر ایرانی از ترکیه اشاره و مانند سایر مقامات ترکی بر سیاست به صفر رساندن مسائل و مشکلات تاکید کرد . به گفته او، 360 نماینده مجلس ترکیه در گروه دوستی دو کشور حضور دارند. همچنین مجلس ترکیه 550 نماینده دارد که 335 نفر از حزب عدالت و توسعه هستند و این حزب در راس قرار دارد.

وقتی از وی درمورد وضعیت کردها در ترکیه سوال کردیم تاکید کرد که در ترکیه کردها اقلیت محسوب نمی‌شوند و در تشکیل دولت با ترک‌ها سهیم هستند و حق استفاده از زبان مادری را دارند.

وی با اشاره به پنجمین دور سفر خود به ایران به پرسش هیات خبری پاسخ گفت و آنچه که در صحبت‌های وی دیده می‌شد تاکید بر حقانیت ایران در مساله هسته‌ای، موضع مثبت دولت ترکیه به ایران در خصوص سپر موشکی ناتو بود. پس از این دیدار با بهمن حسین‌پور سفیر ایران دیدار کردیم. حسین پور که دیپلماسی را نوعی هنر می‌داند و معتقد است که این هنر از راه تجربه به دست می‌آید، از مردادماه سال 87 سفیر ایران در ترکیه است. وی صحبت‌های بسیاری در مورد روابط ایران و ترکیه کرد و به نظرش روابط اقتصادی دو کشور می‌توانست در محکم کردن روابط سیاسی نقش عمده‌ای داشته باشد.

اما مبحثی هم در خصوص برکناری متکی و جانشینی علی‌اکبر صالحی به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه مطرح شد که حسین‌پور حدس می‌زد صالحی به احتمال قوی وزیر خارجه خواهد شد.

به گفته وی، صالحی با ترکیه بیگانه نبوده و به زبان‌های عربی و انگلیسی مسلط و آذری زبان است.

بازدید از تلویزیون TRT ترکیه، گفت و گو با معاون بخش روابط خارجی حزب AKparty (حزب عدالت و توسعه) و گفت‌وگو با رئیس مرکز مطالعات استراتژیک ترکیه و دیدار با وزیر دولت و رئیس طرف ترک کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکیه از دیگر برنامه‌هایی بود که در مدت حضور در آنکارا برای هیات مطبوعاتی ترتیب داده شده بود.

در روزهای حضورمان در آنکارا، خبر وقوع حادثه تروریستی چابهار، خبری بود که همه هیات مطبوعاتی را ناراحت کرد و در دیدار با امین اونن معاون بخش روابط خارجی حزب AKparty وی نیز نسبت به این حادثه ابراز تاسف و همدردی کرد. اونن از نظر مساعد ترکیه نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران سخن می‌گفت و تاکید داشت که تحریم‌ها علیه ایران کارایی ندارد.

وی همچنین از تمایل ترکیه به سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی هسته‌ای سخن گفت و بر سیاست به صفر رساندن مشکلات با همسایگان تاکید کرد.

در دیدار با رئیس مرکز مطالعات استراتژیک ترکیه و دیدار با جودت یلماز وزیر دولت و رئیس طرف ترک کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکیه مسائل سیاسی و اقتصادی دو کشور مورد توجه قرار گرفت.روز چهارم از آنکارا عازم قونیه شدیم. فاصله این دو شهر 340 کیلومتر بود و همه هیات انتظار دیدن شهری را داشت که دود ذغال سنگ فضای آن را پر کرده باشد با این حال هوای شهر بسیار صاف بود و بسیاری آن را ناشی از صادرات گاز ایران به ترکیه می‌دانستند.

زمان حضور هیات رسانه‌ای ایران در قونیه با ایام بزرگداشت مولانا که مصادف با سالگرد وفات وی است مصادف شد و می‌شد در جای جای این شهر حضور این شاعر پارسی زبان را حس کرد. ایرانیانی برای حضور در مراسم سالگرد مولانا در مرقد وی حاضر بودند و ما توانستیم مراسم نمادین سماع را در سالنی که به همین منظور در قونیه ساخته شده بود و نمایش آن در چندین شب متوالی اجرا می‌شد، شاهد باشیم.

