قلعه های تاریخی قزوین بربلندای آشیانه عقاب

سرسبز نیز هستند موجب پدید آمدن بناهای فراوانی در این ارتفاعات شده اند، چنانکه فدائیان اسماعیلی چندین قلعه در این خطه و بر روی ارتفاعات بنا نهاده اند که قلعه الموت معروفترین آن است.
جدای از این قلعه ها، قلعه های دیگری نیز در این خطه وجود دارند که اشاراتی به برخی از این قلعه ها می رود.

کهن ترین سند درباره نام قزوین ، نوشته « قداثر بن جود» است که در نیمه دوم سده سوم ه.ق می زیست.
نام قزوین به فارسی «کشوین» خوانده می شد. کتاب « فتوح البلدان» نیز آن را «کشوین» یاد می کند.
حمدالله مستوفی مورخ پر آوازه قرن هشتم ه.ق نیز از این شهر، تحت عنوان «کش وین» نام می برد که بعدها آن را معرب کرده و قزوین نامیده اند.
تاریخ نگاران غربی نام قزوین را برگرفته از «کاسپین» می دانند. از نظر لغوی این نام ترکیبی از دو جزئ است: « وین» بر وزن «سین» (برهان قاطع و دهخدا) به معنی درخت، باغ و به ویژه انگور سیاه است. ولی درباره جزئ نخست آن معنی روشنی وجود ندارد.
از دکتر دبیر سیاقی به نقل از استاد علامه دهخدا نیز اشاراتی رفته است. به نقل از ایشان، قزوین در اصل «کزوین» و مرکب از «کزو» به معنای پسته و «ین» به معنای شهر شهر پسته بوده و بعدها معرب شده و به قزوین دیگرگون گشته است.
در دوران صفویه که قزوین به پایتختی برگزیده شد، لقب «دارالسلطنه قزوین» را به خود گرفت. این لقب در دوران قاجار نیز برجای ماند و در بیشتر فرمانهای پادشاهان قاجار، این عنوان دیده می شود.
قزوین را در عهد باستان «شادشاپور» می نامیدند.

قلعه الموت در شمال غربی استان قزوین و در نزدیکی روستای گازرخان واقع شده است.
این قلعه شهرت خود را بواسطه حسن صباح مروج مذهب اسماعیلیه در دوره سلجوقی بدست آورده است.
حسن صباح چهره مرموز و نابغه سیاسی تاریخ پس از رانده شدن از دربار ملک شاه سلجوقی نزد فاطمیان مصر به فراگیری اصول مذهب اسماعیلیه پرداخته و در مدت کوتاهی داعی کبیر شد.
او پس از بازگشت ایران را به جهت پیدا کردن مقری برای فعالیت خود زیر پا نهاد. انتخاب او قلعه الموت بود.
حمدالله مستوفی در بیان واژه الموت می گوید:(آن قلعه را در اول اله آموت گفته اند به معنای آشیانه عقاب که بچگان را بر او آموزش کردی و به مرور الموت شد).
سال ساخت قلعه میان تاریخ نگاران مورد اختلاف می باشد اما قلعه را باید متعلق به قرون اولیه اسلامی دانست.
حسن صباح در سال 482 ه.ق این قلعه را تصرف نموده و بهای آن را معادل هزار یا سه هزار دینار طلا به حاکم رانده شده پرداخت.
نفوذ حسن صباح را بر پیروانش باید جزئ شگفت ترین تاثیرات یک رهبر سیاسی مذهبی دانست. همین نفوذ باعث گردید که دامنه قدرت او بسط یافته و نقش مهمی را در روند سیاسی ایران ایفا نماید. قلعه الموت مقر فرماندهی حسن صباح که پس از جلوس هیچگاه از آن خارج نگردید در سال 654 به دست هولاگو فتح گردید.
پس از فتح قلعه و به آتش کشیده شدن کتابخانه نفیس الموت این قلعه از رونق افتاد و به زندان و تبعیدگاه مبدل گردید.
قلعه الموت بر فراز تخته سنگی با ارتفاع دو هزار و صد متر از سطح دریا قرار گرفته است. تنها دروازه و یگانه راه ورود به قلعه در انتهای ضلع شمال شرقی چند متر پایین تر از پای برج شرقی واقع شده است.
در این محل تونلی به موازات ضلع جنوب شرقی قلعه در تخته سنگ بریده شده که تقریبا دارای 6 متر طول 20 متر عرض و 2متر ارتفاع می باشد. پس از گذشتن از این تونل برج جنوبی قلعه و دیوار جنوب غربی آن که روی شیب تخته سنگ ساخته شده است نمایان می گردد.
این دیوار مشرف بر دشت وسیع گازرخان بوده و دره الموت رود نیز قابل مشاهده است. ضلع جنوب شرقی مرتفع ترین دیوار فعلی قلعه است. دو برج شمالی و شرقی در این ضلع واقع شده و چون تنها راه وصول به قلعه از این سمت است استحکامات آن بیشتر است.
در این ضلع شکاف عظیمی قرار گرفته است که راه باریکی آن را قطع می کند. این راه صعب العبور بوده به اتاق نگهبانی که در سنگ کنده شده است منتهی می گردد.
در مدخل این اتاق حوضی در داخل سنگ و به شکل استوانه به قطر تقریبی 1/5 متر ایجاد شده و همیشه پر از آب می باشد. قلعه همچنین دارای یک حوض دیگر و و آب انباری است که راه رسیدن بدانها بسیار سخت می باشد.
آثار بجا مانده از این قلعه به واسطه حوادث امروز طبیعی و غیر طبیعی بسیار اندک بوده که برای رسیدن به اطلاعات بیشتر و آثار معماری توسط سازمان میراث فرهنگی در حال حفاری علمی می باشد.

