تغییر اقلیم، چالش بزرگ قرن بیست و یکم

در همین راستا سازمان هواشناسی کشور به دنبال برگزاری 3 کنفرانس منطقه‌ای تغییر اقلیم در سال‌های 75، 78و 82، چهارمین دور این کنفرانس را با همکاری نهادهای مرتبط با اهداف دستیابی به آخرین یافته‌های علمی، شناخت و آگاهی از فناوری‌های نوین، آگاهی از اثرات متقابل اقلیم و انسان در زمینه‌های کاربردی و کاهش پیامدهای منفی آن برگزار کرد.

مطرح شدن موضوع تغییر اقلیم در سطح جامعه و تاکید بر آموزش در سطح علمی، آگاهی از اثرات متقابل اقلیم و انسان در زمینه‌هایی مانند کشاورزی، آب و انرژی از دیگر اهدافی بودند که به بهانه آنها متخصصان و دانشمندان از 16 کشور جهان در تهران گردهم آمدند.

مهندس بهرام صناعی، رئیس سازمان هواشناسی کشور با اشاره به امکان تبادل تجربیات کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی در خلال این کنفرانس گفت: قصد داریم از دستاوردهای کشورهای مختلف که در زمینه فناوری و تکنولوژی توانسته‌اند سازگاری بیشتری را با شرایط اقلیمی ایجاد کنند استفاده کنیم. صناعی همچنین اظهار امیدواری کرد که این کنفرانس منجر به افزایش تجهیزات و اندازه‌گیری اقلیم‌ها و نیز برقراری ارتباط بین متخصصان و دانشمندان صاحب نظر در امر اقلیم شود.

تغییر اقلیم را می‌توان بزرگ‌ترین چالش قرن بیست و یکم دانست چراکه در شرایط کنونی استفاده زیاد و بی‌رویه از آب و منابع انرژی فسیلی سبب تهدید جدی اقلیم شده است.

در این میان از آنجا که مساله تغییر اقلیم مشکل تمامی ساکنان سیاره زمین است، از این رو همکاری و مشارکت همه دولت‌ها و ملت‌ها برای حل این چالش به یک ضرورت تبدیل می‌شود. به این ترتیب چنانچه امنیت اجتماعی، خوشبختی و برابری در جامعه بر روی چهار ستون آب، غذا، انرژی و اقلیم استوار باشد، مسلماً تامین غذای کافی در صورت فراهم بودن بقیه شرایط، مستلزم دسترسی کافی به منابع آب و انرژی است. این درحالی است که استفاده زیاد و بی رویه آب موجب سیر قهقرایی اقلیم و استفاده بیش از اندازه منابع انرژی فسیلی، خود سبب تهدید اقلیم می‌شود. این تهدید با افزایش احتمال رخداد سیل و خشکسالی‌ها، کاهش تولیدات غذایی و تنوع زیستی صورت می‌گیرد. چنانچه سیل اخیر پاکستان، خشکسالی‌های گسترده در چین و روسیه و بحران قیمت مواد غذایی در کشورهایی مثل موزامبیک را باید تنها گوشه‌هایی از این مشکلات برشمرد.

در این میان اگرچه کره زمین به دفعات تغییر اقلیم را تجربه کرده است اما شاید بتوان تغییر اقلیم کنونی را که پایه آن از اواسط قرن نوزدهم گذاشته شده است، از آن جهت که بشر به عنوان یک عامل مهم تغییر در کنار عوامل طبیعی مطرح شده است، از بقیه متمایز کرد. این موضوع از آنجا اهمیت می‌یابد که به گفته صناعی گرچه تغییر اقلیم یک مساله جهانی است ولی اندازه تغییرات در طول سال‌های گذشته، از مکانی به مکان دیگر فرق داشته است که این امر در مطالعاتی که بر مبنای داده‌های 50 ساله تعدادی از ایستگاه‌های همدیدی انجام شده است، در مناطق مختلف کشور نیز مشهود است.

دکتر تویا، نماینده سازمان جهانی هواشناسی و مدیر منطقه آسیا و اقیانوسیه سازمان هواشناسی جهانی به عنوان یکی از شرکت‌کنندگان حاضر در چهارمین کنفرانس تغییر اقلیم، معتقد است: در ایران 2 مساله وجود دارد که تغییرات اقلیم در آن بسیار مهم است، یکی بالارفتن درجه حرارت و یکی کمبود بارش که این می‌تواند تاثیر خودش را روی محصولات کشاورزی و کمبود آن بگذارد.

