بناهایی که با هویت معماری اصفهان‌ بازی می‌کنند

قرار گرفتن این بناها در کنار هم باعث شده شهر تاریخی اصفهان از هویت معماری خاصی برخوردار شود که متاسفانه این روزها از سوی ساختمان‌سازان کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

عمارت عالی‌قاپور، مسجد حکیم، سی‌و سه‌پل، مسجد امام، چهلستون و ... تنها بخشی از آثار تاریخی اصفهان هستند که در شکل‌گیری هویت معماری این شهر دخیل بوده‌اند.

در این مکتب معماری و شهرسازی اصفهان نه تنها بی‌نظیر است بلکه بردانایی محوری تکیه دارد و همین باعث شده تا ما تجلی روح انسانی را در معماری این شهر شاهد باشیم. این جملات را محمود مسعود، استاد دانشگاه هنر اصفهان می‌گوید.

او معتقد است: «خرد و منطق به عنوان ارکان اصلی‌ دانایی محوری، در مکتب معماری اصفهان نوعی طراحی ویژه در ابعاد هندسی را به ارمغان آورده و این شهر را ضابطه‌مند کرده است، به نحوی که هویت اصفهان را می‌توان از پرتو معرفت هنری که در معماری بناها و اثرهایش وجود دارد، دریافت.»

در حسرت اصفهان گذشته‌

متاسفانه معماری امروزی اصفهان بر خلاف گذشته درخشانش گام برمی‌دارد.  بناها و ساختمان‌های قد کشیده امروزی در اصفهان نشان می‌دهند که چیزی در معماری این شهر گم شده و به همین خاطر دیگر از زیبایی که منجر به لذت‌بردن هر بیننده‌ای می‌شود، در این معماری خبری نیست. این عنصر گم شده آنقدر مهم است که فقدان آن توانسته مبانی این هنر را به چالش بکشد.

دکتر مسعود،‌ با بیان این که اصفهان هویت معماری خود را از دست داده است، می‌گوید: «متاسفانه معماری در اصفهان بشدت در حال آسیب دیدن است، این شهر در روند توسعه به سمت جنوب، انسجام شهری‌اش را از دست داده و شهر را به دو بخش جنوب (منطقه مرفه‌نشین) و شمال (منطقه متوسط و متوسط به پایین) شهر تقسیم کرده است. این روند اگر استمرار یابد اصفهان حالت یکدست بودن قدیمی خود را از دست می‌دهد و این یعنی از دست رفتن هویت شهر اصفهان.»

درکنار این مهم، ظاهر بناهایی هم که در اصفهان ساخته می‌شود تناسبی با روح حاکم برمعماری گذشته این شهر ندارد.

مهندس درویش، رئیس انجمن نظام مهندسی ساختمان استان اصفهان نیز با تاکید بر این که وضعیت کنونی معماری در این شهر کاملا آشفته است، می‌گوید: «در حال حاضر ظاهر ساختمان‌ها در این شهر جایگزین اصول مهمی چون رنگ، فرم‌ و هنر شده است.»

او دلیل این مساله را حاکم شدن بحث  مشتری سالاری در ساخت و ساز مسکن می‌داند.

محمدرضا پاینده، طراح، معمار و مجسمه‌ساز نیز از اصفهان به عنوان شهری که معماری اسلامی در آن تبلور یافته نام می‌برد و می‌گوید: «با وجود الگوهای قدرتمند در معماری قدیمی این شهر، طراحان و معماران نه تنها به این شاخصه‌ها پایبند نیستند، بلکه بدون توجه به رشد جمعیت، فضای زیست‌محیطی، اقلیمی، سلایق و روحیات جامعه اقدام به ساخت بناهایی فاقد هویت معماری می‌کنند.»

به گفته وی، ذوق، سلیقه و هنر در معماری‌های کنونی این شهر وجود ندارد.

او علت اصلی بی‌هویت شدن معماری اصفهان را گرایش روز افزون سرمایه‌گذاران به سودآوری بیشتر می‌داند و می‌گوید: «متاسفانه معماری و طراحی‌ ما در چارچوب فرهنگ غلط بساز و بفروشی گرفتار ‌آمده و طراحان باید با مطالعه‌ای دقیق‌تر در زمینه معماری گذشته و شناخت عمیق‌تر از تفکر معماران پایه‌گذار مکتب اصفهان نه تنها از تفکر آنان بهره گیرند بلکه با ترکیب تفکر نوین معماری کنونی با معماری گذشته به مفهومی تازه در این راستا دست یابند.»

او می‌گوید: «منابع تاریخی و بصری به اندازه کافی در اصفهان موجود است و طراحان می‌توانند با استفاده از خلاقیت، به صدها طرح مدرن و همگون با معماری گذشته این شهر دست یابند.»

با همه این حرف‌ها اما هنوز هم بناهایی که ظاهرشان از زیبایی بهره‌ای ندارد در گوشه و کنار اصفهان قد می‌کشد و چهره این شهر را مخدوش می‌کند.