نجات از گور انقراض؟!

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این‌باره گفته «این‌گونه خوشبختانه به پایداری اکولوژیکی رسیده و امیدوارهستیم که این‌دست برنامه‌ها بتواند باحمایت سازمان حفاظت محیط زیست، محیط‌بانان ومشارکت‌های مردمی استمرارداشته باشد.» با این‌حال، این تمام ماجرا نیست، زیرا کارشناسان معتقدند برای نجات گور ایرانی از خطر انقراض تنها رسیدن جمعیت آن ۵۰ فرد کافی نیست و نیاز است که زیستگاه این‌گونه احیا شود. 
 زیستگاه اصلی گور ایرانی مناطق استپی و نیمه‌بیابانی همراه با تپه‌ماهور‌ها و دشت‌های فراخ است و در گذشته این‌گونه دارای پراکندگی زیادی در کشورمان بود و تقریبا در بیشتر مناطق نیمه‌بیابانی زیست می‌کرد، اما امروزه تنها جمعیت اندکی از آن در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران و تعدادی نیز در بهرام‌گور استان فارس وکالمند استان یزدوجود دارد. براساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست، گور ایرانی در زمره گونه‌های درمعرض خطر انقراض قلمداد می‌شود وامروزه به‌دلیل تخریب زیستگاه، اشغال آبشخور‌ها توسط دام اهلی و شکار غیرقانونی، این گونه بیش از گذشته در‌معرض خطر جدی نابودی است. برنامه‌های مختلفی نیز تاکنون برای نجات گور ایرانی اجرا شده که البته انجام آنها به دهه ۷۰ بر‌می‌گردد؛ برخی از آنها نیز با حاشیه‌های زیادی مواجه شد؛ از مرگ گور‌ها در حین انتقال بگیرید تا فرار آنها. 
سعید یوسف‌پور، مدیرکل محیط زیست استان سمنان درباره تلاش‌های اخیر سازمان حفاظت محیط زیست برای نجات این گونه گفته پروژه احیای گورخر ایرانی در پارک ملی کویر گرمسار پس از چند سال تلاش مستمر، به نقطه‌ای قابل اتکا رسیده و جمعیت این‌گونه ارزشمند به ۵۰ فرد افزایش یافته است. 
به این‌ترتیب این‌روز‌ها ادعای مطرح‌شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست بارقه‌ای از امید را در دل دوستداران حیات‌وحش و فعالان محیط‌زیست روشن کرده است؛ هرچند، بسیاری از کارشناسان معتقدند احیای گور ایرانی در پارک ملی گرمسار نیازمند توجه ویژه است و همچنان برای حفاظت از این‌گونه ارزشمند، باید اقدامات مؤثری انجام داد. ایمان معماریان، دامپزشک در این باره به جام‌جم می‌گوید: «شاید این‌گونه خیلی برای عامه کاریزماتیک نباشد، اما از لحاظ زیست‌محیطی بسیار با ارزش است؛ چون جزو علف‌خواران بزرگ و در رده‌های بالا قرار می‌گیرد. برای مثال، حفاظت از پارک ملی قطوریه با این گونه معنا پیدا می‌کند. اگر گور در آنجا وجود نداشت، شاید گونه‌های دیگر آن‌قدر شرایط «گونه پرچم» را نداشتند که بخواهند از آن حفاظت کنند. به همین دلیل است که گور، گونه بسیار باارزشی است.» 
در سال‌های گذشته عوامل مختلفی دست‌به‌دست هم دادند تا نه‌تنها جان این‌گونه را به خطر بیاندازند بلکه تیشه به ریشه زیستگاه آن نیز بزنند. آن‌طور که معماریان توضیح می‌دهد شکار، تخریب زیستگاه و تصادفات جاده‌ای برخی از عوامل کاهش جمعیت این گونه به‌شمار می‌رود که بخش اصلی آن در پارک ملی توران و قطوریه قرار دارد. 
 
گور ایرانی احیا شد؟
در چند روز اخیر مسئولان محیط زیست در مصاحبه‌های‌شان گفته‌اندکه جمعیت این گونه درپارک ملی گرمسار به۵۰ فرد رسیده و در نتیجه گور ایرانی احیا شده. این در‌حالی است که کارشناسان معتقدند که افزایش تعداد گونه به‌تنهایی نمی‌تواند آن را از خطر انقراض نجات دهد بلکه عوامل دیگری نیز باید دست به دست هم دهند تا گونه‌ای مانند گور احیا شود و از نابودی نجات یابد. به‌گفته این کارشناس حیات وحش از نظر IUCN، احیا و بهبود رده حفاظتی با ازدیاد و افزایش گونه‌ها و ثابت‌ماندن جمعیت رخ نمی‌دهد؛ به‌ویژه وقتی جمعیت‌های یک گونه صرفا در نقاطی باشند که کریدور ندارند، چراکه این مساله سبب می‌شود، تنوع ژنتیکی آنها پایین بیاید. 
معماریان تاکید می‌کند: این‌که بگوییم گور احیا شده و دیگر نیازی به حفاظت ندارد، اشتباه است. برای حفاظت از گور ایرانی اقدامات متعددی می‌توان انجام داد؛ باید زیستگاه‌ها را احیا کرد و شرایطی به‌وجود آورد که ما جمعیت‌های مختلفی از این‌گونه را داشته باشیم. کارشناسان معتقدند وقتی پراکندگی جمعیت یک گونه مانند گور به‌صورت نقطه‌ای باشد، در نهایت آنها دچار مشکل ژنتیکی خواهند شد.