در این مراسم ابتدا اشعاری از مثنوی خوانده و سپس موسیقی به زبان ترکی اجرا شد. با این‌که اکثر مردم ترکیه سنی مذهب هستند شهردار قونیه در سخنرانی خود در این مراسم که جمعی از مقامات عالی‌رتبه ترک نیز در آن حضور داشتند، نسبت به ائمه بخصوص حضرت علی (ع) و امام حسین (ع) اظهار ارادت کرد.

مقصد بعدی سفر هیات رسانه‌ای بعد از قونیه استانبول بود. این شهر بزرگ‌ترین شهر ترکیه است که در کنار تنگه بسفر واقع شده و در دو قاره اروپا و آسیا قرار دارد. استانبول در دوران امپراتوری روم، بیزانس و امپراتوری عثمانی همواره پایتخت بوده و در این شهر آثار تاریخی، موزه‌ها، کلیساها و مساجد فراوان نهفته بود که فرصت بازدید از همه آنها فراهم نیامد، اما آنچه که در بسیاری از این آثار دیده می‌شد اشعاری بود که به خط فارسی نوشته شده بودند.

در استانبول بازدیدی از روزنامه زمان و خبرگزاری جیهان داشتیم. روزنامه زمان با شمارگان 850 تا 900 هزار نسخه پرفروش‌ترین روزنامه ترکیه است که از سال 1986 منتشر می‌شود و اولین روزنامه‌ای است که به شکل اینترنتی در ترکیه منتشر شد. بزرگترین انتشارات ترکیه این روزنامه را منتشر می‌کند و آژانس خبری جیهان نیز در ساختمان این روزنامه مستفر است و چند نشریه دیگر از جمله مجله «آکسیون» و نیز شبکه تلویزیونی «سامان یولو» تحت پوشش انتشارات این روزنامه قرار دارد.

خبرگزاری جیهان در ایران دفتر ندارد، اما با پرس تی وی، ایسنا، ایرنا و مهر معاهده خبری امضا کرده است.

آنچه که در بازدید از طبقات مختلف روزنامه زمان به چشم آمد محیط امنیتی این روزنامه بود به نحوی که کلیه درها با کارت رمز باز و بسته می‌شد و ورودی روزنامه گیت بازرسی قرار داشت. البته نتوانستیم با سردبیر و مدیرمسوول این روزنامه دیداری داشته باشیم و تنها مسوول روابط عمومی این روزنامه ما را در این دیدار همراهی می‌کرد.

بعد از دیدار از این روزنامه راهی کنسولگری ایران در استانبول شدیم . ساختمان سر کنسولگری ایران که 150 سال قبل پایه گذاری شده بود به عنوان یک نماد تاریخی در استانبول صاحب ریشه بود . محمود حیدری سر کنسول ایران در ترکیه ضمن تبیین روابط دو کشور به تشریح فعالیت های سر کنسولگری در ارائه خدمات به ایرانیان مقیم استانبول پرداخت.

هیات رسانه‌ای در آخرین دیدار خود با ایوب یلدریم مسوول هماهنگ‌کننده میهمانان خارجی شهرداری استانبول دیدار کرد. سن و سال یلدریم و سایر مسوولان ترک نشان می‌داد که استفاده از نیروی جوان در مدیریت کشور از برنامه‌های دولت ترکیه است. او برای ما گفت که استانبول دارای 12 میلیون جمعیت ثابت است و معمولاروزانه 3 میلیون نفر هم علاوه بر جمعیت ساکن وارد این شهر شده یا از آن خارج می‌شوند. ترافیک همانند شهر تهران از معضلات استانبول است و در شهر روزانه 2 میلیون و 300 هزار خودرو تردد می‌کنند.

بازدید از مسجد ایاصوفیا، مسجد سلطان احمد، موزه توپ قاپی و آب انبار استانبول برنامه آخرین روز سفر هیات ایرانی به ترکیه در استانبول بود که در یک روز بارانی انجام شد.

پس از این دیدارها هیات مطبوعاتی راهی فرودگاه شد و در تهران این سفر پایان یافت.