یکی از این بخش‌ها مدیریت شهری و ایجاد پناهگاه‌های مناسب برای شهروندان است. بررسی‌ها نشان می‌دهد زیرساخت‌ها در این حوزه در کلانشهرهای کشور مانند تهران نیازمند بازنگری فوری است. به همین دلیل شهرداری تهران در حال تدوین تمهیداتی برای آمادگی در برابر سناریوهای احتمالی است.
هرچند بسیاری از مردم هنوز با ترس و اضطراب ناشی از جنگ دست و پنجه نرم می‌کنند اما بسیاری نیز به زندگی عادی بازگشته‌اند. در چنین شرایطی، فارغ از تحلیل‌های نظامی و دیپلماتیک، آنچه در لایه اجتماعی اهمیت می‌یابد، میزان آمادگی شهرها برای حفاظت از جان مردم در زمان بحران است. پرسشی که این روزها بار دیگر در اذهان عمومی شکل گرفته، همان سؤالی است که در دوران دفاع‌مقدس مطرح می‌شد: اگر دوباره حمله هوایی یا موشکی‌ای صورت بگیرد، مردم کجا باید پناه بگیرند؟ در دوران جنگ تحمیلی پناهگاه‌هایی در تهران ساخته شد تا شهروندان با شنیدن آژیر خطر، در آنها پناه بگیرند اما پس از پایان جنگ، این پناهگاه‌ها به‌تدریج تغییر کاربری دادند یا از بین رفتند. با این حال، در شهری مانند تهران با جمعیتی بالغ بر ۹میلیون نفر انتظار می‌رود پناهگاه‌های شهری و سامانه‌های هشدار همچنان در دستور کار مدیریت شهری و نهادهای مسئول باقی‌مانده باشد. برخی کارشناسان معتقدند فضاهایی چون بوستان‌ها، ایستگاه‌های مترو، مدارس، تونل‌های شهری و پارکینگ‌های طبقاتی می‌توانند به‌عنوان پناهگاه‌های موقت مورد استفاده قرار گیرند. ایستگاه‌های مترو که در عمق زمین ساخته شده‌اند و به‌صورت گسترده در سطح شهر پراکنده‌اند می‌توانند در زمان وقوع حملات هوایی نقشی حیاتی در پناه دادن به شهروندان ایفا کنند.
تبدیل بوستان به پناهگاه
در بسیاری از شهرهای کشور مانند تهران فضاهای بالقوه برای استفاده به‌عنوان پناهگاه وجود دارد اما به‌طور کامل تجهیز نشده‌اند. سال‌هاست ایران از فضای جنگی دور بوده و سرمایه‌گذاری گسترده‌ای برای ایجاد پناهگاه انجام نشده است اما اکنون پس از آتش‌بس موقت درجنگ ۱۲روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی، شهرداری تهران در حال برنامه‌ریزی برای تقویت آمادگی شهری است. از جمله ایجاد پناهگاه در بوستان‌ها و فضاهای عمومی دیگر که باید مورد توجه مدیران دیگر شهرهای کشور نیز قرار گیرد. مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، با اشاره به حمله اخیر رژیم صهیونیستی به کشورمان از اقدامات شهرداری در حوزه مقابله با بحران و آماده‌سازی زیرساخت‌های شهری برای شرایط اضطراری خبر می‌دهد و در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: تأمین امنیت روحی_روانی مردم، تجهیز بوستان‌ها برای اسکان موقت، خرید مایحتاج ضروری و ساخت پناهگاه از جمله برنامه‌های فوری مدیریت شهری است. آن‌طور که پیرهادی توضیح می‌دهد مدیران شهری قصد دارند با چنین رویکردی سطح آمادگی پایتخت را برای سناریوهای احتمالی افزایش بدهند.