با این‌حال شرایط کنونی، کشور ما را در موقعیتی قرار داده که ساماندهی و مدیریت حضور اتباع خارجی، به ضرورتی اجتناب‌‌ناپذیر تبدیل شده است. البته که این ساماندهی، هرگز به‌معنای طرد یا بی‌‌مهری نیست؛ بلکه تلاشی است برای حفظ منافع عمومی و حقوق تمام افراد با حفظ کامل کرامت انسانی، از‌جمله مهاجرانی که به‌درستی مراحل مهاجرت و اقامت را پشت‌سرگذاشته‌‌اند.روابط ایران و افغانستان، همواره بر پایه اشتراکات فرهنگی، دینی و تاریخی، برادری و دوستی شکل گرفته است. با این پیش‌زمینه غنی ازدوستی، ساماندهی مهاجران غیرمجاز نباید به‌معنای گسستن این پیوندها تعبیر شود. بلکه این روند، یک اقدام مدیریتی و طبیعی در چارچوب حقوق بین‌الملل و امنیت ملی است که هر کشور مستقل دیگری هم آن را اتخاذ می‌کند. البته که نادر یاراحمدی، رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور به‌تازگی گفته که شرایط جنگ ۱۲روزه در فرآیند خروج اتباع افغانستانی تأثیری نداشته بلکه این طرح از قبل آغاز شده بود و ایست بازرسی‌‌ها موجب شناسایی بیشتر اتباع غیرمجاز و دستگیری افراد فاقد کارت شناسایی شد. به‌هر‌حال ساماندهی دقیق این وضعیت، در واقع حرکتی است به سمت احترام متقابل، نظم اجتماعی ودفاع ازحقوق آن‌دسته ازمهاجرانی که مسیر قانونی راطی کردهاند.
علیه مهاجرستیزی
این‌روزها اگر سری به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مختلف بزنید، شاهد ویدئو و تصاویر جعلی یا دستکاری‌شده‌ای خواهید بود که تلاش کردهاند تصویر نادرستی از فرآیند بازگرداندن اتباع غیرمجاز افغانستانی به کشورشان ارائه دهند. این موضوع در‌حالی است که ایران همواره با پدیده «مهاجرستیزی» مخالف بوده و آن را مغایر با فرهنگ هم‌زیستی می‌داند. علیرضا شریفی یزدی، دکترای روان‌شناسی اجتماعی در گفتوگو با جام‌جم می‌گوید: «ما حدود ۵۰ سال است که با این مشکل مواجهیم؛ مشکلی که ناشی از سرریز جمعیت افغانستان به ایران است. این مهاجرت‌ها به دلایل مختلفی از جمله شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی افغانستان صورت می‌گیرد. متاسفانه، در طول این مدت، هیچ‌گاه دولت‌ها اراده یا توان کافی برای ساماندهی مناسب این مسأله نداشته‌اند. به همین دلیل، در شرایط خاص، با افراط و تفریط‌هایی در برخورد با این موضوع مواجه می‌‌شویم.» آن‌طور که او توضیح میدهد در برخی دوره‌ها، مرزها باز بود و ما شاهد ورود حجم قابل توجهی از مهاجران غیرقانونی به کشورمان بودیم. در‌واقع، درهیچ جای دنیا چنین شیوه‌ای برای ورود مهاجران رایج نیست؛ چرا که این نوع مهاجرت، از نظر امنیتی، اقتصادی و سیاسی، چالش‌ها و مشکلات جدی برای کشور مقصد ایجاد می‌کند. در این بین کارشناسان نیز تاکید می‌کنند که اتخاذ تدابیری برای ساماندهی وضعیت مهاجران غیرمجاز نه‌یک انتخاب بلکه ضرورتی اجتناب‌‌ناپذیر است.
