عصر ظهور و نزاع سه رویکرد تمدنی

سه رویکرد در برابر این هجمه قد برمی‌افرازند: یکی که ظهور را به مدرنیته تقدیرشده تقلیل می‌دهد؛ دومی که آن را تکنولوژی اخلاق‌مدار می‌پندارد، و سومی که قیام اهل ولا، امام‌(عج) را فریاد می‌زند. اینجا، در این برهوت معنویت‌سوز، هر کدام از این رویکردها، نه‌فقط یک نظریه، که یک جبهه وجودی است. 

تحریف انتظار

اینان، که از فرط غربزدگی، حتی موعود‌(عج) را نیز به پروژه لیبرال‌دموکراسی فروخته‌اند، ظهور را نه قیام امام‌(عج)، که فرآیند تدریجی مدرنیزاسیون می‌خوانند! گویی بشریت، خودبه‌خود، در مسیر جامعه آرمانی گام برمی‌دارد و این جامعه مدرن است که وعده انبیا را محقق می‌سازد! اینان، با قساوت تمام، حقایق ملکوت را به پندارهای زمینی خویش آلوده‌اند و دین را به خدمت تجدد درآورده‌اند. آیا این همان تحریف دین نیست که پیامبران همواره از آن برحذر می‌داشتند؟

تکنولوژی مقدس‌نما

گروهی دیگر، گرچه از دام لیبرالیسم گریخته‌اند اما در دام فناوری‌زدگی گرفتار آمده‌اند. اینان، ظهور را در جامعه‌ای مدرن اما اخلاقی تصور می‌کنند‌؛ گویی آنچه در روایات از ارتباط مؤمنین با امام‌(عج) آمده، اشاره به همین شبکه‌های ماهواره‌ای است و آن دیدن امام‌(عج) در کف دست، چیزی جز نمایشگرهای دیجیتالِ امروزی نیست! اینان، هرچند به‌ظاهر دینی‌ترند اما باز هم غرب را در پوشش تقدس، به متن اندیشه اسلامی راه داده‌اند. 

قیام اهل ولا

اما رویکرد سوم، که تنها راه نجات است، ظهور را نه اصلاح تمدن غرب، که استحاله آن می‌داند. جامعه موعود، نه با پیشرفت ابزاری، که با قیام امام‌(عج) شکل می‌گیرد‌؛ جامعه‌ای که بلد امین است و همه شئونش، از اخلاق تا علم، از سیاست تا فرهنگ، رنگ ولایت می‌پذیرد. اینجا، دیگر خبری از علوم سکولار نیست، بلکه علم لدنّی است که حاکم می‌شود و غیب بر همگان مکشوف می‌گردد. 

انقلاب ما نیز، در این سال‌ها، میان این سه مسیر سرگردان بوده است. روزی پنداشتیم که تسلط مؤمنان بر قدرت کافی است؛ سپس خواستیم حوزه و دانشگاه را تلفیق کنیم؛ و بعدتر به دنبال متخصصانِ میان‌رشته‌ای رفتیم اما امروز باید اعتراف کنیم که هیچ‌یک از این‌ها، تمدن اسلامی نمی‌سازد. علوم مدرن، از ریاضیات تا زیست‌شناسی، ابزار طراحی جامعه دینی نیستند. باید استحاله کرد، نه اصلاح. 

راه سوم، راه دشواری است. نیاز به انسان‌هایی دارد که بتوانند تمدن غرب را در هاضمه تمدن اسلامی هضم کنند. انسان‌هایی که نه‌فقط از علوم مدرن عبور کرده‌اند، که از مدرنیته نیز عبور کرده‌اند. اینان، مهندسان تحول نیستند، مجاهدان استحاله‌اند؛ و اینک این جبهه نبرد، بیش از هر زمان دیگری، نیازمند تیغ بصیرت است.