این قلعه در بخش «رودبار شهرستان» از توابع قزوین و در شمال شرقی روستای «رازمیان» قرار دارد و یکی از مهم ترین قلعه های اسماعیلیه در دوران سلجوقی است.
در مورد سال ساخت این بنا در هیچیک از متون تاریخی سخنی به میان نیامده است.

</p این قلعه به دلیل موقعیت خاص خود، در زمان چیرگی اسماعیلیه، اهمیت و شهرت بسیار پیدا کرد و پس از قلعه الموت، مهم ترین قلعه آن دوره به شمار می رفت. قلعه لمبسر ، بالای کوه وسیع و مسطحی جای دارد و به دلیل وجود رودهای اطراف، در دامنه های غربی، شرقی و جنوبی از سایر رشته کوه های اطراف جدا مانده است.
از این روی، این قلعه حتی از دژ الموت نیز مستحکم تر بوده است ؛ چرا که از طرفی، از سه جهت دارای پرتگاه های مخوف و غیر قابل نفوذ بود و از طرف دیگر بخاطر وسعت زیاد آن، اهالی قلعه امکان کشاورزی داشتند. در نتیجه امکان محاصره و تصرف آن بسیار دشوار به نظر می رسید.
این قلعه ابعادی در حدود 480 متر در جهت شمالی جنوبی و 190 متر در جهت شرقی غربی دارد. در بخشی از سمت شرقی آن ، دیواری عظیم بنا کرده بودند که حدود 10 متر ارتفاع داشت و هم اکنون بخش هایی از باروی آن برجای مانده است.
در سایر قسمتهای این قلعه، به دلیل نفوذناپذیری طبیعی ، برج و بارویی کوتاه تر ساخته بودند. از استحکامات شمالی قلعه که تنها راه نفوذ و دسترسی به آن بود، اثری برجای نمانده است. اما با توجه به آثار باقیمانده، این بخش بی تردید دارای دروازه و برج و بارویی عظیم بوده است.
برای ساخت استحکامات این قلعه از مصالح سنگ با ملاط ساروج و ساروج یکپارچه استفاده شده است.
آب قلعه از «نینه رود» که در فاصله دو فرسنگی آن قرار دارد، تامین و توسط آبراهه ای که در دل سنگ ، حفر شده بود ، در چندین آب انبار ذخیره می شد.
همچنین در پایین دیواره شرقی قلعه، راهروی سرپوشیده ای به عرض 95 سانتی متر قرار داشت که با پله های ناهموار، ارتفاع 190 متری قلعه تا سطح رودخانه را به هم می پیوست.
قلعه لمبسر یکی از قلعه های بزرگ و قابل توجه دفاعی بوده است.