امنیت ملی در کنار حفظ کرامت انسانی
در شرایطی که امنیت ملی کشور در معرض تهدیدات خارجی قرار دارد، حفظ هوشیاری و مقابله با هرگونه نفوذ و افرادی که با دشمن همکاری می‌کنند، ضروری است. در همین راستا، اگر‌چه ایران اقدام به اخراج شماری از اتباع خارجی غیرمجاز کرده اما این رویکرد به‌شکلی صورت گرفته که احترام به حقوق انسانی افراد به‌طور کامل رعایت شود. با این حال لازم به یادآوری است هنگامی که تهدیدی خارجی مانند حملات آمریکا و رژیم‌صهیونیستی علیه ایران شکل گرفت، مردم افغانستان چه در داخل ایران و چه در خاک خود، بدون تأخیر و تردید، همبستگی‌شان با ملت ایران را نشان دادند. حتی در سطوح رسمی، دولت طالبان نیز مواضعی آشکار در محکومیت این حملات اتخاذ کرد و به‌‌رغم فشارهای خارجی، جانب مردم ایران را گرفت. این نوع همراهی نشان میدهد که روابط میان ملت‌ها گاه فراتر از سیاست‌‌های رسمی و مناسبات دیپلماتیک معنا پیدا می‌کند. آن‌طور که علیرضا شریفی یزدی نیز توضیح میدهد، برای حفظ امنیت ملی ضروری است هر فردی که به کشورما مهاجرت می‌کند، اولا باید با مجوز رسمی وارد شود و ثانیا مکان، شغل، هدف و برنامه‌‌‌اش مشخص باشد. همچنین، باید تحت رصد نیروهای انتظامی و امنیتی کشور قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که هیچ‌گونه دردسری برای کشور ایجاد نخواهد کرد. این فارغ‌التحصیل دکترای روان‌شناسی اجتماعی اظهار می‌کند: «ضروری است هر تبعه غیرمجاز در قالب مشخصی ساماندهی شود؛ اگر حضور او در ایران فاقد مصلحت باشد، باید حتما اخراج شود و اگر ضرورتی برای ماندن او وجود دارد، باید ثبت نام شده و مجوزی با زمان و مکان مشخص برای اقامتش صادر شود.»
برادری، بی‌مرز نیست
در حال حاضر طبق گفته نادر یاراحمدی، رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، ۷۱۷ هزار و ۶۵۸ نفر از اتباع غیرمجاز از ابتدای امسال تا کنون رد مرز شده‌اند و این روند همچنان ادامه دارد. وی با اشاره به این‌که تا نیمه اول امسال، همه اتباع دارای برگه سرشماری را که دو میلیون و ۳۳ هزار نفر هستند، تعیین تکلیف می‌کنیم. از همه کسانی که برگه سرشماری داشتند خواهش کردیم به دفاتر خدمات و اشتغال اتباع خارجی در کشور مراجعه کنند و برگه سرشماری را تحویل دهند و زمانی برای خروج آنها تعیین شود و در زمان مقرر به اردوگاه داخل کشور مراجعه کنند تا زمینه خروج‌شان نیز فراهم شود. البته وزارت کشور ۱۵ تیر‌ماه امسال را آخرین مهلت خروج اتباع غیرمجاز از ایران اعلام کرده بود. با این حال، شریفی یزدی نیز بر این باور است که باید بررسی کنیم آیا اقدامی که انجام می‌‌دهیم در بلندمدت مؤثر یا صرفا واکنشی است به شرایط موجود. وی همچنین می‌افزاید: «ما درحال حاضر این افراد را از کشور خارج می‌کنیم اما آیا به همان اندازه برای تقویت مرزها -همان‌کاری که کشور ترکیه در همسایگی انجام میدهد و مانع بازگشت مجدد مهاجران غیرمجاز می‌شود- انرژی صرف کرده‌ایم؟» البته۱۲تیر‌ماه بود که طرح سراسری جمع‌آوری اتباع غیر مجاز درسطح شهر تهران اجرا و طی آن کلونی‌‌های تجمع وپاتوق اتباع غیرمجاز در مناطق مسکونی، صنوف و...شناسایی ودرنهایت۱۵۰ نقطه دراین خصوص پاکسازی شد.آنچه امروز درمواجهه با مهاجران افغان درایران در جریان است، صرفا یک برنامه ساماندهی جمعیتی یا اقدام امنیتی نیست، بلکه یک نقطه تلاقی حساس میان الزامات حاکمیتی، اخلاق انسانی و روابط دیرینه دو ملت است. به این ترتیب، همگرایی این دو کشور در مقابله با تهدیدات مشترک نباید قربانی فضا‌سازی رسانه‌ای یا احساسات زودگذر شود، چرا‌که امروز بیش از هرزمان دیگری،عقلانیت، هماهنگی واحترام متقابل راهگشای تعاملات منطقه‌ای است.
قانون روشن و کارگران پنهان
بخشی از فعالیت‌‌های روزمره اقتصادی کشور، به‌‌ویژه درمشاغل کارگری،خدمات شهری،ساخت‌‌و‌سازوکشاورزی، سال‌‌‌هاست که بر دوش مهاجران است. اما باید توجه داشت به‌موجب ماده ۱۸۱ قانون کار، جذب و به‌‌کارگیری اتباع بیگانه فاقد مجوز کار در واحدهای کارگاهی ممنوع بوده و اعلام شده کارفرمایانی که اتباع خارجی غیر مجاز و فاقد پروانه کار یا اتباعی را که پروانه کارشان منقضی شده، در کاری غیر از آنچه در پروانه کارشان ذکر شده بپذیرند یا درمواردی که رابطه استخدامی تبعه بیگانه با کارفرما قطع شده اما مراتب به وزارت کار اعلام نشده، برابر قانون به مجازات حبس از ۹۱ تا ۱۸۰ روز محکوم می‌شوند.
