۱۴ قرن عشق و وفاداری

این عید که در هجدهم ذی‌الحجه برگزار می‌شود، خاطره واقعه غدیرخم در سال دهم هجری را زنده نگه می‌دارد که در آن پیامبر اسلام(ص)، علی بن ابی‌طالب(ع) را به جانشینی خود برگزید. امروزه این روز در ایران تعطیل رسمی است و مراسم باشکوهی در سراسر کشور برگزار می‌شود. 
     
آغاز رسمی‌؛ دوران آل‌بویه و تأسیس سنت
تاریخ برگزاری رسمی جشن عید غدیر به سال ۳۵۲ هجری قمری در دوران آل‌بویه باز می‌گردد. در این سال، معزالدوله دیلمی، امیر آل‌بویه، دستور داد تا بغداد آذین‌بندی شود و شهر یکپارچه غرق در شادی و جشن باشد. ابن‌جوزی در کتاب «المنتظم فی‌التاریخ‌الملوک و الامم» گزارش می‌دهد که در شب عید یعنی پنجشنبه هجدهم ذی‌الحجه سال ۳۵۲، مغازه‌های بغداد تا صبح باز بوده و صدای طبل و شیپور شهر را پر کرده بود. 
ابن‌مسکویه در «ملحقات کتاب تجارب الامم» گزارش می‌دهد که شیعیان، جشن روز عید سعید غدیر را با آذین‌بندی، نصب کتیبه‌های مذهبی، پوشیدن لباس‌های نو و فاخر و قربانی کردن شتر گرامی می‌داشتند. در این مراسم چادرها برافراشته و پارچه‌ها آویخته می‌شد و مردم با زینت بیرون می‌آمدند. شب عید جشن آتش‌افروزی برپا می‌شد و طبل و شیپور نواخته می‌شد و روز بعد، سحرگاهان شتری قربانی کرده به زیارت مقابر می‌رفتند. 
     
دوران طلایی‌؛ صفویه و رسمی‌سازی عید
۵۰۰ سال بعد از آل‌بویه، زمانی که شاه اسماعیل صفوی مذهب تشیع را مذهب رسمی ایران اعلام کرد، غدیر تبدیل به جشن بزرگ ایرانی‌ها شد. این عید به‌عنوان یکی از اعیاد رسمی کشور در آمد و سنت‌های مختلفی در حرم امامزاده‌ها و اماکن مقدسه و مساجد برگزار می‌شد. از زمان صفویه تا زمان معاصر، همه‌ساله مراسم غدیر با شور خاصی برگزار می‌شود. 
آدام اولئاریوس، دانشمند و سیاح آلمانی، در سفر به ایران شاهد یکی از این جشن‌ها بوده و در سفرنامه‌اش نوشته است: «روز اول مارس، ایرانی‌ها جشنی برپا می‌کنند که آن را غدیر می‌نامند.» وی شرح مفصلی از مراسم ارائه می‌دهد که شامل برگزاری مسابقات ورزشی از جمله دو و تیراندازی بوده است. در این مراسم سرگرمی‌های زیاد تهیه دیده بودند، چند نفر به طرز ماهرانه می‌پریدند و شعبده‌بازی و تردستی می‌کردند. 

عصر شکوفایی‌؛ قاجار و مراسم درباری
حدود ۲۲۰ برگه سند از جشن‌های باشکوه عید غدیر که در دوره قاجار در حرم امام رضا(ع) برگزار شده، در آستان قدس رضوی باقی‌مانده است. این جشن‌ها معمولا هر سال در صحن عتیق اجرا می‌شد و با چراغانی آستان، توزیع شربت و شیرینی، خطبه‌خوانی و انعام دادن به کارکنان توسط حاکمان و والیان همراه بود و در پایتخت و سایر شهرها نیز جشن‌های کوچک‌تری برپا می‌شد. ناصرالدین شاه قاجار درباره عید غدیر سال ۱۲۵۵ شمسی در خاطراتش آورده: «عید غدیر رسید، شب عید غدیر بیرون شام خوردم، عمارات جدید و نارنجستان چراغان شد، اغلب پیشخدمت‌ها بودند... خواننده‌های مردانه همه آمدند... الحمدلله خوش گذشت.» 

