ملک سلیمان مخاطب خاموش را به سینما کشاند

معمولا فیلمسازان موضوع‌ها و سوژه‌های خاصی را برای ساخت فیلم انتخاب می‌کنند. همیشه هم مهم است که فیلمساز بر آن مقطع تاریخی که قصد فیلمسازی درباره آن دارد، اشراف داشته باشد. مقطعی که شما برای ساخت فیلم انتخاب کردید، برای مخاطب ایرانی چندان مانوس نیست. چطور درخصوص این مقطع مطالعه کردید و بر جزئیات آن اشراف پیدا کردید؟

اولین بار است که مصاحبه‌ای انجام می‌شود و یک نفر سوال‌های خود را با «فضای فکری» ما آغاز می‌کند. این مساله در هر فعالیت هنری امری مهم و حیاتی محسوب می‌شود. در همه هنرها از نقاشی گرفته تا مجسمه‌سازی و فیلمسازی، اگر در ابتدای کار فضاسازی خوبی صورت بگیرد، برای بیان موضوع و مضمون ظرف خوبی ایجاد شده است.

قبل از شروع فیلم ملک سلیمان، ما به‌واسطه ساخت سریال مریم مقدس و سریال نیمه تمام امام حسین(ع) در چنین فضایی قرار داشتیم. بعد هم خدا توفیق داد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد کرد تا فیلمی قرآنی بسازیم. این ماجرا در جمع 3 نفره‌ای با حضور من، مجتبی فرآورده (تهیه‌کننده) و عبدالحمید قدیریان(طراح صحنه و لباس) مطرح شد و ما به این نتیجه رسیدیم که داستانی عمیق و پر مایه‌ای از قرآن را انتخاب کردیم که در آن به مقوله‌ای سخت و سنگین به نام ملک پرداخته می‌شود. فیلم به دنبال یافتن پاسخ این سوال است که آیا حکومت عدل الهی می‌تواند در زمین برقرار شود؟ آیا انسان‌ها با داشتن یک حاکمیت مشخص می‌توانند به سعادت و خوشبختی برسند؟ این مباحث هم مذهبی است و هم سیاسی. خداوند یک بار آن حکومت معنوی و مطلوبی که در آخرالزمان در دنیا پیاده می‌شود را در زمان یکی از پیامبران خود ـ یعنی حضرت سلیمان ـ در زمین به شکل الگو اجرا کرده است. این مساله بحث مهمی است. شناسایی آفت‌های این جامعه بسیار مهم است. وقتی این آفت‌ها مطرح شود، به نوعی آفت‌های پیش روی جمهوری اسلامی ایران مطرح می‌شود و به نوعی کل بحث بشر بر روی زمین مورد توجه قرار می‌گیرد.این‌که انسان از چه طریق و با چه سیستم و قانونمندی‌هایی می‌تواند این مسیر را طی کند تا به خوشبختی برسد. اینها مباحث مهمی بود که در فیلم ملک سلیمان یافتیم و برای ساخت به معاونت سینمایی پیشنهاد دادیم.

ما نمی‌خواستیم یک فیلم سرگرم‌کننده بسازیم که در پایان آن چهره شیطان به مردم نشان داده شود، بلکه قصد ما این بود که فیلمی مفهومی بسازیم که در پایان فیلم آنچه برای تماشاچی باقی می‌ماند اثرات و تاثیرهای مخرب شیطان برای آدم است و با چنین مفهومی، نمایش چهره شیطان تاثیر کار را کم می‌کرد. در بخش پایانی هم با وجود زحمت‌های فراوانی که برای ترسیم چهره شیطان کشیده شده بود، نمایش این بخش را حذف کردم که البته تصمیم سختی بود اما نباید تصویری که از فیلم در ذهن مخاطب باقی می‌ماند خود شیطان باشد.

این مساله در فیلمنامه بود. فیلمنامه به شکل گروهی نوشته شده است و برخی صحنه‌ها و دیالوگ‌ها کار همکارانم است. به غیر از مجتبی فرآورده و عبدالحمید قدیریان که به همراه من تیم اصلی فیلمنامه‌نویسی را تشکیل می‌دادیم، افرادی هم به شکل مقطعی با ما همکاری داشتند. مهراد خوشبخت، محمدرضا مویینی و حمید خضوعی ابیانه برخی از این افراد بودند. افرادی هم حضور داشتند که در یکی، دو جلسه نگارش فیلمنامه شرکت داشتند. مثل سعید ملکان طراح چهره‌پردازی فیلم. گذشته از این فیلمنامه برای بسیاری از افرادی که فکر می‌کردیم می‌توانند به ما کمک کنند ارسال شد تا نظرهای آنها را دریافت کنیم و بر این اساس فیلمنامه‌ای گروهی را بنویسیم، اما در نهایت من مسوول جمع‌آوری این نظرها و نگارش نهایی بودم.

