تغییر استراتژی خاورمیانه ای آمریکا

حاضران در این نشست که توسط بزرگ‌‌ترین لابی حامی صهیونیسم در آمریکا ترتیب داده شده بود گوش به سخنان بایدن دادند که سه‌شنبه گذشته نطقی طولانی در آن ایراد کرد. 6500 میهمان در مرکز همایش‌های شهر واشنگتن دی‌سی،‌ پایتخت آمریکا جمع شده بودند تا گستره نفوذ صهیونیست‌ها در قلب تپنده سیاست آمریکا را به نمایش بگذارند. بایدن در بخشی از سخنانش تاکید کرد «با وجود همه تغییر و تحول‌ها یک قاعده کلی تغییر نخواهد کرد و آن تعهد آمریکا به حفظ امنیت اسرائیل است.» حاضران به قدری از این بخش از سخنان بایدن به وجد آمده بودند که با تمام توان برای او کف زدند.

با این وجود هیچ‌کس در آمریکایی که باراک اوباما رئیس‌جمهور آن است، نمی‌تواند از عدم تغییر سیاست‌ها مطمئن باشد. این دقیقا همان نکته‌ای بود که حاضران در نشست پر هزینه و جنجالی ایپک تنها چند ساعت بعد وقتی در حال تماشای اخبار شبانگاهی بودند، دریافتند.

تقریبا مقارن با همان زمانی که بایدن در حال ایراد نطق در برابر حاضران در ایپک بود یکی دیگر از اعضای دولت اوباما یعنی رز گوتمولر از مقامات ارشد وزارت امور خارجه آمریکا به نیابت از کشورش در یکی از نشست‌های سازمان ملل حضور یافته بود. اگرچه گوتمولر در سلسله مراتب وزارت امور خارجه آمریکا دستیار معاون وزیر در امور کنترل تسلیحاتی است لیکن یکی از برجسته‌ترین کارشناسان خلع‌سلاح هسته‌ای تلقی می‌شود که مسوولیت انجام مذاکرات خلع سلاح با روس‌ها و همکاری با سازمان ملل در جهت بازنگری در جهت تقویت معاهده منع تکثیر هسته‌ای (NPT) را نیز برعهده دارد.

گوتمولر در جریان سخنانش در نشست سازمان ملل از چند کشور که گمان می‌رود عضو باشگاه هسته‌ای دنیا هستند، اما از امضای معاهده منع تکثیر سر باز زده‌اند، خواست این معاهده را امضا کنند: عضویت اسرائیل، هند، پاکستان و کره‌شمالی در NPT همچنان یکی از اهداف اصلی سازمان ملل است. او که با اشاره به نام اسرائیل خطوط قرمز سیاست خارجی آمریکا را که تایید هسته‌ای شدن رژیم‌صهیونیستی را منع می‌کند ، نادیده گرفته بود، افزود: تنها راه رسیدن به امنیت هسته‌ای پایبندی به معاهدات بین‌المللی است.

دولت ایالات‌متحده به‌رغم نقش غیرقابل انکاری که در هسته‌ای شدن رژیم‌صهیونیستی ایفا کرده هیچ‌گاه پیش از این به طور رسمی به عضویت اسرائیل در باشگاه هسته‌ای اشاره نکرده و طی 6 دهه‌ای که از دستیابی صهیونیست‌ها به تسلیحات هسته‌ای می‌گذرد همیشه از کنار این مساله در سکوت گذشته بود.

در واقع سکوت واشنگتن در قبال فعالیت‌های هسته‌ای رژیم صهیونیستی نتیجه توافقنامه‌ای محرمانه بین دولت ریچاردنیکسون، از روسای جمهور پیشین آمریکا و گلدامایر، نخست‌وزیر وقت اسرائیل بود. تمامی روسای‌جمهوری آمریکا پس از نیکسون بر این باور بودند که سکوت در این زمینه بیش از هر سیاست دیگری تامین‌کننده منافع رژیم‌صهیونیستی است.

اسرائیل همچنان از انتشار اطلاعات مربوط به زرادخانه هسته‌ای خود اجتناب می‌ورزد و هیچ‌گاه به بازرسان بین‌المللی اجازه نداده از تاسیسات اتمی این رژیم بازدید کنند. سخنان گوتمولر با واکنش‌های تندی در تل‌آویو مواجه شد با این حال برخی موسسات نظریه‌پرداز در واشنگتن بر این باور هستند که اظهارات گوتمولر را باید نمادی از اشتیاق دولت اوباما به بازنگری در سیاست‌های آمریکا در قبال اسرائیل تفسیر کرد.

به نظر می‌رسد اوباما چندان هم به ساختارشکنی در سیاست خارجی آمریکا بی‌میل نیست. حتی در حوزه پرخطر و پردست‌اندازی چون صلح در خاورمیانه هم اوباما به دنبال ایجاد تغییری اساسی است. او برای آن که نشان دهد دیدگاهش نسبت به جهان عرب تا چه حد با رویکردهای جورج بوش، سلفش متفاوت است اولین مصاحبه بعد از ورودش به کاخ‌سفید را با شبکه خبری العربیه ترتیب داد.

