مسکن مهر گره‌ای را نگشود

اجرای طرح مسکن مهر که به منظور ساماندهی وضعیت مسکن و پاسخگویی به نیاز اقشار کم‌درآمد در دستور کار دولت نهم قرار گرفت، از سال 86 با ثبت‌نام از متقاضیان این طرح حدود2 سالی را پشت سر می‌گذارد و از مجموع حدود 4 میلیون نفر ثبت‌نام شده، حدود یک میلیون و 400 هزار نفر واجد شرایط شناخته شده‌اند؛ اما از طرف دیگر، به گفته مدیرعامل اتحادیه مسکن مهر استان تهران، 10 درصد از متقاضیان مسکن مهر نیز انصراف داده‌اند.

هر چند معاون وزیر مسکن دلیل انصراف افراد را واجد شرایط نبودن آنها اعلام می‌کند، اما به نظر می‌رسد برخی ثبت‌نام‌کنندگان که ودیعه اولیه طرح را نیز پرداخته‌اند، به دلیل روند کند اجرای طرح و نداشتن چشم‌انداز روشنی از آینده این طرح، به انصراف روی آورده‌اند.

بدون شک ساخت خانه‌های ارزان‌قیمت که اقشار کم‌درآمد و متوسط بتوانند به صورت قسطی و در مجموع با پرداخت 25 تا 30 میلیون تومان صاحب خانه شوند، اقدام شایسته‌ای است؛ اما نحوه اجرا و سرعت عمل در اجرا و همچنین شیوه‌های ساخت‌وساز با توجه به توقعاتی که از اعلام این گونه طرح‌ها بین اقشار مختلف مردم ایجاد می‌شود، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

به گفته مسوولان وزارت تعاون، تعداد تعاونی‌های تشکیل شده مسکن مهر در حال حاضر و پس از انجام پالایش‌ها حدود 9837 شرکت تعاونی است که از این تعداد، 4205 تعاونی مسکن مهر آزاد، 2843 تعاونی کارگری و 2789 تعاونی مختص کارمندان هستند.

شاید یکی از دلایل تاخیر و کندی در اجرای این پروژه‌ها، واگذاری آن به تعاونی‌هایی است که اعضای آن را مردم تشکیل می‌دهند و مسوولیت ساخت‌وساز پروژه‌ها در این طرح را به عهده گرفته‌اند. این نکته‌ای است که برخی کارشناسان به آن انتقاد دارند.

منوچهر شیبانی، رئیس انجمن صنفی مهندسان عمران شهر تهران در رابطه با روند اجرای طرح مسکن مهر به «جام‌جم» می‌گوید: روند اجرای این طرح طبق آن چیزی که قبلا اظهار می‌شد، پیش نمی‌رود و پیش از این نیز کارشناسان و دست‌اندرکاران مشکلاتی را در طرح و نحوه اجرا با مسوولان مطرح کرده‌اند که بعضا توجهی به آن نشد.

تجربه ناموفق تعاونی‌سازی

وی یکی از این موارد را بحث تعاونی‌سازی در کشور می‌داند و می‌گوید: تجربه نشان داده که اصولا تعاونی‌سازی در کشور ما موفق نبوده و آن هم به این دلیل است که ساخت‌وساز یک امر تخصصی و پیچیده است و مدیریت آن باید به افراد باتجربه و متخصص سپرده شود.

وی معتقد است استفاده از فناوری‌های نوین به جای روش‌های سنتی و مدیریت ساخت توسط مجموعه‌های مهندسی به جای حضور مردم در امر ساخت‌وساز بسیار ضروری است.

شیبانی می‌گوید: هر چند مردم سرمایه‌گذاران محترمی هستند و باید حقوق آنها حفظ شود، اما مدیریت ساخت تابع برخی اصول است که در چارچوب اشخاص عادی تعریف نمی‌شود و باید توسط سازندگان حرفه‌ای دنبال شود. بنابراین اگر در چنین پروژه‌هایی به تخصص بها داده شود و ساخت‌وسازها به مجموعه‌های تخصصی و مهندسی هدایت شود، می‌تواند در سرعت و کیفیت انجام پروژه‌ها موثر باشد.

اما از سوی دیگر، مسوولان وزارتخانه‌های مسکن و تعاون، دلیل تاخیر در اجرای طرح را آماده نبودن زمین در برخی استان‌ها برای واگذاری و نبود تسهیلات بانکی عنوان می‌کنند.

واگذاری زمین به یک میلیون و 300 هزار متقاضی

معاون وزیر تعاون در مصاحبه‌های اخیر خود اعلام کرد: از زمان آغاز طرح تاکنون و بعد از حذف ثبت‌نام‌های تکراری و افراد نامشخص بیش از 3 میلیون و 900 هزار نفر در طرح مسکن مهر ثبت‌نام کرده‌اند و از این تعداد یک میلیون و 400 هزار نفر از متقاضیان، واجد شرایط شناخته شده‌اند که به یک میلیون و 300 هزار متقاضی زمین واگذار شده است و همچنین زمین 600 هزار متقاضی مسکن مهر نیز برای‌ آماده‌سازی در اختیار اتحادیه‌ها قرار می‌گیرد.