میراث تاریخی و آینده
عید غدیرخم امروزه فراتر از یک مناسبت مذهبی، به نمادی از وحدت و همبستگی اقوام مختلف ایرانی تبدیل شده است. تنوع آداب و رسوم این عید در مناطق مختلف کشور، نشان‌دهنده ثروت فرهنگی ایران و قابلیت هویت ایرانی-اسلامی برای جذب و هضم فرهنگ‌های محلی است. جشن‌های امسال که در سراسر کشور برگزار می‌شود، فرصتی برای تقویت مشارکت اجتماعی و حفظ میراث فرهنگی فراهم آورده است. آمار حضور میلیونی مردم در این مراسم‌ها، نشان از ریشه‌دار بودن این سنت در فرهنگ عامه ایرانیان دارد. عید غدیرخم، در نهایت، نه‌فقط یادآور واقعه‌ای تاریخی است، بلکه آیینه‌ای از غنای فرهنگی و تنوع قومی ایران به‌شمار می‌رود که هرساله میلیون‌ها ایرانی را در سراسر کشور گرد هم می‌آورد و سنت‌های کهن را زنده نگه می‌دارد. 

بزرگ‌ترین گردهمایی مردمی در پایتخت
یکی از برجسته‌ترین و باشکوه‌ترین مراسم‌های معاصر جشن عید غدیر در ایران، برگزاری «مهمونی ۱۰ کیلومتری غدیر» در تهران است که هر ساله با مشارکت گسترده مردمی و سازمان‌های مختلف برگزار می‌شود. این جشن که از میدان آزادی تا میدان امام حسین(ع) در پایتخت امتداد می‌یابد، به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی مردمی در ایران شناخته می‌شود و نمادی از وحدت، همبستگی و عشق به اهل‌بیت(ع) است. این مراسم با حضور بیش از ۲۲۰۰ موکب مردمی و فرهنگی، ده‌ها هزار نفر از شهروندان و هیئات مذهبی، فضایی معنوی و پرشور را در طول مسیر ایجاد می‌کند. موکب‌ها با ارائه غذاهای نذری، شیرینی، شربت و اقلام فرهنگی، پذیرای زائران و شرکت‌کنندگان هستند.همچنین برنامه‌های متنوعی از جمله مولودی‌خوانی، سخنرانی‌های مذهبی، اجرای مداحی و نمایش‌های فرهنگی در طول مسیر برگزار می‌شود که شور و حال خاصی به مراسم می‌بخشد. یکی از ویژگی‌های برجسته این جشن، حضور اقوام مختلف ایرانی است که هرکدام با لباس‌های محلی و آداب و رسوم خاص خود، جلوه‌ای از تنوع فرهنگی ایران را به نمایش می‌گذارند. این موضوع باعث شده مهمونی ۱۰ کیلومتری غدیر نه‌فقط یک مراسم مذهبی، بلکه یک رویداد فرهنگی و اجتماعی بزرگ باشد که پیوندهای قومی و مذهبی را تقویت می‌کند. مهمونی ۱۰ کیلومتری غدیر همچنین فرصتی برای ترویج فرهنگ نذر و اطعام است. در این مراسم، هزاران پرس غذا و اقلام نذری میان نیازمندان و حضار توزیع می‌شود که این رویداد به‌عنوان یکی از مراسم‌ سنتی عید غدیر شناخته شده و نقش مهمی در تقویت حس همدلی و نوعدوستی در جامعه ایفا می‌کند.این جشن بزرگ، علاوه بر جنبه مذهبی، نقش مهمی در تقویت هویت ملی و دینی ایرانیان ایفا می‌کند و هر ساله با حضور گسترده مردم، نشان‌دهنده استمرار و پویایی سنت‌های کهن ایرانی - اسلامی است. با توجه به استقبال گسترده مردم و مسئولان، مهمونی ۱۰ کیلومتری غدیر به یکی از شاخص‌ترین نمادهای فرهنگی و دینی در ایران تبدیل شده که هر ساله میلیون‌ها نفر را به خود جذب می‌کند و پیام وحدت و ولایت را به گوش جهانیان می‌رساند.