اطلا‌عات ؛ ارزشمندترین عناصر دنیای جدید

وقتی با کسی ارتباط برقرار می‌شود در حقیقت یک نوع اشتراک فکر و تفاهم اندیشه جریان می‌یابد. هنگامی ‌که ارتباط را عبارت از کوشش آگاهانه فرستنده پیام برای سهیم کردن گیرنده در اطلاعات بدانیم موضوع تفاهم و هماهنگی «فرستنده» و «گیرنده» اهمیت اصلی و اساسی می‌یابند.

ارسطو فیلسوف نامدار جهان پیشین، ارتباط را کارکرد تاثیرگذارانه از یکسو می‌داند. او هدف ارتباط را جستجو برای دست یافتن به تمامی امکانات و تهمیدات موجود برای ترغیب واقناع دیگران می‌پندارد. به این ترتیب برقرارکننده ارتباط، از هر راه و وسیله‌ای که ممکن باشد می‌کوشد طرف مقابل را تحت نفوذ در آورد و نظر خویش را به او بقبولاند.

باید گفت که «ارتباط» از موضوعات بحث‌برانگیز در بین اندیشمندان و آگاهان علم رسانه بوده است و نظریات گوناگون و متفاوتی دراین زمینه ارائه شده است.

آرای دانشمندان علوم ارتباطات درباره عوامل ارتباط هم با همدیگر تفاوت‌هایی دارد.

یاکوبس در هر ارتباط کلامی‌شش عامل را دخیل می‌داند: فرستنده، گیرنده، موضوع، پیام، مجرای ارتباطی و رمزگان برای برقرار شدن یک ارتباط. قطعا همه این عوامل وجود دارند و بدون یکی از آنها، مفهوم ارتباطی محقق نمی‌شود.

مفهوم واقعی«ارتباطات» مفهومی‌ است که لازمه آن تنها یک فرستنده فعال و تاثیرگذار و یک گیرنده تاثیرپذیر و منفعل نیست بلکه تمام افراد ذی‌نفع در روند ارتباط را شامل می‌شود، در این صورت ارتباط به صورت یک موج چند بعدی با بازخوردهای متعدد جلوه می‌کند. در یک نظر کلی می‌توان گفت که ارتباط عبارت است از فرآیند یا جریان پویایی که در آن تبادل اطلاعات صورت می‌گیرد. این جریان می‌تواند به طور چهره به چهره یا رودر رو باشد که آن را ارتباط مستقیم می‌گویند و در آن پیام‌دهنده و گیرنده با یکدیگر تماس مستقیم دارند و به‌همین جهت آن دو می‌توانند نقش خود را تغییر دهند.

اهمیت ارتباط

ارتباطات از مهم‌ترین اهرم‌های موثر در زندگی اجتماعی انسان به شمار می‌آید. نقش ارتباطات در توسعه جوامع انکارناپذیر است. پدیده‌ای که همه کنش‌های اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده پدیده‌ای است که باید آن را شکل تکامل یافته شبکه‌های ارتباطی بشر نخستین تا به امروز دانست.

دنیای ارتباطات، دنیای ثانیه‌ها و دقیقه‌هاست، دنیای رایانه‌ها و ماهواره‌هاست، دنیای تلاش انسانی است که می‌کوشد بر زمان و مکان غلبه کند.

ارتباط جمعی (Mass Communication)

ارتباط اجتماعی شامل ارتباط غیرمستقیمی ‌است که از طریق مطبوعات و بویژه وسایل ارتباط جمعی مانند رادیو و تلویزیون بین گروه‌های وسیع انسانی ایجاد می‌شود. وسایل ارتباط جمعی گروه‌های خاص را پیوند و وحدت می‌بخشند و وجوه مشترک آنها را معرفی می‌کند.

به طورکلی وسایل ارتباط جمعی برای تامین نیازهای مخاطبان خود می‌کوشند وظایف اجتماعی مختلفی را که در زمینه اطلاعاتی، آموزشی، تفریحی و... به عهده دارند ادا کنند. نقش کارساز و موثر ارتباط جمعی در جهت رشد و توسعه جوامع گوناگون، واژه جدید ارتباط توسعه‌ای را وارد ادبیات کرده است. ارتباطات توسعه‌ای، ارتباط هدفداری است که برقرار کننده آن در چارچوب اهداف معینی از قبیل ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار مخاطبان کوشش می‌کند. نقش ارتباط توسعه‌ای، آگاه‌سازی و ایجاد انگیزه در مخاطبان به منظور تحقق اهداف ملی و توسعه‌ای است، انگیزش (Motivation) عامل اصلی در این ارتباط است.

بنابراین موفقیت یک برنامه یا عمل ارتباطی بستگی به میزان اطلاعاتی که در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد ندارد بلکه به برانگیزاندن آنان در به کار بستن اطلاعات و آگاهی‌های داده شده وابسته است.

