مثلث مجری مهمان مخاطب

1ـ افراد متخصص در مقوله‌های تخصصی مختلف نظیر سیاست، اقتصاد، ورزش، فرهنگ، هنر و.... در این برنامه‌ها هدف برنامه بیشتر آگاهی‌دهی به مخاطب است و بالطبع وجهه جذابیت و سرگرمی آن کمرنگ‌تر خواهد بود.

2ـ افراد محبوب و مشهور و ترجیحا حاشیه‌ساز و جنجالی نظیر ستاره‌های سینما، بازیکنان فوتبال، شخصیت‌های علمی و فرهنگی شناخته شده و مورد توجه و... که در این نمونه‌ برنامه‌ها جاذبه حرف اول را می‌زند. حال این جذابیت می‌تواند نتیجه همان محبوبیت و شهرت شخصیت‌های مدعو باشد یا نتیجه گفتگوی چالشی مجری برنامه با این افراد.

سه گونه مرسوم برای تاک‌شو وجود دارد که البته یک برنامه گفتگومحور می‌تواند منحصر در یکی از این انواع نبوده و حالت ترکیبی داشته باشد. این گونه‌ها عبارتند از:

1ـ میزگرد: این نوع برنامه گفتگومحور متشکل است از دو یا چند مهمان که دور یک میز تشکیل جلسه داده و به بیان نظرات و عقاید خود در ارتباط با موضوعی خاص می‌پردازند. تاک‌شوهایی که به صورت میزگرد اجرا می‌شوند ساختار از پیش معلومی ندارند و بداهت در آنها وجه غالب را داراست. از وظایف مجری در این نوع برنامه‌ها شروع برنامه و طرح موضوع، معرفی مهمانان، اداره بحث و کنترل و هدایت. جریان بحث به طور متناوب میان مهمانان مختلف است.

2ـ مناظره: در تاک‌شوهای مناظره‌ای، موضوعی واحد با دو موضع فکری مغایر و یا مخالف مورد بررسی و کندوکاو قرار می‌گیرد. در اینجا مجری وظیفه کنترل بحث و تنظیم عادلانه زمان برنامه میان طرفین بحث را بر عهده داشته و با پرهیز از قضاوت و سوگیری می‌بایست تا حد امکان جلب‌کننده نظر مخاطب به بحث طرفین گفتگو باشد. بی‌طرفی، شرط لازم اجرای یک تاک‌شوی مناظره‌ای است.

3ـ مصاحبه: تاک‌شوهایی که نقش محوری را در آنها مصاحبه بر عهده دارد حاوی پرسش‌هایی از پیش تعیین‌شده هستند و کارکرد آنها بیشتر شفافیت‌سازی و آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی است و از این نظر وجه خبری (ژورنالیستی) آنها نسبت به دو گونه قبلی بیشتر است. در این نمونه برنامه‌ها شرکت دادن مخاطبان به صورت حضور در استودیو، تهیه وله‌ها و مستندهای گزارشی و خیابانی، و نیز تماس تلفنی با مخاطبان، تدابیری است برای متنوع‌تر ساختن برنامه و پیراستن ظاهر آن از یکنواختی و تکرار.

لزوم حفظ تداوم موضوعی و نیز لزوم بهره‌گیری از شرایط آنی و شکار لحظات اقتضا دارد مصاحبه نه به‌طور کامل از پیش آماده باشد و نه کاملا فی‌البداهه. کسب موفقیت در این مهم بستگی به میزان تسلط مجری بر موضوع برنامه و بر فن اجرای تاک‌شو دارد.