سیدعلی علوی در رابطه با ترتیب کار می‌گوید: پس از مرحله آماده‌سازی، طرح‌ها باید به تصویب برسند و پس از پیاده‌سازی نیز کارهای مربوط به خیابان‌بندی و فضاهای عمومی مشخص شوند.

بر همین اساس در حال حاضر زمین 600 هزار متقاضی به مرحله‌ای رسیده که کاربری مسکونی آن مشخص شده و آماده تحویل به تعاونی‌هاست.

وی می‌گوید: در شرایط فعلی، زمین 600 هزار نفر به گونه‌ای است که آماده ساخت است و از این تعداد 460 هزار نفر با پیمانکار قرارداد ساخت بسته‌اند و به صورت کلی 200 هزار نفر نیز پروانه ساخت اخذ کرده‌اند. همچنین بیش از 200 هزار نفر هم قرارداد تسهیلات آماده‌سازی را منعقد کرده‌اند، ضمن آن که حدود 200 هزار متقاضی هم موفق به دریافت تسهیلات شده‌اند.

تاخیر در استان تهران

اما سجاد حاجی‌علیانی، رئیس اتحادیه مسکن مهر استان تهران، پیش از این در یک نشست خبری اعلام کرده بود که اجرای طرح مسکن مهر در استان تهران با تاخیر انجام می‌شود؛ طوری که سال گذشته باید مراحل آماده‌سازی و تحویل زمین طرح مسکن مهر در استان تهران برای 230 هزار واحد مسکونی انجام می‌شد؛ اما از برنامه‌های اجرایی این طرح عقب مانده‌ایم و این ناشی از عملکرد هیات مدیره تعاونی‌های مسکن مهر است.

وی می‌گوید: تاخیر در استان تهران به این دلیل است که بسیاری از زمین‌هایی که جهت اجرای طرح مسکن مهر در استان تعیین شده بود، معارض دارد.حاجی‌علیانی با اشاره به این که در کرج تحویل زمین نداریم، می‌گوید: تاکنون در شهر جدید هشتگرد 48 هکتار، ورامین 100 هکتار، دماوند 106 هکتار و در اسلامشهر 87 هکتار زمین به اتحادیه‌ها و شرکت‌های خدمات پشتیبانی جهت‌ آماده‌سازی تحویل داده شده است و ظرفیت شهر جدید پرند، هشتگرد و پردیس نیز تکمیل شده است.

اما یک مقام مسوول در وزارت مسکن به خبرنگار ما می‌گوید: در استان تهران، روند اجرای طرح مهر کندتر از سایر استان‌هاست؛ آن هم به این دلیل که فرآیند تامین زمین در تهران مشکل است.

وی در مورد طول اجرای طرح می‌گوید: اگر یک سال را مدت تامین زمین، یک سال را نیز طول مدت آماده‌سازی زمین و 2 سال را برای ساخت‌وساز در نظر بگیریم، واحدهای مسکونی مهر باید در طول4 سال در اختیار متقاضیان قرار گیرد.اما در عمل به نظر می‌رسد با روند کنونی اجرای طرح و شیوه‌های سنتی مردم باید بیش از این در انتظار بمانند.

وی در مورد هزینه‌های تولید یک واحد مسکونی 75 متری در این طرح می‌گوید: قیمت تمام شده بستگی به آن دارد که سازندگان بخواهند تا چه میزان برای ظاهر یک واحد مسکونی هزینه کنند. اگر بخواهند برای نمای ساختمان از سنگ خوب استفاده کنند یا برای کف و کابینت آن سنگ و لوازم گران‌تری به کار ببرند، هزینه آن افزایش می‌یابد؛ اما برآورد می‌شود به طور متوسط هر فرد خریدار حداقل 10 میلیون تومان آورده داشته باشد که با وام در نظر گرفته شده واحد 75 متری 25 تا 30 میلیون تومان هزینه دربرخواهد داشت.

تامین زمین، باعث کندی شد

محمود جهانی، مدیرکل برنامه‌ریزی اقتصاد مسکن وزارت مسکن و شهرسازی نیز می‌گوید: اگر کار در این زمینه با کندی پیش برود، دلیل آن بحث تامین زمین است؛ چون به هر حال پروسه آماده‌سازی زمین یک سال طول می‌کشد، اما با تلاش‌های صورت گرفته تاکنون 95 درصد واجدان شرایط زمین‌های خود را تحویل گرفته‌اند و تا پایان سال گذشته 500 هزار واحد آماده‌سازی زمینشان به اتمام رسیده که زمین آنها وارد مرحله ساخت شده و 200 هزار نفر نیز پروانه ساخت دریافت کرده‌اند.