اظهارات او در مورد پیوندش با اسلام و مسلمانان چه از سر سیاست و برای جلب نظر مسلمانان باشد و چه رویکردهای قلبی او را انعکاس دهد قابل تامل است. او در سفرش به ترکیه چند بار تکرار کرد ایالات‌متحده با اسلام سر جنگ ندارد تا زنگ‌های خطر با صدایی بلندتر از قبل در تل‌آویو به صدا درآیند. تکرار این جمله که واشنگتن قرار نیست سیاست‌های بوش در قبال خاورمیانه را ادامه دهد به عامل اصلی تشدید تنش بین تل‌آویو و دولت آمریکا تبدیل شده است.

بوش که جمهوریخواه بود در هر حال و شرایط حامی اسرائیل بود. او چه زمانی که صهیونیست‌ها در مغایرت کامل با خواست جامعه بین‌المللی و روند صلح دست به احداث شهرک‌های صهیونیست‌نشین جدید می‌زدند و چه وقتی که به تلافی حملات موشکی نیروهای مقاومت به شهرها و روستاهای غزه و کرانه باختری حمله می‌کردند از تل‌آویو حمایت می‌کرد.

اکنون به نظر می‌رسد اوباما مترصد تغییر این رویکرد است. او لااقل در ظاهر با افزودن فاصله‌اش با تل‌آویو در حال برداشتن گام اول در این مسیر است. اعمال فشار به صهیونیست‌ها برای پیوستن به NPT و تن دادن به بازرسی‌های بین‌المللی می‌تواند شاه‌کلید استراتژی جدیدی باشد که هدف احیای اعتبار آمریکا در خاورمیانه را دنبال می‌کند.صهیونیست‌ها که خطر را احساس می‌کنند زبان به انتقاد از سردی بی‌سابقه در روابط تل‌آویو  واشنگتن گشودند و البته در مواردی به اقدامات تلافی‌جویانه روی آوردند تا آنجا که گیلاو اردان، وزیر محیط‌زیست اسرائیل تا آنجا پیش رفت که اعلام کرد «تل‌آویو از اوباما دستور نمی‌گیرد.»

راه‌حل 57 کشوری

اوباما نمی‌خواهد در مسیری که در پیش گرفته به مانع بربخورد. او روز چهارم ژوئن به قاهره، پایتخت مصر می‌رود تا طی نطقی جهان اسلام را خطاب قرار دهد. رابرت گیبس، سخنگوی کاخ‌سفید شنبه گذشته و به هنگام اعلام خبر سفر اوباما به قاهره تاکید کرد «مخاطبان این نطق فراتر از مردم مصر هستند.»

روزنامه تایمز چاپ بریتانیا روز دوشنبه به نقل از عبدالله دوم، پادشاه اردن از تدوین طرح صلح جدیدی توسط دولت بوش خبر داد که در چارچوب آن در برابر برقراری صلح بین اسرائیل و فلسطینی‌ها 57 کشور اسلامی رژیم‌صهیونیستی را به رسمیت خواهند شناخت.

ملک عبدالله دوم می‌گوید در دیدار ماه آوریل خود از واشنگتن در مورد این طرح با اوباما سخن گفته و آن را مرور کرده است. به ظاهر قرار است پس از سفر روز دوشنبه آینده بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم‌صهیونیستی به واشنگتن و دیدارش با اوباما این طرح مورد بررسی قرار گرفته و سپس علنی شود.

دولت آمریکا احتمالا در برابر توقف شهرک‌سازی اسرائیل امتیازاتی به تل‌آویو می‌دهد. این امتیازات مواردی چون لغو منع سفر شهروندان رژیم‌صهیونیستی به کشورهای عرب و صدور مجوز پرواز شرکت هواپیمایی دولتی اسرائیل (ELAL) بر فراز حریم هوایی کشورهای عرب را دربرمی‌گیرد.

میانجی بی‌طرف

اولویت اصلی دولت اوباما در خاورمیانه نه حل و فصل منازعه دیرینه این منطقه که رسیدن به راه‌حلی برای بستن پرونده هسته‌ای ایران است. او معتقد است جاده صلح در خاورمیانه از مسیر تهران می‌گذرد و این یکی از مهم‌ترین موارد اختلاف بین واشنگتن و تل‌آویو است.

به اعتقاد استراتژیست‌های دولت اوباما مصالحه اسرائیل بر سر مطالبات فلسطینی‌ها پای روسیه و چین را هم به روند صلح کشانده، روند حل و فصل اختلافات را سرعت ‌بخشده و پافشاری واشنگتن بر اصل ایجاد کشور مستقل فلسطین از مخالفت‌ها با روند صلح در جهان اسلام می‌کاهد. واشنگتن می‌خواهد نشان دهد صرفا مجری خواسته‌های صهیونیست‌ها نیست و می‌تواند در قامت میانجی بی‌طرفی ایفای نقش کند.

منابع نزدیک به کاخ‌سفید با یادآوری این که بهترین موتور محرک برای دیپلماسی اعتمادسازی است به صراحت از تاثیر منفی دولت بوش بر وجهه آمریکا در خاورمیانه و نزد کشورهای اسلامی و تلاش اوباما برای اصلاح امور می‌گویند.

دقیقا به همین دلیل بود که بایدن در بخش پایانی سخنانش در نشست سالانه ایپک با لحنی کنایه‌آمیز گفت آمریکا به بیش از یک دوست در خاورمیانه احتیاج دارد، اما این بار هیچ کس برای او کف نزد.