بی‌اثرشدن تحریم بنزین با نهضت پالایشگاه‌سازی

بنزین یکی از مشتقات نفت است که در عصر جدید جایگاه و نقش مهمی در زندگی انسانی دارد و در برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نقش مهم‌تری دارد و امروزه یکی از ارکان اصلی حرکت اقتصاد کشورها محسوب می‌شود.

در ایران نیز بنزین همواره به عنوان ابزاری اقتصادی و بیشتر سیاسی مطرح بوده است و این مساله بویژه در دهه اخیر با رشد بی‌رویه مصرف آن به موضوعی کاملا سیاسی تبدیل شده و دولت‌ها در ارتباط با آن با چالش مواجه شده‌اند.

توسعه کمی و کیفی پالایشگاه‌های کشور از 5‌‌ سال پیش به عنوان هدفی اصلی و اساسی مورد تاکید قرار گرفت و برنامه‌ریزی کلانی برای آن انجام شد.

در دولت قبل، برنامه و طرح چندانی برای توسعه پالایشگاه و بی‌نیازی از واردات بنزین و دیگر فرآورده‌ها صورت نگرفت و اعتقادی بر آن وجود نداشت و توجیه اقتصادی واردات بنزین بیش از تولید داخل بود.

طبق برنامه چهارم توسعه و اهداف کمی و کیفی که دولت در راستای دستیابی به خودکفایی و استقلال در زمینه تولید بنزین دنبال کرد راه برنامه‌ریزی برای توسعه پالایشگاه‌های کشور و احداث پالایشگاه جدید را هموار شد.

محمدرضا نعمت‌زاده، معاون سابق وزارت نفت در امور پالایش و پخش تمام همت خود را صرف برنامه جدید پالایشگاه‌سازی و توسعه پالایشگاه‌های موجود کشور کرد تا در این مسیر به استقلال و خودکفایی در تولید بنزین به کشور کمک کند، اما مورد بی‌مهری قرار گرفت و از این امر کنار گذاشته شد و تقریبا پیگیری جدی چندانی بر این موضوع پس از وی صورت نگرفت.

دولت در راستای رسیدن به هدف خود یکی از راه‌هایی را دنبال کرد که به نظر می‌رسد تاکنون به نتیجه مطلوبی که کارشناسان برای اجرا و برنامه‌ریزی آن دنبال می‌کردند، دست نیافته‌است و آن طرح اجرای سهمیه‌بندی بنزین و به دنبال آن افزایش قیمت یا آزادسازی نرخ بنزین بود که در عمل این اقدام سهم ناچیزی در کاهش رشد مصرف بنزین داشت.

بیش از 2 سال از اجرای سهمیه‌بندی بنزین می‌گذرد، اما کماکان سیر مصرف این فرآورده نفتی صعودی است و برنامه دولت در این زمینه اگر روند شتابان مصرف را متوقف کرد، اما هنوز تا رسیدن به شرایط ایده‌آل فاصله زیادی دارد.

آنچه در روزهای اخیر شاهد تکرار آن از سوی رسانه‌ها هستیم طرح تحریم فروش بنزین به ایران است که از سوی آمریکا در ادامه فشار علیه ایران دنبال می‌شود و مقامات ایرانی را به واکنش‌های پی در پی واداشته است.

در اظهارنظرهای مقامات نفتی آمده است در صورت تحریم، ایران قادر خواهد بود طی 48‌ساعت بنزین مورد نیاز کشور را تولید کند، در حالی که ایران 40 درصد بنزین مورد نیاز را از طریق واردات که عمدتا از 10 کشور خارجی صورت می‌گیرد، تامین می‌کند. این طرح بظاهر با روشی از طریق بازیافت پسماندهای پتروشیمی دنبال شده و گفته شده مراحل آزمایش اولیه آن طی شده است، ولی به دلیل گران بودن تولید بنزین از این روش در حال حاضر استفاده نمی‌شود.

نورالدین شهنازی‌زاده، مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش درباره سرمایه‌گذاری داخلی و عدم استقبال سرمایه‌گذاران خارجی برای مشارکت در طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاه‌های ایران می‌گوید: در داخل مشارکت‌هایی صورت می‌گیرد که فعالانه است. فضای خوبی برای جذب سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها وجود دارد و مشکلی در این زمینه نیست.

وی تصریح می‌کند: علت عدم استقبال خارجی‌ها برای سرمایه‌گذاری را خودمان هم نمی‌دانیم. شاید بحران اقتصادی دلیلی برای این کار باشد. به طور کلی مشتری پالایشگاه‌‌سازی در جهان کم شده است و دولت به ما تاکید کرده پالایشگاه بسازیم. بر این اساس مقدمات آن را فراهم کرده‌ایم و بحث مشارکت‌ها باید نهایی شود.

