گزارش‌های اخیر آژانس وسخنان روز گذشته رافائل گروسی،باردیگر عملکرد آژانس را تحت‌تاثیر غرب و رژیم‌صهیونیستی در تحریف حقایق نشان داد. علاوه‌بر این، آخرین گزارش کشورهای غربی در شورای حکام، که توسط آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان (تروئیکای اروپا و آمریکا) تدوین شده، ایران را به نقض تعهدات پادمانی متهم کرده و به تشدید تنش‌ها دامن زده است.
در آخرین گزارش کشورهای غربی در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۴۰۳، پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای ارائه به نشست شورای حکام آژانس آماده شد که برای اولین بار در حدود ۲۰ سال گذشته، ایران را به نقض تعهدات پادمانی در چارچوب توافق‌های منع اشاعه هسته‌ای متهم می‌کند.
رافائل گروسی نیز روز گذشته با طرح ادعاهای بی‌اساس با عنوان «فعالیت‌های محرمانه» و «مواد اعلام‌نشده» در چند سایت هسته‌ای ایران مدعی شده این فعالیت‌ها ممکن است با ساخت سلاح هسته‌ای مرتبط باشند. وی مدعی شد: «ایران در حال تولید اورانیوم غنی‌شده با خلوص بالا است و مواد لازم برای دست یافتن به سلاحی هسته‌ای را دارد» مدیرکل آژانس، بر وجود ذرات اورانیوم در سه سایت ادعایی (مریوان، ورامین و تورقوزآباد) تمرکز کرده و ایران را به عدم ارائه پاسخ‌های معتبر به پرس‌وجوهای آژانس متهم کرده است.
مقامات کشورمان گزارش‌های فوق را قاطعانه محکوم کرده و آن را «سیاسی و فاقد پایه حقوقی» دانسته‌اند. پیش از این کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه کشورمان، در بیانیه‌ای فاش کرد که ادعاهای مطرح‌شده براساس اطلاعات جعلی و بدون اجماع تدوین‌شده و تمامی موضوعات مربوط به برنامه هسته‌ای ایران در قطعنامه آبان ۱۳۹۴ پس از برجام مختومه شده‌است.
آژانس تحت فشار سیاسی عمل می‌کند
بهروز کمالوندی، در گفت‌وگو با صداوسیما در ۱۸ خرداد، گزارش آژانس را «غیرفنی و نتیجه فشارهای سیاسی» دانست. او با استناد به داده‌های آماری، فاش کرد که ایران با وجود دارا بودن تنها ۳ درصد از تأسیسات هسته‌ای جهان، در سال ۱۴۰۳ هدف ۲۲ درصد از بازرسی‌های آژانس قرار گرفته است. این تمرکز تبعیض‌آمیز، به گفته کمالوندی، نتیجه دسیسه‌های سیاسی آمریکا و تروئیکای اروپا برای سرکوب پیشرفت علمی ایران است.کمالوندی ادعاهای آژانس درباره ذرات اورانیوم در سایت‌های اعلام‌نشده را قاطعانه رد و آنها را «فاقد شواهد معتبر» دانست. او توضیح داد که این ذرات ممکن است ناشی از آلودگی‌های محیطی یا فعالیت‌های غیرهسته‌ای باشد و آژانس با تحریف حقایق، این موضوع را به ابزاری برای فشار سیاسی تبدیل کرده است. وی همچنین بیان کرد که آژانس این پاسخ‌ها را تحت فشارهای سیاسی غرب نادیده گرفته است. کمالوندی همچنین قطعنامه‌های اخیر شورای حکام را ابزاری برای فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» (بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران) دانست و هشدار داد که هرگونه قطعنامه سیاسی در شورای حکام، ایران را به کاهش همکاری، از جمله محدودسازی دسترسی بازرسان یا تعلیق پروتکل الحاقی، واخواهد داشت.
