به دنبال آتش سرخ در دهان اژدهای زرد

صنعت نفت خام چین ، در طول سالهای اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده است. در حقیقت چینیها در صددند ساختار این صنعت را از شکل سنتی خود خارج کنند

کد خبر: ۳۲۹۷۰

و روند معمول سایر کشورهای جهان را در پیش گیرند.
در این تلاش ، اژدهای زرد چین در راستای حذف شرکت های غیرسودده دولتی است تا پذیرش خود را در سازمان تجارت جهانی تسهیل کند و بازارهای خود را بر سرمایه داران خارجی بگشاید.
مطلب حاضر که برآمده از گروه پژوهش شاناست ، با تشریح این روند، تلاش شرکتهای بزرگ نفتی برای به دست آوردن جای پا در صنعت نفت چین را بررسی می کند.
چین با مصرف روزانه 3/5 میلیون بشکه نفت خام ، پس از ایالات متحده و ژاپن ، سومین مصرف کننده انرژی در جهان است. اگر روند رشد مصرف نفت چین و ژاپن به همین منوال پیش رود، بزودی چین در مصرف نفت خام، گوی سبقت را از ژاپن می رباید. به این ترتیب در سال 2020 مصرف روزانه نفت این کشور به 5/10 میلیون بشکه و خالص وارداتش به 5/7میلیون بشکه خواهد رسید.
صنعت نفت خام چین در طول سالهای اخیر، دستخوش تغییرات زیادی شده است. در سال 1998، دولت چین تمام دارایی ها و متعلقات شرکتهای دولتی نفت و گاز را به 2 شرکت ملی نفت خام چین (CNPC) و شرکت پتروشیمی چین (Sinopec) واگذار کرد.
پیش از تجدید ساختار، شرکت ملی نفت خام چین (CNPC) بیشتر به امور اکتشاف و تولید نفت و گاز می پرداخت و شرکت ملی پتروشیمی، امور پالایش و پخش فرآورده های نفتی را به عهده داشت.
دولت چین، در سال 1998 با اجرای طرح ادغام و یکپارچه سازی، برخی از عملیات اکتشاف و تولید را به سین اوپک (Sinopec) و برخی از عملیات پالایش و توزیع را به سی ان پی سی (CNPC) واگذار کرد.
با این اقدام، در واقع 2 شرکت منطقه ای به وجود آمد. فعالیت های سی ان پی سی، در شمال و غرب و فعالیت های سین اوپک در جنوب کشور متمرکز شد. با وجود این هر دو شرکت هنوز از ساختار قدیمی خود کاملا جدا نشده اند و همچنان به فعالیت های قبلی تمایل نشان می دهند.
از دیگر شرکتهای نفتی دولتی چین می توان از شرکت ملی نفت مناطق خشکی (CNOOC) یاد کرد که به عملیات اکتشاف و تولید نفت در بخش خشکی مبادرت می ورزد و افزون بر 10درصد از تولید نفت خام داخلی را به عهده دارد.
در حال حاضر اداره دولتی انرژی (SEA)، که در این سال میلادی تشکیل شد، نظارت کلان بر امور مربوط به انرژی را به عهده دارد.
هدف از تجدید ساختار این بود که شرکتهای دولتی چین به شکل و شمایل شرکتهای یکپارچه ای درآید که در سایر کشورهای جهان معمول است. در این فرآیند، بسیاری از فعالیت های رفاهی و غیرسودده، مانند خانه سازی، بیمارستان سازی و دیگر خدمات جنبی شرکتها حذف شده اند.
بسیاری از شرکتهای دولتی چین از فراوانی نیروی کار در عذاب بودند. از این رو، کارکنان زیادی از این شرکتها اخراج شده اند، شورش کارگران برخی شرکتها در اوایل سال 2002 در اعتراض به این روند بود.