شهنازی‌زاده تاکید می‌کند: براساس پیش‌بینی‌ها باید پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، پارس شیراز و شهریار تبریز در سال 1391 در سرویس قرار بگیرد و پالایشگاه کاسپین، آناهیتای کرمانشاه و هرمز خوزستان در سال 1392 به بهره‌برداری برسد که هنوز پیش‌بینی روی این تاریخ‌ها صورت می‌گیرد.

وی درباره استقبال بخش خصوصی برای پالایشگاه‌‌سازی می‌گوید:‌ شرکت‌های سرمایه‌گذاری مانند تامین اجتماعی برای این کار اعلام آمادگی کرده‌اند، اما در حال حاضر شرکای ما صندوق‌های بازنشستگی وزارت نفت هستند.

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش درباره به ثمر رسیدن7 پروژه پالایشگاهی کشور و میزان تاثیر آن بر تولیدات کشور می‌گوید: با ورود این 7پالایشگاه به سرویس، 107 میلیون لیتر بنزین، 82میلیون لیتر نفت‌ گاز، 16 میلیون لیتر گاز مایع و 25 میلیون لیتر سوخت جت (بنزین سوپر)‌ در کشور تولید می‌شود.

وی تاکید دارد: برای تحقق این اهداف در حال تامین مالی و تهیه الزامات ابتدایی احداث پالایشگاه هستیم و البته 2پالایشگاه که از بقیه جلوتر هستند از اهمیت بیشتری برای کشور برخوردارند.

پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در بندرعباس از اولویت فوق‌العاده‌ای نسبت به دیگر طرح‌ها برخوردار است و به همین دلیل مجلس و دولت تلاش خود را معطوف اتمام این طرح کرده است.

به گفته شهنازی‌زاده، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس 20 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و در صورت تکمیل به تنهایی قادر به تولید36 میلیون لیتر بنزین در روز و در مجموع 55 میلیون لیتر فرآورده نفتی را تولید خواهد کرد.

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش درباره مشارکت خارجی‌ها در این طرح‌ها می‌گوید، برای تامین منابع خارجی طرح‌هایی داریم که نمی‌توان آنها را در شرایط فعلی بازگو کرد.

وی می‌گوید: چنانچه نتوانیم شریک پیدا کنیم از دولت مجوز بیش از 20 درصد سرمایه‌گذاری را برای این طرح‌ها دریافت خواهیم کرد و ما طرح را متوقف نخواهیم کرد.

وی در خصوص مشارکت ایران در چند طرح پالایشگاه‌سازی در خارج از کشور می‌گوید: وجهه اقتصادی و سیاسی موجب حضور ایران در سوریه، اندونزی، مالزی و ونزوئلا شده که برای ایران این مشارکت با اهمیت است.

شهنازی‌زاده همچنین درباره افزایش قیمت فرآورده‌های نفتی می‌گوید: این موضوع با لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها تقدیم مجلس شده که منتظر تعیین تکلیف لایحه در مجلس هستیم. وی معتقد است در این زمینه باید توازن ایجاد شود و اگر قرار باشد با قیمت بین‌المللی به یک کارخانه تولید روغن فرآورده فروخته شود او هم باید با قیمت بین‌المللی محصول خود را بفروشد تا صرفه اقتصادی داشته باشد و این روابط اقتصادی باید توسط سازمان‌های ذی‌ربط مانند وزارت بازرگانی تنظیم شود.

تکمیل پالایشگاه هرمز تا 40 ماه آینده

مدیر تدارکات پالایشگاه نفت هرمز می‌گوید: پیش‌بینی می‌شود طرح پالایشگاه نفت سنگین هرمز تا 40 ماه آینده به بهره‌برداری برسد و البته باید منابع مالی و خرید کالای آن نیز تامین شود.

این پالایشگاه در بندر عباس واقع شده و ظرفیت پالایش آن 300 هزار بشکه نفت خام فوق سنگین طراحی شده و قرار است روزانه 200 هزار بشکه نفت خام از میدان‌های سروش و نوروز و 100 هزار بشکه آن از دیگر میدان‌های خشکی به عنوان خوراک پالایشگاه تامین شود.

این طرح توسط متخصصان داخلی طراحی و اجرا می‌شود و طراحی تفصیلی آن 15 درصد پیشرفت دارد.

تنوع الگوی تولید بنزین

امین‌الله اسکندری، مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید پالایشگاه‌های کشور می‌گوید: برای مقابله با تحریم احتمالی، الگوی تولید بنزین در پالایشگاه‌ها متنوع می‌شود و بر این اساس با استفاده از محصولات پتروشیمی و ضایعات پالایشگاهی راهکار افزایش تولید بنزین در کشور دنبال می‌شود.