سوءاستفاده غرب از آژانس
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان نیز در نشست خبری خود آژانس را همدست کشورهای غربی برای پیشبرد اهداف سیاسی علیه کشورمان دانست. او تأکید کرد که برخی کشورهای غربی از سازوکارهای بین‌المللی، از جمله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، برای تحمیل فشارهای دیپلماتیک بر ایران سوءاستفاده می‌کنند.بقایی گزارش‌های آژانس را غیرمنصفانه و فاقد پایه‌های حقوقی و فنی کافی دانست و خواستار توقف این روند ظالمانه شد. بقایی همچنین به اظهارات وزیر خارجه اشاره کرد که در گفت‌وگویی با رافائل گروسی در قاهره، ناخرسندی شدید خود را از گزارش اخیر آژانس ابراز کرده بود. عراقچی تأکید کرده بود که گزارش‌های آژانس باید فنی و غیرسیاسی باشد و هشدار داد که هرگونه اقدام خصمانه از سوی طرف‌های اروپایی از سوی سران کشور بی‌پاسخ نخواهد ماند.
پیشینه یک دشمنی
برنامه هسته‌ای ایران از دهه ۱۳۸۰ هدف حملات سیاسی غرب قرار گرفت، زمانی که گزارش‌هایی جعلی درباره فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده در ایران منتشر شد. پس از مذاکرات طولانی، برجام در سال ۱۳۹۴ به امضا رسید و ایران قبول کرد در ازای لغو تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی برخی از فعالیت‌های هسته‌ای خود را محدود کند.
بااین‌حال، خروج غیرقانونی آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ و بازگرداندن تحریم‌ها، مقامات کشور را به کاهش تعهدات در برجام واداشت. این شامل افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم و محدودسازی دسترسی بازرسان آژانس به تأسیسات هسته‌ای بود. آژانس در گزارش‌های اخیر خود، مجددا با طرح ادعاهای بی‌اساس به «فعالیت‌های محرمانه» و «مواد اعلام‌نشده» در برخی سایت‌های هسته‌ای ایران اشاره کرده است. این گزارش‌ها، که به گفته مقامات فاقد شواهد معتبر هستند، به‌شدت محکوم و بیان‌شده که بسیاری از این ادعاها براساس اطلاعات جعلی ارائه‌شده توسط سازمان‌های جاسوسی، به‌ویژه رژیم صهیونیستی، شکل گرفته‌است.
پاسخ ایران به اتهامات آژانس
بارها از سوی مقام‌معظم رهبری و دیگر سران کشور تأکید شده که برنامه هسته‌ای ایران کاملا جنبه صلح‌آمیز داشته و هیچ‌گونه انحرافی به سمت تولید سلاح هسته‌ای وجود نداشته است. این درحالی است که تمامی ادعاهای گذشته آژانس مربوط ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای ایران، براساس قطعنامه آبان ۱۳۹۴ پس از برجام مختومه شده است.
در همین حال، مقامات کشورمان با انتشار یادداشت‌های حقوقی، اتهامات آژانس درباره نقض تعهدات پادمانی را قاطعانه رد کرده و آنها را افتراآمیز خوانده‌اند و از سوی دیگر اعتقاد دارند که آژانس از اختیارات خود فراتر رفته و با استناد به شواهد جعلی، به‌دنبال تشدید تنش‌هاست. این یادداشت حقوقی که پیش از نشست شورای حکام در خرداد ۱۴۰۳ منتشر شده، نشان‌دهنده موضع قاطع ایران در برابر دسیسه‌های آژانس است.
پیامدهای سیاسی و دیپلماتیک اقدام شورای حکام
اظهارات کمالوندی و بقایی در حالی مطرح می‌شود که تنش‌ها میان ایران و کشورهای غربی در آستانه نشست شورای حکام در ۱۹ خرداد ۱۴۰۳ به اوج خود رسیده است. کشورهای اروپایی تهدید کرده‌اند که در صورت عدم پیشرفت در تحقیقات آژانس، پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهند داد. این تهدیدات با واکنش تند مسئولان و چهره‌های مختلف سیاسی در داخل کشور مواجه شده است.
سیدعباس عراقچی هشدار داد هرگونه اقدام خصمانه از سوی طرف‌های غربی با پاسخ قاطع ایران مواجه خواهد شد.
در عین حال، ایران پیشنهاداتی غیرسازنده از سوی آمریکا برای ایجاد یک توافق هسته‌ای دریافت کرده که سخنگوی کاخ‌سفید مدعی شده پذیرش این پیشنهاد به نفع ایران خواهد بود اما اختلافات بر سر حق کشورمان برای غنی‌سازی اورانیوم همچنان مانع اصلی مذاکرات است. عراقچی قاطعانه اعلام کرد که اگر هدف طرف مقابل جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باشد، توافق ممکن است اما اصرار بر «غنی‌سازی صفر» غیرقابل قبول است.