او با اشاره به ضرورت تقویت تاب‌آوری شهری می‌گوید: در حال حاضر شهرداری برای تجهیز بیشتر بوستان‌ها و ارائه خدمات پایه مانند آب آشامیدنی، سرویس‌های بهداشتی، روشنایی، ایمنی و فضاهای مناسب برای نصب چادرهای اضطراری برنامه‌ریزی کرده است.هدف این است که درصورت بروز بحران، شهروندان بتوانند از خدمات بهداشتی، اجتماعی،فرهنگی و سلامت‌محور در فضای باز بهره‌مند شوند.پیرهادی درباره این‌که چرا مدیریت شهری از گذشته به فکر چنین مسائلی نبوده، عنوان می‌کند: متأسفانه در گذشته زیرساخت کافی برای پناهگاه‌های شهری پیش‌بینی نشده بود چراکه وقوع حمله مستقیم به کشور چندان محتمل پنداشته نمی‌شد اما امروز شرایط متفاوت است و نیاز به بازنگری در نگاه گذشته احساس می‌شود. به گفته این عضو شورای شهر تهران به‌زودی در برخی بوستان‌ها، ایستگاه‌های مشاوره روان‌شناسی نیز ایجاد خواهد شد تا افرادی که در اثر شرایط امنیتی دچار اضطراب شده‌اند، از خدمات تخصصی بهره‌مند شوند.
آمادگی برای وضعیت اضطراری
مسأله دیگری که این روزها به نگرانی شهروندان دامن می‌زند خطر کمبود کالاهای اساسی است. درواقع هرچند مسئولان درخصوص این مسائل به شهروندان اطمینان خاطر داده‌‌اند اما نیاز است مدیریت شهری نیز برای رفع این دغدغه اقدامات لازم را انجام دهد. رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: شهرداری تهران با هدف تأمین امنیت غذایی در شرایط بحرانی، اقدام به خرید و ذخیره‌سازی حجم قابل‌توجهی از میوه و تره‌بار کرده است تا در صورت نیاز، توزیع هدفمند انجام گیرد.
سازمانهای مردم نهاد و پشتیبانی شهری
نکته قابل توجه دیگر این است که صرفا وجود پناهگاه در زمان جنگ کافی نیست بلکه باید نیروهای داوطلب نیز برای پشتیبانی از شهروندان در مواقع بحرانی حضور داشته باشند. در این میان، نقش سازمانهای مردم‌نهاد (سمن‌ها) بسیار مهم است. احمد علوی، رئیس ستاد سمن‌های شهر تهران در این باره به جام‌جم می‌گوید: در طول جنگ ۱۲روزه، سازمانهای مردم‌نهاد پای کار امداد آمدند و نقش مهمی ایفا کردند. ازهمان آغاز درگیری، آنها درحوزه روان‌شناسی و سلامت اجتماعی فعال شدند و خدمات متنوعی به مردم ارائه دادند. آن‌طور که او توضیح می‌دهد بسیاری از اعضای سازمانهای مردم‌نهاد پیشتر در حوزه‌هایی مانند بحران در زمان بلایای طبیعی فعالیت می‌کردند و تجربه‌ای برای مقابله با شرایط جنگی نداشتند. با این حال آموزش‌های لازم به‌سرعت به آنها داده شد و اکنون آمادگی کامل برای حضور مؤثر در زمان خطر را دارند.
آنچه در روزهای اخیر به‌وضوح دیده می‌شود، ضرورت بازنگری در نگاه گذشته به امنیت شهری است. تهران به‌عنوان پایتخت سیاسی و جمعیتی کشور، باید برای هرگونه سناریوی احتمالی آماده باشد؛ از تجهیز بوستان‌ها و پناهگاه‌ها گرفته تا تأمین اقلام اساسی و حمایت‌های روانی از شهروندان. اکنون فرصت مناسبی است تا بتوان با بهره‌گیری از تجارب گذشته و ظرفیت‌های موجود، تاب‌آوری شهرهای کشور را افزایش داد و زیرساخت‌های لازم را برای مقابله با بحران فراهم کرد.