به گفته وی بنزین یکی از فرآورده‌های پرمصرف جهان است که دانش و فناوری آن در انحصار هیچ کشوری نیست و در حال حاضر همه کشورها توان تولید آن را دارند و بازار بنزین دنیا در اختیار آمریکایی‌ها نیست که بتوانند فروش بنزین به ایران را تحریم کنند.

وی می‌گوید: با طرح تولید بنزین از ماده پیرولیز تولیدی در صنایع پتروشیمی و نفتا که جزو پسماندهای پالایشگاهی است می‌توان بنزین تولید کرد و حتی از این روش می‌توان مواد افزودنی بنزین را نیز تولید و کشور را از واردات آن بی‌نیاز ساخت.

به گفته اسکندری، طرح‌های توسعه و بهینه‌سازی پالایشگاه‌ها هم‌اکنون در 5 پالایشگاه لاوان، اصفهان، اراک، تهران و آبادان در حال اجراست.

هزینه تولید پالایشگاه آبادان یکسان با دیگران

مدیرعامل شرکت پالایش نفت آبادان می‌گوید: هزینه تولید فرآورده‌های نفتی همه پالایشگاه‌ها یکسان است و ممکن است با درصد کمی در پالایشگاه‌های قدیمی نسبت به پالایشگاه‌های جدید قیمت متفاوت باشد و در حال حاضر قیمت تصفیه عملیاتی هر بشکه نفت خام در آبادان 5/1 دلار است و سهم پالایشگاه آبادان در تصفیه نفت خام کشور 25 درصد و تولید بنزین 23 درصد است که با اجرای طرح توسعه‌ای این پالایشگاه 28 تا 29 درصد افزایش می‌یابد.

وی می‌گوید: مرحله سوم توسعه پالایشگاه آبادان تا پایان امسال به پایان می‌رسد و رکورد تولید بنزین برای نخستین بار از مرز 50 میلیون لیتر در روز خواهد گذشت.

پالایشگاه آبادان به عنوان قدیمی‌ترین پالایشگاه کشور از سال 1291 خورشیدی فعالیت خود را با پالایش روزانه 2 هزار و 500 بشکه آغاز کرد و تا 3 سال دیگر جشن یکصد سالگی خود را برگزار خواهد کرد. مرحله سوم توسعه پالایشگاه آبادان واحد کت کراکر تولید بنزین سوپر با اکتان 93 و به میزان 25‌هزار بشکه در روز است.

راه‌اندازی پالایشگاه اراک واردات بنزین را به نیمه می‌رساند

با بهره‌برداری از واحد توسعه‌ای پالایشگاه اراک، میزان تولید بنزین در این پالایشگاه به 16میلیون لیتر در روز می‌رسد.

طراحی اولیه این پالایشگاه براساس فرآیندهای تقطیر فرآورده‌های میان تقطیر صورت گرفت، اما از سال 85 تولید بنزین در دستور کار شرکت ملی پالایش و پخش در این پالایشگاه قرار گرفت.

برای توسعه و بهینه‌سازی پالایشگاه اراک 2/5‌‌میلیارد یورو سرمایه‌گذاری صورت گرفته و کنسرسیومی از 2 شرکت ایرانی و یک شرکت چینی آن را اجرا کرده است و 50 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

در حال حاضر پالایشگاه اراک روزانه 4/7‌میلیون لیتر بنزین تولید می‌کند.

پالایشگاه‌های اصفهان و تبریز نیز ازجمله پالایشگاه‌هایی هستند که با اتمام طرح‌های توسعه‌ای آنها ظرفیت تولید بنزین کشور افزایش می‌یابد، اما هم‌اکنون طرح پالایشگاه اصفهان با کندی اجرا مواجه شده است.

پالایشگاه اصفهان که به پالایشگاه طلایی مشهور شده اولین پالایشگاهی است که بخشی از سهام آن به بخش خصوصی واگذار شده و در حال حاضر روزانه 8 میلیون لیتر بنزین تولید می‌کند و با اتمام طرح توسعه‌ای آن روزانه 12 تا 15 میلیون لیتر بنزین تولید خواهد کرد.

پالایشگاه تبریز نیز هم‌اکنون 3 میلیون لیتر بنزین تولید می‌کند و عملیات پروژه توسعه‌ای آن تا 2 سال دیگر به اتمام می‌رسد.

با این وصف می‌توان امیدوار بود ایران تا سال 1390 یعنی 2 سال دیگر بتواند تمام بنزین مورد نیاز خود را در داخل تولید و تامین کند و چنانچه واگذاری پالایشگاه‌ها به بخش خصوصی با جدیت دنبال شود، این بخش خواهد توانست سرعت عمل بیشتری در تامین منابع مالی و اجرای طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاه‌ها به کار گیرد تا آن موقع سربلندتر بگوییم هیچ تحریمی در تامین بنزین اثر ندارد.