«تولید مشترک در سینمای ایران»، از حرف تا واقعیت

مرداد امسال نیز معاونت سینمایی از تولید 4 اثر سینمایی به صورت تولید مشترک خبر داده بود. اخیرا معاون سینمایی هم در دیدار با مسوولان فرهنگی کشور لبنان ضمن برشمردن زمینه‌های مختلف همکاری و تاکید بر مهم‌ترین فرصت‌های مشارکت که همانا تولید و نمایش مشترک است؛ خواستار توسعه این همکاری‌ها شده است، اما مفهوم واقعی تولید مشترک چیست و یک فیلم برای تولید مشترک شدن باید چه مسیری را طی کند؟ این سوالی است که سعید‌ هاشمی، تهیه‌کننده فیلم «نزدیک‌تر از آشنا» ساخته رضا سرکانیان که آن را به صورت مشترک تولید کرده می‌گوید: «سیستم تولید مشترک فیلم در اروپا و آمریکا تفاوت دارد. در اروپا کمپانی‌های مختلف کمیسیون‌های مشترکی دارند که در آن برای حمایت از یک فیلم تصمیم‌گیری می‌شود. این کمیسیون‌ها ابتدا فیلمنامه‌ها را دریافت و مطالعه می‌کنند، پس از آن استوری بُرد و سایر جزئیات فیلم را طلب می‌کنند. متقاضی تولید مشترک باید به این سوال پاسخ دهد که هدف از ساخت آن فیلم چیست؟ ساخت فیلم چه سود اقتصادی یا سیاسی برای آنها دارد و چنین اثری در کشور مقصد چقدر می‌تواند با استقبال مواجه شود؟ طی‌کردن چنین روندی نیز بین 6 ماه تا یک سال طول می‌کشد و من برای فیلم خودم طی 2 سال این مسیر را طی کردم.»

هاشمی‌ با اشاره به اکران فیلم‌ها در کشور حمایت‌کننده می‌گوید: «پخش فیلم در کشور حمایت‌کننده یکی از نکات مهم درخصوص تولید مشترک است و گاه کمپانی‌های شرکت‌کننده، به واسطه ارتباط‌های خود در نقاط مختلف دنیا فیلم را نمایش می‌دهند. البته اگر فیلمی ‌در یک جشنواره درجه الف شرکت کند و انتخاب شود هم امکان پخش بین‌المللی خواهد داشت، اما در ایران کمتر فیلمی‌ بر این اساس تولید می‌شود.»

«زمان معکوس» فیلم دیگری است که اخیرا به صورت مشترک تولید شده است. ایوب دانشور، مجری طرح این فیلم که با مشارکت 50 درصدی جمهوری آذربایجان ساخته شده، درخصوص تولید این اثر می‌گوید: «در سال‌های گذشته آثار زیادی را در جمهوری آذربایجان ساخته‌ام و بر این اساس، این فیلم که اثری پلیسی ـ حادثه‌ای است را با سرمایه‌گذاری مشترک کشور آذربایجان و ایران تولید کردیم». دانشور با اشاره به حضور محمدرضا فروتن به عنوان بازیگر نقش اول در این فیلم و حضور چنگیز عبدالایف به عنوان فیلمنامه‌نویس، انور ابلوچ به عنوان کارگردان و خامس مراد اف به عنوان فیلمبردار از جمهوری آذربایجان در این فیلم می‌گوید: «70 درصد از فیلمبرداری در آذربایجان و 30 درصد کار در ایران بود. در ساخت چنین اثری هم مهم شناخت کامل و دقیق از کشوری است که قرار است با آن مشارکت صورت گیرد.»

ساخت فیلم مشترک همیشه کار ساده و بی‌دردسری نیست. علیرضا سبط احمدی، تهیه‌کننده فیلم سینمایی مصائب چارلی که قرار بود این محصول را به شکل مشترک با کردستان عراق به نتیجه برساند، بابت عمل نکردن طرف مقابل به تعهدهای 50 درصدی‌اش دلخور است و می‌گوید: «بر اساس تفاهم‌نامه‌ای که میان مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و مدیریت سینمای اربیل کردستان عراق منعقد شده بود، قرار بود این فیلم تولید شود. ابتدا تهیه‌کننده دیگری عهده‌دار کار بود، اما بعد از این‌که من تهیه‌کنندگی کار را به عهده گرفتم، متوجه شدم سینمای اربیل ساختار اداری ـ مالی بسیار ابتدایی و ضعیفی دارد و در این منطقه مراحل تولید یک فیلم به هیچ‌وجه حرفه‌ای نیست و همین مساله مشکلات مختلفی را برای ما ایجاد کرد.»

تهیه‌کننده مصائب چارلی در ادامه می‌گوید: «سینمای اربیل در همه سال‌های فعالیت خود به تعداد انگشتان 2 دست فیلم ساخته و همه آنها نیز آرشیو شده و این سابقه با سابقه 100 ساله ایران در تولید فیلم قابل مقایسه نیست. در چنین شرایطی طرف مشارکت‌کننده باید بپذیرد که زیر نظر یک گروه حرفه‌ای تولید فیلم قرار بگیرد، اما چنین مساله‌ای وجود نداشت.»

تولید مشترک در ایران برای پا گرفتن، نیاز به شناسایی دقیق مختصات و جنبه‌های مختلف دارد. شاید این جمله بهترین پایان‌بندی برای گزارشی باشد که در آن تصویری کوتاه و گذرا از این شیوه تولید را ارائه می‌کند.

رضا استادی / گروه فرهنگ و هنر