یکی از بهترین نمونه برنامه‌های گفتگومحور در ایران (دست‌کم در میان گونه برنامه‌های گفتگومحور مصاحبه‌ای) برنامه پرمخاطب «نود» است که سال‌هاست نه به لحاظ ماندگاری و نه به لحاظ تعداد مخاطبان، نظیری در میان برنامه‌های گفتگومحور دیگر تلویزیون نداشته و یا اگر داشته این هم‌طرازی و یا شاید در مواردی برتری، موقتی و گذرا بوده است و مبتنی بر شرایط خاص زمانی. چنانچه اشاره شد برنامه‌های مصاحبه‌محور درصد زیادی از موفقیت خود را مدیون اجرای مجری برنامه هستند و پیداست که بر این اساس این مهمانان مدعو نیستند که عامل اصلی جذابیت و گیرایی برنامه‌اند بلکه نحوه مواجهه مجری برنامه با آنهاست که موضوعیت دارد و تعیین‌کننده است. ستاره اصلی برنامه نود عادل فردوسی‌پور است نه هیچ‌یک از ستاره‌های حال حاضر فوتبال کشور و نه هیچ‌یک از قهرمانان و یا مسوولان فعلی یا اسبق ورزش فوتبال. اگر مجری برنامه نود عوض شود این برنامه ماهیتا تغییر خواهد کرد. تسلط مجری برنامه به موضوعی که محور بحث «نود» است یعنی «کارشناسی فوتبال» از مهم‌ترین دلایل موفقیت این برنامه است. فردوسی‌پور را برنامه نود مشهور و مقبول نکرد، بلکه این فردوسی‌پور بود که با آگاهی قبلی و بالای خود از مسائل مربوط به گزارشگری و کارشناسی فوتبال برنامه نود را مشهور و مقبول نمود. این دقیقا همان مسیر درستی است که باید برای ساخت یک برنامه گفتگومحور مورد توجه قرار گیرد. روشن است که قصد ما در اینجا تمجید و تحسین شخص نیست، بلکه اگر به اقتضای بحث، برشمردن محاسن کار یک مجری تلویزیونی لازم آمده، این مساله دقیقا مرتبط با همان آگاهی‌های کارگاهی مربوط به مستندسازی تلویزیونی است. اهمیت نقش اجرا در برنامه‌های گفتگومحور بخصوص نمونه‌های مصاحبه‌ای چیزی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. اگر تا‌ک‌شوهای لری کینگ و دیگر شخصیت‌های مشهور این گونه برنامه‌سازی تلویزیونی زبانزد خاص و عام است دلیل آن، شبکه تلویزیونی یا تهیه‌کننده، یا دیگر عوامل اجرایی برنامه نیستند
ـ اگرچه نقش آنها را هرگز نباید نادیده گرفت ـ بلکه دلیل اصلی خود این شخصیت‌ها هستند، چراکه اصولا رسانه تلویزیون هم مثل سینما برای جذب مخاطب نیازمند ستاره است و ستاره‌های تلویزیون همین مجریان کاربلد و مشهور و غالبا محبوب هستند.

از دیگر ویژگی‌های برنامه نود مخاطب‌محور بودن آن است و نقش مهمی که بینندگان برنامه در پیشبرد آن ایفا می‌کنند و متقابلا توجهی که این برنامه به عموم مخاطبان خود دارد. نود، خود را برتر از مخاطب فرض نمی‌کند و سعی ندارد از موضع بالا به او اطلاعات گزینش شده بدهد و به‌جای جلب توجه او، توجه باشگاه‌های ورزشی، بازیکنان و مربیان و یا مسوولین مربوطه را جلب کند. راضی نگه داشتن مخاطب از اهداف اصلی برنامه نود است و بر همین اساس، مجری این برنامه غالبا از موضع یک مخاطب بی‌طرف ـ و البته‌ منتقد ـ با مدعوین مواجه شده و همواره سعی بر آن دارد که استقلال فکری و بیانی خود را در این مواجهه حفظ کند. طبیعی است که این رویکرد به مذاق مخاطبان خاص (بازیکنان، مربیان، مسوولان و...) زیاد خوش نیاید اما چه باک، نود به سیاق همه دیگر تاک‌شوهای موفق تلویزیونی سودای مقبولیت در میان عامه مخاطبان را دارد نه محبوبیت در میان خواص ذی‌نفع را. و این از مهم‌ترین دلایل سرآمدی این برنامه است، چنانچه اصلا و اساسا وظیفه رسانه تلویزیون همین راضی نمودن عموم بینندگان است، البته تا اندازه‌ای که ارزش‌ها فدای پسند عامه نشوند و تا اندازه‌ای که هدف لازم و ضروری جلب نظر مخاطب، هر وسیله مشروع و نامشروعی را توجیه نکند.

از مصادیق توجه برنامه نود به مخاطب و توجه مخاطب به برنامه نود، سامانه پیام کوتاه این برنامه است که صرفا یک نظرسنجی معمولی نیست و درست مثل بخش‌های دیگر این برنامه در امور مربوط به فوتبال کشور نقش مهمی ایفا می‌کند. نظرسنجی پیامک برنامه نود کارکردی مهم‌تر از تنوع‌بخشی به برنامه و خارج کردن آن از یکنواختی حاصل از مصاحبه و گفتگو دارد. اگرچه گفتگوهای این برنامه هم جذاب‌تر از آن است که بتوان وصف یکنواخت یا تکراری و خسته‌کننده را برای آن به کار برد. پیامک‌هایی که مخاطبان نود به این برنامه ارسال می‌کنند و همچنین عکس‌ها و فیلم‌های گزارشی ارسالی به این برنامه، برای دوستداران فوتبال کشور حضور و نقش مستقیم در سرنوشت این مقوله ورزشی کشورشان را به ارمغان می‌آورد و علاوه بر این، فاصله ناگزیر میان مجری و مهمان را با مخاطب از میان برداشته و تریبونی در اختیار مخاطب کوچک و بزرگ اقصی‌نقاط کشور قرار می‌دهد که از این طریق بتواند حرف خود را به گوش بینندگان برنامه نود و همچنین مسوولان ورزش فوتبال برساند.