آمادگی ایران برای تودهنی زدن به آژانس
با توجه به فرآیندهای اتفاق‌افتاده در روزها و هفته‌های گذشته، به نظر می‌رسد غرب در تدارک صدور قطعنامه‌ای ظالمانه علیه ایران در شورای حکام آژانس انرژی اتمی است. قطعنامه‌ای که شاید در دو دهه اخیر بی‌سابقه باشد و مقدمه‌ای برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی و ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل فراهم کند.
در همین رابطه استفاده از تجربیات گذشته خصوصا معاهده برجام می‌تواند راهگشا باشد. یکی از ایرادات بنیادین برجام، که در زمان امضا نیز مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفت،«استثنا شدن ایران در میان اعضایNPT» بود؛ یعنی مذاکره‌کنندگان وقت متعهد شدند که ایران تا پایان مدت اجرای توافق هسته‌ای، با محدودیت‌هایی فراتر از آنچه در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای مطرح‌شده، مواجه باشد.
این مسأله از اساس ناعادلانه بود؛ زیرا ایران به‌عنوان یک عضو رسمی آژانس که پیمان NPT را پذیرفته، وظایف خود را انجام داده و انتظار داشت از مزایای آن، مانند غنی‌سازی بدون محدودیت تا ۹۹درصد، بهره‌مند شود. با این حال، براساس مفاد برجام، محدودیت‌های گسترده‌ای بر بخش‌های مختلف صنعت هسته‌ای کشورمان از غنی‌سازی تا بازرسی و از آب سنگین تا واردات تجهیزات تحمیل شد. بهانه پذیرش این محدودیت‌های فراقانونی و فراپادمانی از سوی ایران، بهره‌مندی از امتیازاتی نظیر تعلیق برخی تحریم‌ها بود.
در سال‌های اخیر و پس از خیانت غرب به تعهدات خود، پذیرش هرگونه محدودیت برجامی و فراپادمانی از سوی ایران بی‌معنا شده است. این مسأله از آنجایی اهمیت بیشتری می‌یابد که تهران در ماه‌های اخیر شاهد اقدامات ضدایرانی گسترده‌ای نظیر تحریم صنعت هوایی و کشتیرانی از سوی طرف‌های اروپایی بوده است. در چنین شرایطی، به نظر نمی‌رسد هیچ دلیلی برای ادامه وضعیت سابق وجود داشته باشد به‌خصوص تعهدی به اجرای محدودیت‌های فراپادمانی. تهران می‌تواند قاطعانه اعلام کند که از این پس صرفا به‌عنوان یک عضو عادی NPT با آژانس همکاری خواهد کرد، اقدامی که ضمن حفظ حقوق قانونی ایران، دست غرب را برای بهانه‌جویی‌های جدید بسته و پاسخ متقابلی به نقض عهد اروپایی‌ها به‌شمار می‌آید.در مقابل هرگونه بدعهدی مجدد و صدور قطعنامه‌های جانبدارانه و سیاسی، تهران می‌تواند با اعلام رسمی و اعمال عملیاتی پایان محدودیت‌های برجامی را اعلام و با رونمایی از نسل جدید سانتریفیوژها و ارتقای سطح غنی‌سازی به بیش از ۶۰ درصد ذیل NPT، حقوق خود را استیفا کند.
تهران قاطعانه تأکید کرده که قصد خروج از NPT یا قطع همکاری با آژانس را ندارد اما به‌دلیل اقدامات غیرقانونی غرب، نیازی به ادامه همکاری داوطلبانه نمی‌بیند و خواستار برخورداری کامل از امتیازات عضویت در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، یعنی غنی‌سازی کامل است.این راهبرد، مسیر تعامل با سازمان‌های بین‌المللی و طرف‌های اروپایی را با حفظ منافع ملی ایران باز نگه می‌دارد؛ راهبردی که هم مسیر یک‌طرفه پیشین را خاتمه می‌دهد و هم دستاویز حقوقی برای ایجاد فضای انزوا علیه ایران در مجامع بین‌المللی به غرب نمی‌دهد.