یکی از علل ناموفق بودن عمل ارتباطی بد فهمی ‌است، بد فهمی‌ سبب بی‌اثر شدن پیام است و هیچ‌ انگیزش مثبتی را در مخاطب بر نمی‌انگیزد.

بد فهمی ‌ممکن است در اثر کمی‌ اطلاعات در نفس پیام باشد و ناکافی بودن آن ایجاد بدفهمی‌ کند. همچنین ممکن است از عدم تفاهم گیرنده با دهنده و غلط تفسیر کردن پیام، بدفهمی ‌پدید آید.

برای جلوگیری از بدفهمی‌ باید ابتدا دهنده پیام از هدف پیام خود آگاه باشد، سپس محتویات پیام را براساس هدف خویش تدوین و تهیه کند. از طرفی زمینه سازی لازم برای ارسال پیام انجام شده باشد.

ارتباط اگر بین فردی باشد نیاز به ابزار ویژه‌ای ندارد ولی در ارتباطات اجتماعی نیاز به رسانه، امری ضروری به نظر می‌رسد، «ارتباط اجتماعی مانند هر فرآیند دیگر جبراً به ابزار و دستگاه یا رسانه نیاز ساختاری دارد.»

رسانه و ویژگی‌ها

سرعت: برخی رسانه‌ها سریع‌تر از سایر رسانه‌ها عمل می‌کنند و زودتر به اخبار و رویدادها دسترسی می‌یابند.

دسترسی: میزان دسترسی به رسانه‌ها با توجه به فراوانی آنها در جامعه متفاوت است، رادیو تقریبا در همه جا بیشتر از سایر رسانه‌ها در دسترس همگان است. ارزانی گیرنده‌های رادیویی و فراگیری نسبتا طولانی امواج آن، این رسانه را به عنوان یک رسانه همگانی و قابل دسترس در آورده است.

ژرفا: میزان تاثیر یک رسانه ارتباطی روی مخاطب به ژرفای آن بستگی دارد، مثلا تاثیر کتاب بر ذهن خواننده از تاثیر سایر رسانه‌ها بیشتر است.

فراگیری: فراگیری یک رسانه، گستردگی و مقدار اطلاعاتی است که رسانه در مورد یک موضوع ویژه ارائه می‌کند. رادیو بر خلاف کتاب و مجله، معمولا به‌طور اختصاصی‌تری موضوع‌های اطلاعاتی خود را ارائه می‌کند.

پایداری : کتاب، تاثیر پایدارتری نسبت به سایر رسانه‌ها در ذهن بر جای می‌گذارد.

محتوای یک کتاب تقریبا در تمام طول عمر در حافظه خواننده باقی می‌ماند، به علاوه کتاب را می‌توان برای مدت طولانی نگهداری و در مواقع لزوم به آن مراجعه کرد.

محلی بودن: در میان رسانه‌های ارتباطی، روزنامه بیش از سایر رسانه‌ها ظرفیت محلی بودن را دارد. در مراحل بعدی باید از رادیو نام برد و پس از آن تلویزیون.

درگیر کردن حواس: رسانه‌های ارتباطی هر یک به نوعی حواس پنجگانه انسان را به کار می‌گیرند، کتاب، حس بینایی را درگیر می‌کند. رادیو حس شنوایی، تلویزیون حواس بینایی و شنوایی را تواما درگیر می‌کنند.

اعتبار: رسانه‌های چاپی به طور سنتی از اعتبار بیشتری برخوردار هستند، کتاب شاید معتبرترین رسانه ارتباطی است، اما امروزه باید گفت که اعتبار یک رسانه تا حدود زیادی بستگی به اعتبار افرادی دارد که آن را اداره می‌کنند.

ارتباطات فردی و ارتباط با رسانه‌های گروهی ویژگی‌هایی دارند که آنها را با هم متفاوت می‌کند، در وسایل ارتباط فردی:

اول: جریان پیام دو سویه است.

دوم: باز خورد پیام به میزان وسیع قابل مشاهده است.

سوم: انتشار آن بین افراد محدود و کند خواهد بود.

چهارم: تاثیر عملی آن عبارت است از تغییر در وجهه نظر یا نگرش گیرنده پیام.

در وسایل ارتباط جمعی یا رسانه‌های گروهی:

اول: جریان پیام معمولا یکسویه است

دوم: زمینه پیام عمومی‌ است

سوم: باز خورد پیام به میزان کم و دور از دسترس است

چهارم: انتشار آن بین مخاطبان نسبتا وسیع و تند است

پنجم: تاثیر عملی آن عبارت است از تغییر در آگاهی‌های مخاطبان.

امیراحسان آتشزاد