داستان ما هم از پایین آغاز می‌شود و رفته‌رفته اوج می‌گیرد و به بالا می‌رود.طراحی سکانس اولیه هم با این هدف و منظور صورت گرفت که در آن با ارائه تمام اطلاعات مورد نیاز مخاطب، بنیانگذاری احساسی خوبی برای تماشاچی ایجاد شود. به همین دلیل مراسم‌های مخفی یهودیان و افراد منحرف شیطان‌پرست به تصویر کشیده شد که تلاش می‌کنند شیاطین را به دنیا بیاورند و با آنها ارتباط برقرار کنند.

بحث ملک در قرآن بحث مهمی است و می‌طلبد که خدا برخی مسائل مهم را برای مخاطب به این واسطه باز کند. نحوه پیاده شدن حکومت ایده‌آل الهی یکی از این مباحث است. عبور از برخی فتنه‌ها یکی از مباحثی است که با پرداختن به داستان زندگی حضرت سلیمان برای مخاطب روشن می‌شود. اینجا نیاز به یک سری روشنگری‌هایی است و افرادی مانند «آصف» باید بیایند و روشنگری کنند و شرایط علم سالم را بیان کنند. در این بخش‌ها نیز مردم مخاطب اصلی این معارف هستند و باید این معارف جزو صفات آنها شود و بتوانند رفتار در قبال ولی جامعه خود را تمرین کنند.

ما تلاش کردیم این مسائل را در داستان تبیین کنیم. نحوه تعامل سلیمان با مردم جامعه خود، نحوه تعامل او با دشمنانش، رفتارش با علمای قوم یهود و...مباحثی بود که در این داستان به تصویر کشیده شد.

دقیقا همین‌طور است. یعنی صرفا به دلیل مسائل مالی نیاید. اگر قرار است در فیلمی قرآنی ایفای نقش کند، حتما بتواند وارد فضای قرآن شود و با ما همراه شود.گاه بازیگران مشهور وارد فیلم یا سریالی می‌شوند اما با وجود بازی خوبی هم که ارائه می‌کنند، این بازی برای مخاطب قابل باور نیست چون خود بازیگر درخصوص آن نقش به باور نرسیده است.این اتفاق مهم‌تر از شهرتی است که گاهی به صورت کاذب درخصوص برخی بازیگرها اتفاق افتاده و جلوی رشد آنها را هم گرفته است. گاهی برخی بازیگرها به خاطر همین مساله درجا می‌زنند یا عقب می‌روند و نیروهای جوان به دلیل انگیزه بیشتر، مایه بیشتری می‌گذارند. باید همه این عوامل را در نظر بگیریم. ما در سینما به دنبال بازیگران خوب و متعهد به ایفای آن نقش هستیم.

مجتبی فرآورده: شاید بدین خاطر که ما «این کاره» نیستیم! البته ما سینما را به خاطر سینما کار نمی‌کنیم، بلکه به خاطر اهدافمان کار می‌کنیم که خیلی فراتر از سینما است. در این زمینه هم تلاش‌هایی انجام داده‌ایم که امیدواریم نتیجه بگیریم.

مجتبی فرآورده: در این زمینه فارابی مقصر نیست و هر مساله‌ای هست من باید پاسخگو باشم. از ابتدا ما پخش فیلم در داخل و خارج را در انحصار خودمان گرفته و از مشورت‌های مختلف بهره گرفتیم. البته افتتاحیه فیلم از یک ماه و نیم قبل از اکران و در نمایشگاه قرآن آغاز شد. درصد زیادی از افرادی هم که الان به تماشای فیلم می‌روند، در نمایشگاه قرآن به فیلم علاقه‌مند شدند. مخاطبان این فیلم تفاوت زیادی با دیگر مخاطبان سینما دارند. سینماداران می‌گویند افرادی که این روزها برای تماشای فیلم به سینما می‌آیند، کسانی هستند که ما سال‌هاست آنها را ندیده‌ایم. مخاطبانی هم که از طریق سایت با ما ارتباط دارند، برایمان می‌نویسند که گاه 3 تا 4 سال و گاهی 8 سال است که سینما نرفته‌اند و حالا به دنبال فرصتی هستند تا برای سومین و چهارمین بار به تماشای فیلم بروند. در سینمای ایران فقط یک درصد از جمعیت مخاطبان به سینما می‌روند و این رقم تاثیر چندانی در فروش فیلم‌ها ندارد اما ملک سلیمان توانسته مخاطبان خاموش را به سینما بکشند. هدفگیری ما هم دانشجویان و فرهیختگان جامعه بود. ما به دلیل عدم‌امکان نمایش فیلم در دانشگاه‌ها، سینماهایی را به این قشر اختصاص داده‌ایم و برای آنها بلیت نیم‌بها تهیه کرده‌ایم اما به دلیل استقبال شدید این قشر، سینماهای جدیدی را اختصاص دادیم.