3 شرکت بزرگ نفت و گاز چین، سین اوپک، سی ان پی سی و CNOOC طی 2 سال گذشته، سهام خود را با موفقیت در بازار سهام عرضه کردند و میلیاردها دلار سرمایه خارجی را به این کشور سرازیر ساختند، سی ان پی سی، بیشتر متعلقات با ارزش خود را در اوایل سال 2000 به یک شرکت فرعی به نام پتروچین، واگذار کرد و مقدار ناچیزی از سهام خود را در بازار بورس هنگ کنگ و نیویورک برای فروش عرضه کرد.
میزان مبادلات صورت گرفته به 3 میلیارد دلار رسید و شرکت بی پی دست کم 20 درصد از سهام عرضه شده را خریداری کرد. شرکت سین اوپک نیز در اکتبر 2000 نزدیک به 5/3میلیارد دلار از سهام خود را در بازار نیویورک و هنگ کنگ به فروش رساند.
افزون بر 55 درصد از سهام یاد شده را شرکتهای بزرگی چون اکسان موبیل، بی پی و شل خریداری کردند. شرکت CNOOCکه قرار بود در سپتامبر 1999 به عرضه عمومی سهام خود مبادرت ورزد، با 2 سال تاخیر در فوریه 2001، نزدیک به 5/27 درصد از سهام خود را در بازار بورس عرضه کرد، شرکت شل قسمت زیادی از سهام یاد شده را به ارزش 200میلیون دلار خرید.
در سال 2002شرکتهای نفتی چین، تعدادی شرکت فرعی از جمله شرکت خدمات حفاری و بررسی های جغرافیایی و شرکت خدمات نفتی چین (cosl) تاسیس و با جداسازی فعالیت های مختلف به فراخور نوع و منطقه فعالیت، آنها را به شرکتهای فرعی یاد شده واگذار کردند.
از نوامبر 2001این شرکتها نیز در فهرست عرضه کنندگان سهام در بازار بورس هنگ کنگ قرار گرفتند. روند واگذاری سهام از بسیاری جهات غیرمعمول بود. اول این که تمام شرکتها سهام اندکی در بازار عرضه کردند. دوم این که در نظارت بر امور شرکت، به سرمایه گذاران خارجی حق رای ندادند، دولت چین ، همچنان بیشتر سهام این 3 شرکت را در اختیار دارد و سرمایه گذاران خارجی در هیات مدیره آنها جایی ندارند.
کارشناسان بر این باور هستند که شرکتهای بزرگ نفتی ، بیشتر برای به دست آوردن جای پایی در صنعت نفت چین به این گونه سرمایه گذاری رضایت داده اند.
چین در فرآیند پذیرفته شدن در سازمان تجارت جهانی (WTO)، متعهد شده است که درهای کشورش را روی سرمایه گذاران خارجی بگشاید. با وجوداین، نحوه واگذاری صنعت نفت به بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی به گونه ای بوده است که هنوز هم این امکان وجود دارد که تمام پروژه های بزرگ نفت و گاز این کشور، نصیب یکی از شرکتهای مهم چین شود.
دولت چین در ژولای 2001اعلام کرد فقط 2 شرکت سی ان پی سی و سین اوپک اجازه دارند جایگاه های خرده فروشی بنزین تاسیس کنند.
گفتنی است، چین در چارچوب تعهدات سازمان تجارت جهانی ، باید تا سال 2004، بازار خود را روی سرمایه گذاران خارجی بگشاید. از این رو به نظر می رسد این تصمیم و اقدام دولت چین برای در اختیار گرفتن بازار خرده فروشی بنزین است.
به این ترتیب حتی بعد از سال 2004 شرکتهای خارجی برای به دست آوردن سهمی از این بازار، مجبور هستند با شرکتهای بزرگ چینی مشارکت کنند. شرکتهای بی پی ، اکسان موبیل و شل نیز برای ورود به بازار خرده فروشی چین درصدد شراکت با 2شرکت سی ان پی سی و سین اوپک هستند.