این قلعه، مرکز حکومت آل جستان و کنگریان و به نوشته «حمدالله مستوفی» جزء قلعه های تسخیر شده از سوی اسماعیلیه بود.
قلعه سمیران در منطقه «طارم» قزوین، بالای کوهی سنگی قرار دارد و فقط از سمت شمال می توان به آن راه یافت.
رودخانه « قزل اوزن» از جنوب این کوه عبور می کند و در آن سوی رود، ارتفاعات بلند سنگی دیواره مانندی قرار گرفته است. به همین دلیل بیشتر استحکامات این قلعه در سمت شمالی آن ساخته شده است.

اسکول به معنای غار و سر به معنای بالا، (اضافه مقلوب ) این قلعه در روستای میلک واقع در رودبار شهرستان قرار دارد که به دلیل محیط سنگلاخی اطراف آن ، از بیم حوادث امروز طبیعی در امان مانده است.
همچنین به دلیل این که اسکول سر بر بالای دیواره غاری سنگلاخی به ارتفاع 3 متر قرار دارد، صعود از آن بدون امکانات کوهنوردی غیرممکن است.

این قلعه مربع شکل در شهرستان قزوین قرار دارد و با ابعاد تقریبی هفتاد متر ، از خشتهای سی سانتی متری ساخته شده است. این بنا دو طبقه دارد.
طبقه فوقانی آن از یک تالار چلیپایی و اتاقهایی در اطراف تشکیل شده و طبقه زیرین آن شامل یک شبکه راههای ارتباطی است.
طبقات، توسط پلکانی مارپیچ به هم می پیوندد. نمای این قلعه هشت برجی ، آجری است.
از شکل و وضعیت بنا چنین بر می آید که این قلعه، بنایی نظامی و یا مقر فرماندهی بوده است.برخی این قلعه را از بقایای « مدینه موسی» که به فرمان «موسی الهادی» خلیفه عباسی در سال 168 ه.ق بنا شد و برخی دیگر آن را منسوب به «میمون بن عون کاتب» می دانند.
سفالینه های به دست آمده، پیشینه بنا را تنها تا دوره «آل بویه» می رساند.

قز قلعه در حوالی ضیاءآباد از توابع شهرستان تاکستان، روی تک کوهی سنگی قرار دارد و بر تمام نواحی اطراف ، مشرف است.
این قلعه از سه سوی به پرتگاههای مخوف می رسد و تنها راه دسترسی به آن، از راه جنوب است. آثار باقیمانده از قلعه، بسیار اندک است و نمی توان طرحی از ساختمان آن تصویر کرد.
از آثار بجای مانده از آن، جرزهای یک چهار طاقی است که از سنگ و ساروج ساخته شده و طاق آن فرو ریخته است.

قلعه چال در جنوب شرقی روستای «اندج»، بر روی یک کوه تک افتاده، قرار دارد.
بخشهای جنوبی و غربی این قلعه را دره های ژرف در بر گرفته اند و تنها راه دسترسی به آن از سوی شرق است . در کف دره شرقی آن، بین این دو کوه و چند کوه دیگر، محوطه وسیعی وجود دارد که سراسر گورستان است.
در این محوطه، سفالینه های لعاب دار برجای مانده از سده های پنجم تا هفتم ه.ق کشف شده است.در این قلعه ، آثار اندکی از یک برج نگهبانی با سنگهای لاشه و ملاط ساروج، دیده می شود.
سطح قلعه به صورت شیبدار از شمال به جنوب کشیده شده و در جنوب آن یک آب انبار به صورت شرقی غربی در دل سنگ ایجاد شده است.
وسعت قلعه در حدود 70x50متر است. به نظر میرسداین قلعه ، جایگاهی برای نگهبانی بوده و گورهای موجود در دره های شرقی و شمال شرقی آن ، مربوط به همان افرادی است که آثارشان را میتوان در سطح قلعه دید.