نمی‌خواهم کسی را ناراحت کنم اما اگر شخص «عزت‌الله ضرغامی» به بحث اکران و نمایش این فیلم وارد نمی‌شد، مشکلات فراوانی داشتیم. بد نیست بدانید بیلبوردهای فیلم ما در خیابان‌های تهران پاره می‌شود و روی آن رنگ می‌پاشند.

مجتبی فرآورده: سبز نیست، رنگ قرمز است! نمی‌دانیم چرا این کار را می‌کنند و چه کسانی این کار را انجام می‌دهند؟ اگر حمایت‌های آقای ضرغامی نبود، نمی‌دانیم آیا کسی از نمایش این فیلم اطلاع پیدا می‌کرد یا خیر؟

مجتبی فرآورده: صادقانه می‌گویم 50 درصد از کار براساس برنامه‌ریزی بوده و 50 درصد نمی‌دانستیم وارد چه عرصه‌ای شده‌ایم. مثلا برای اطلاع از نحوه فیلمسازی به شکل دیجیتالی واقعا چاره‌ای جز ورود به کار و کسب این تجارب نداشتیم. یا نمی‌دانستیم وقتی قرار است نگاتیوهای فیلم را از هنگ‌کنگ به ایران منتقل کنیم، به دلیل تحریم‌های بیگانگان علیه ایران، نمی‌توانیم مواد شیمیایی را وارد کنیم و باید این مواد بارها آزمایش شود تا مشخص شود که در تاسیسات اتمی ایران کاربردی دارد یا خیر! البته الان می‌توانیم ادعا کنیم برای کار بعدی‌مان دیگر با این مسیر آشنا هستیم و می‌دانیم باید چگونه قدم‌های بعدی را برداریم.

مجتبی فرآورده: البته در هیچ جای دنیا هم طرح‌های عمرانی 3 ساله در 15 سال انجام نمی‌شود اما در ایران می‌شود. هر وقت طرح‌های عمرانی ما که عزم ملی شدیدی برای اجرای آن وجود دارد بهنگام تمام شد، فیلم‌های ما هم در مدت زمان کوتاهی ساخته می‌شود. این مساله یک مشکل اجرایی و سیستمی در کشور ما است. اما درخصوص ملک سلیمان، اگر قرار بود براساس این شیوه پیش نرویم، هزینه‌های ما زیادتر می‌شد و مثلا درخصوص دکور، اگر از دکور دیجیتال استفاده نمی‌کردیم باید 35 هزار متر مربع دکور می‌ساختیم اما الان با 18 هزار متر مربع کار کردیم. الان این تجربه برای اولین بار اتفاق افتاده و خوبی‌اش این است که در سینما از این تجربه‌ها به شکل بهینه استفاده می‌شود. هرجا هم که ما به مانع برخورد کردیم، با توضیحی که برای همکاران می‌دهیم به شکل بهتری اتفاق می‌افتد و دیگر کسی در ساخت فیلم‌های بین‌المللی با مشکلات ما مواجه نمی‌شود.

مجتبی فرآورده: بخش عمده‌ای از سینمای ما فاقد دانش فنی است و خیلی‌ها تمایل ندارند فیلم‌هایی به این شکل ساخته شود. این مساله چند علت دارد. اولین علت آن این است که دیگر کسی نمی‌تواند برود با 800 میلیون تومان پولی که وارد سینما می‌کند فیلم بسازد و برادرزاده‌اش را هم در نقش اول فیلم قرار دهد. این شکل از فیلمسازی به مجموعه‌ای از تکنسین‌های ماهر، دانش فنی و تلاش و پشتکار نیاز دارد. متاسفانه در سینمای ایران گروهی حضور دارند که صدای آنها زیاد است اما تعدادشان زیاد نیست و فقط بلد هستند فریاد بزنند. تعداد این افراد بسیار کم است. آنها به مشکل برمی‌خورند و به همین دلیل نسبت به این فیلم حسادت می‌کنند.

اما بخش گسترده‌ای از جامعه فهیم سینمای ایران نسبت به چنین فیلم‌هایی برخورد محترمانه‌ای دارند. مثلا «رضا میرکریمی» با دیدن این فیلم آنقدر هیجان‌زده شد که درخصوص آن بیانیه صادر کرد و حالا در فیلم جدید خود بر اساس همین شیوه جلو می‌رود. مجید مجیدی هم با دیدن فیلم ما بخش‌هایی همچون: طراحی تولید را در فیلم خود لحاظ می‌کند و از خارج آورده است. بخش اندکی از سینمای ایران به دنبال کارهای کم دردسر هستند. یک جور تله‌فیلم‌هایی که با 5 روز پیش تولید، 25 روز تولید و یک هفته پس‌تولید ساخته شود و بعد از تهیه کپی 35 میلی‌متری در سینما نمایش داده شود. آنها قطعا از ساخت و رواج تولید فیلم‌هایی از نوع ملک سلیمان ضرر می‌کنند.