وی تسهیلات بانکی را مشکل مهمی در اجرای مسکن مهر می‌داند و می‌گوید، خوشبختانه براساس مصوبه دولت قرار است یک خط اعتباری به مبلغ 2400 میلیارد تومان برای ساخت مسکن مهر در اختیار بانک‌های عامل در سطح کشور قرار گیرد و بانک‌های عامل موظف شده‌اند تا با تامین منابع بانکی جهت تسهیلات مسکن مهر از طریق خط اعتباری ویژه نسبت به پرداخت تسهیلات برای سازندگان این مسکن اقدام کنند.

وی درباره روند اجرای کار می‌گوید: دولت تلاش می‌کند با پرداخت تسهیلات و تسریع در صدور پروانه ساخت به کار سرعت بخشد، اما چون کار ساخت توسط خود مردم و تعاونی‌ها صورت می‌گیرد، طول مدت ساخت‌وساز به عملکرد خود آنها بستگی دارد.

وی می‌گوید: بهمن سال گذشته یکی از پروژه‌های مسکن مهر در استان هرمزگان به بهره‌برداری رسید و  در حال حاضر تعدادی از پروژه‌ها در سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، جنوبی و رضوی 80 -70 درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند که طی یکی دو ماه آینده به بهره‌برداری می‌رسند.

دولت در سرعت ساخت‌وساز نقشی ندارد

در همین حال ، منوچهر خواجه‌دلویی، معاون وزیر مسکن و شهرسازی نیز در گفتگو با ایسنا، درباره تعداد انصراف‌دهندگان طرح مسکن مهر اظهار کرد: 9000 نفر از 340 هزار نفر در شهر تهران انصراف داده‌اند که تنها 3 درصد متقاضیان را شامل می‌شود.

وی با اشاره به این‌که بخشی از این انصراف‌ها طبیعی است، اضافه کرد: وزارت تعاون اعلام کرده که در کل کشور، کمتر از 6 درصد متقاضیان انصراف داده‌اند و این رقم در تهران نیز کمتر از میانگین کل کشور است.خواجه‌دلویی گفت: با بررسی مجدد وزارت تعاون، از تعداد متقاضیان کاسته شده؛ زیرا برخی شرایط لازم را نداشتند.

معاون وزیر مسکن و شهرسازی در امور مسکن و ساختمان با بیان این‌که تعدادی از افراد به دلیل نداشتن توان مالی انصراف می‌دهند،‌ تصریح کرد: افرادی که توان مالی حداقل را ندارند، تا زمان فراهم کردن مبلغ مورد نیاز در انتهای صف قرار می‌گیرند اما افرادی که به هیچ وجه امکان پرداخت ندارند، باید تحت پوشش طرح‌های کمیته امداد و بهزیستی قرار بگیرند.وی با بیان این‌که اگر کند‌ی در طرح مسکن مهر وجود دارد ناشی از تسهیلات بانکی است، خاطرنشان کرد: واگذاری زمین‌های طرح مسکن مهر از خرداد 86 آغاز شد و تاکنون 520 هزار واحد به مرحله قرارداد ساخت رسیده‌اند که طبق برنامه پیشرفت بدی نیست.

خواجه‌دلویی واگذاری زمین، تهیه طرح،‌ آماده‌سازی زمین، تهیه طرح ساختمانی، واگذاری طرح به پیمانکاران و ساخت‌وساز را از مراحل طرح مسکن مهر معرفی و تصریح کرد: طی دو سال و نیم گذشته 30 هزار واحد به مرحله اتمام‌سازی رسیدند که روند کندی نیست اما دولت در سرعت ساخت‌وساز این طرح نقشی ندارد و این موضوع به تلاش تعاونی‌ها و متقاضیان بستگی دارد.

بی‌شک اجرای چنین طرح‌هایی برای اقشار کم‌درآمد که رویای خانه‌دار شدن را در سر می‌پرورانند، کار ارزشمندی است، اما از سوی دیگر نمی‌توان در اجرای چنین طرح‌های بزرگی، فناوری‌های نوین و استفاده از روش‌هایی که به کاهش هزینه و زمان اتمام کار و افزایش کیفیت ساخت منجر می‌شود، نادیده گرفت.

هرچند تفاهماتی با برخی انبوه‌سازان شناخته شده برای ورود به این طرح در اواخر سال گذشته صورت گرفته، اما به نظر می‌رسد این حرکت با تاخیر و کندی همراه است و اگر تعاونی‌ها که برخی از آنها تجربه کافی در این کار را ندارند نتوانند با استفاده از روش‌های نوین و توان مهندسی پروژه را مدیریت کنند، علاوه بر طولانی شدن زمان تحویل واحدها، هزینه بیشتری را متوجه مردم خواهند کرد.

سیما رادمنش