وی همچنین کم کردن گازهای گلخانه‌ای‌ را برای کاهش آثار زیانبار تغییرات اقلیم بسیار مهم دانست و تصریح کرد: کم کردن گازهای گلخانه‌ای و این‌که ما بتوانیم از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنیم برای کاستن از آثار زیانبار تغییرات اقلیم بسیار مهم است.

تویا در ادامه اعلام کرد: سازمان هواشناسی جهانی می‌خواهد یک شبکه‌ای از ایستگاه‌ها و مراکز مختلف را برای پایش و نظارت تغییرات اقلیمی ایجاد کند تا بتوانند این تغییرات را کاملا تحت نظر داشته باشند و ایران هم به عنوان یکی از مراکز اصلی که می‌تواند به کشورهای همسایه خدماتی ارائه دهد یا مرکزیتی داشته باشد انتظار می‌رود که مانند گذشته همکاری‌های بیشتری با سازمان جهانی هواشناسی در این زمینه داشته باشد. در ادامه، بیانیه پایانی کنفرانس که در 8 بند تنظیم شده بود بر نقش اطلاع رسانی، فرهنگسازی و آموزش جنبه‌های مختلف تغییر اقلیم تاکید شد و ضمن تشکر از برگزاری مطلوب و شایسته کنفرانس که نشان از توانایی خوب فنی و تخصصی سازمان هواشناسی جمهوری اسلامی ایران دارد، خواستار همت دیگر دولت‌ها برای ادامه مباحث و پژوهش‌های علمی برای شناخت هر چه بهتر ابعاد و پیامدهای اقلیم و تغییرات آن در زندگی بشر و طبیعت شده بودند. همچنین در بخش دیگری از بیانیه همکاری‌های مشترک ملی منطقه‌ای و جهانی برای فراهم کردن شناخت علمی بهتر با هدف اقدام موثر برای کاهش اثرات تغییر اقلیم مورد توجه قرار گرفته بود.

در طی هزاران سال، منبع اصلی انرژی بشر، خورشید و زیست توده بوده است.اما امروزه به نظر می‌رسد بشریت نیاز به تغییر رفتار‌های خود با سیاره خاکی دارد و لازم است بسیاری از مردم برخی از رفتارهای خود را که به صورت عادت در آمده است تغییر دهند.

صناعی در تشریح نقش انسان در تحولات این حوزه افزود: بشر بتدریج آموخت که از نیروی آب و باد استفاده کند. تا اینجای کار به غیر از استثناهایی در مورد قطع اضافی درختان جنگلی، استفاده از انرژی به شکل پایدار خود بوده است و تاثیر آن بر اقلیم نیز ماهیت محلی داشته است.اما انقلاب صنعتی در اواسط قرن نوزدهم سبب شد تا نیاز به انرژی بیش از اندازه در بعضی از مناطق، باعث تامین انرژی بیشتر از منابع طبیعی دورتر شود. در ابتدا زغال سنگ و سپس نفت این نقش را ایفا کرد، ولی متاسفانه انتشار گازها و هوازی‌های حاصل از سوختن این منابع نه تنها محیط‌زیست را در مقیاس محلی بلکه کل جو را دستخوش تغییر کرد.

بطوری که غلظت گاز گلخانه‌ای گاز کربنیک از 280ppm در شروع انقلاب صنعتی به بیش از 380ppm در سال 2010 رسیده است. این گاز که بعد از بخار آب فراوان‌ترین گاز گلخانه‌ای است به صورت یک عایق عمل کرده و سبب تسریع در ذوب یخ‌ها و بالا آمدن آب دریا‌های آزاد شده است. تنها راه معقول این است که در کنار توقف جنگل‌زدایی، در کوتاه مدت انرژی را کاراتر و در میان مدت از تکیه بر سوخت‌های فسیلی دست بکشیم و به استفاده از انرژی‌هایی چون انرژی خورشیدی، انرژی باد، انرژی امواج، انرژی کشند، انرژی زمین گرمایی و انرژی هیدروژن رو آوریم.

در این میان نقش مردم در کنار نهادها و دولت‌ها برای جلوگیری از تغییرات هرچه بیشتر اقلیم می‌تواند بسیار موثر باشد. چنانچه به گفته رئیس سازمان هواشناسی، اگر به اقلیم به عنوان یک منبع نگریسته شود و مردم را هم صاحبان اصلی منابع کره زمین از جمله منبع اقلیم بدانیم، حفظ اقلیم از سیر قهقرایی آن وظیفه مردم نیز تلقی شده و از این رو نقش مردم می‌تواند خیلی پررنگ شود.