در جی 8 و دی 8 چه می‌گذرد

هوکایدوی ژاپن در حالی میزبان 8 کشور صنعتی جهان شده که اختلافات عمیق میان آمریکا و روسیه التیام نیافته و همکاری‌های اقتصادی همچنان تحت تاثیر علایق و اهداف سیاسی قرار دارد.

نگاه متفاوت اعضا به موضوعات مهم بین‌المللی مانند تحولات خاورمیانه، پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، موضوع اسرائیل و لبنان و پرونده‌های متعدد سیاسی نمی‌تواند به این زودی‌ها به مسیر انسجام و اتحاد بین دولت‌های مذکور تبدیل شود.

مهم‌ترین نکته‌ای که می‌توان در خصوص اجلاس جی 8 بیان کرد، آن که اهداف بیان شده برای این اجلاس مورد تنازع قدرت‌های مهم بین‌المللی مانند روسیه و آمریکاست.

اگر چه سارکوزی در دیدار اخیر خود از دهلی‌نو از ورود هند به جرگه کشورهای جی 8 حمایت کرده، ولی به احتمال فراوان آمریکایی‌ها و برخی کشورهای عضو جی 8 برای جلوگیری از تقویت همپیمانان سنتی روسیه مانند هند و چین در این خصوص علاقه‌مندی جدی از خود نشان نخواهند داد.

اجلاس جی 8 در گذشته نیز نشان داده که تصمیم‌گیری‌های پایانی آن مغایر با جهت‌گیری‌ها و انتظارات اولیه بوده است. از این رو به نظر می‌رسد که تداوم نشست مزبور بیشتر برای نمایش و اعلام جایگاه جهانی اعضا و اهمیت و تاثیر آنها در حوزه اقتصاد و سیاست جهانی است.

اما در دیگر سو اجلاس دی 8 قرار دارد که با ابتکار نجم‌الدین اربکان نخست‌وزیر اسلامگرا و اسبق ترکیه در سال 1997 بنیان گذاشته شده و پس از ورود به دومین دهه فعالیت خود هنوز در آغاز علایق سیاسی و اقتصادی خود قرار دارد. وجود جمعیت 950‌میلیونی و پیروی از یک دین (اسلام)‌ می‌تواند این گروه را در جهانی که با بحران‌ها و چالش‌های زیادی روبه‌روست، به سمت عملیاتی کردن علایق مشترک رهنمون سازد.

 بدون تردید بهره‌گیری از همکاری‌های موثر میان کشورهای مسلمان و مهم‌ جهان علی‌رغم دشواری‌های هماهنگی ناشی از فاصله جغرافیایی قابل توجه کشورهای عضو، می‌تواند آنها را در مسیر تلاش برای ایجاد تغییر در مدیریت جهان با توفیق همراه سازد. برخی از کشورهای عضو به‌شدت از آثار منفی افزایش قیمت انرژی و محصولات غذایی در رنج هستند که افزایش سطح همکاری‌ها می‌تواند از آثار زیانبار ومنفی آن بکاهد.

اعلام آمادگی دکتر احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران نیز بر این اساس قابل توجه است که جمهوری اسلامی ایران انرژی مورد نیاز کشورهای عضو دی‌8 را تامین کند.

مرور عملکرد گذشته کشورهای دی 8 به طور جدی می‌تواند محل نقد و بررسی باشد. ارتباط شکلی و نه‌چندان فعال اعضای دی‌8 هنوز نتوانسته ظرفیت‌های لازم اقتصادی و سیاسی اعضا را در اختیار گروه قرار دهد.

مطمئنا توفیق همکاری‌های منطقه‌ای مانند گروه دی 8 می‌تواند از اهمیت اجلاس‌هایی چون گروه جی 8 بکاهد، اما این امر زمانی محقق خواهد شد که ضمن کاستن از نفوذ کشورهای قدرتمند جهانی، اعضای این گروه بخواهند و بتوانند ظرفیت‌های خود را در اختیار دیگران قرار دهند.

به نظر می‌رسد در این راستا ضروری است تا با نهادینه کردن همکاری‌ها بین کشورهای عضو، انگیزه‌های لازم در میان آنها برای تداوم همکاری‌ها ایجاد شود.

کشورهای دی‌8 می‌توانند با افزایش ظرفیت همکاری از یک نمایش مدیریت منطقه‌ای به یک واقعیت بین‌المللی تبدیل شوند. بدون تردید رشد این گونه پیمان‌های منطقه‌ای با کینه برخی قدرت‌ها و مدیریت‌های بین‌المللی مواجه خواهد شد و تلاش آنها را برای تضعیف گروه‌های مشابه دی 8 تحریک خواهد کرد.

 انسجام میان کشورهای قدرتمند بین‌المللی به رغم وجود تضادهای بنیادین و ساختاری آن عملا به سمت تضعیف منافع کشورهای مستقل جهان پیش می‌رود ولی علایق سنتی، سیاسی و اقتصادی آنها با تداوم اختلافات گاهی کمرنگ و گاهی پررنگ‌تر می‌شود. در این میان توسعه همکاری‌ها و دست شستن از اختلافات، موقعیتی مطلوب را برای کشورهای عضو ایجاد خواهد کرد.

 جمهوری اسلامی ایران نیز در مقطعی که با مخالفت‌های گسترده نظام سلطه با حفظ هویت انقلابی خود مواجه است، باید بیشتر از همگان بر توسعه و تحکیم گروه دی‌8 پای ‌فشارد و مطمئنا پیشنهاد همکاری‌های انرژی بر اثبات حسن نیت کشورمان موثر خواهد بود.

جواد جهانگیرزاده
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس‌