تجهیزات پزشکی پرچم بالاست

آنچه در چند دهه پیش در کارگاه‌های کوچک و با امکانات محدود آغاز شد، امروز به شبکه‌ای گسترده از شرکت‌‌های تولیدی و دانش‌‌بنیان تبدیل شده که محصولاتی در سطح استانداردهای جهانی تولید می‌‌کنند‌؛ از دستگاه‌های سونوگرافی و رادیولوژی گرفته تا تجهیزات قلبی و جراحی. این موفقیت نه‌‌فقط نتیجه نوآوری و تعهد تولیدکنندگان ایرانی است، بلکه نشان‌‌دهنده پتانسیل بالای این صنعت برای تبدیل‌شدن به یکی از ستون‌های اقتصاد ملی است. امروزه دسترسی به تجهیزات پزشکی با‌کیفیت و مقرون‌‌به‌‌صرفه به یکی از نیازهای اساسی نظام‌‌های سلامت تبدیل شده است. ایران با تولید محصولاتی که با استانداردهای بین‌المللی همخوانی دارد، به‌عنوان یک تامین‌کننده کلیدی در منطقه مطرح است. البته دیروز‌ معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌‌بنیان رئیس‌جمهور نیز در مراسم افتتاحیه نمایشگاه تجهیزات پزشکی «ایران‌هلث» از صادرات تجهیزات پزشکی ایرانی به ۶۰ کشور خبر داد؛ صادرات به کشورهایی که به‌دلیل نیاز فزاینده به تجهیزات پزشکی و محدودیت‌های زیرساختی‌شان، حالا به مشتریان اصلی ایران تبدیل شده‌اند. وزیر بهداشت نیز در این مراسم حضور ۵۸۰ شرکت در رویداد ایران‌هلث را نماد رشد و توانمندی صنعت تجهیزات پزشکی کشور دانست. البته ناگفته نماند که در این میان تولیدکنندگان با چالش‌هایی همچون تحریم‌ها، تسهیلات بانکی، گمرکی و... نیز مواجهند که نیازمند توجه ویژه متولیان این امر است.  
 
رشد صادرات سلامت در کشور
داستان صنعت تجهیزات پزشکی کشور، روایتی الهام‌‌بخش از رشد و پیشرفت در سایه محدودیت‌‌هاست. دستاوردها و پیشرفت‌ها در این حوزه، در حالی رقم خورده که تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌‌های بین‌المللی، موانع بزرگی پیش‌ رو‌ی تولیدکنندگان ایرانی قرار داده ‌است. با  این حال، پشتکار شرکت‌‌های دانش‌بنیان و خلاقیت نیروی انسانی متخصص، ایران را به یکی از تأمین‌‌کنندگان قابل اعتماد تجهیزات پزشکی در منطقه و فراتر از آن تبدیل کرده است. 
ساقی باقری‌نیا، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به رشد قابل توجه ایران در این حوزه و طی ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر می‌گوید: «در حال حاضر، حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد از تجهیزات و وسایل مورد نیاز بیمارستان‌های ایران توسط تولیدکنندگان داخلی تأمین می‌‌شود. به‌عنوان نمونه، تمامی تجهیزات مربوط به اتاق عمل، ‌آی‌سی‌یو، سی‌سی‌یو، هتلینگ بیمارستان‌ها و... فراهم بوده و برای تأمین آنها، تولیدکنندگان داخلی فعال هستند. در حوزه تصویربرداری پزشکی، مانند سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی، همچنان ضعف‌هایی وجود دارد اما روند توسعه و بهبود این تجهیزات در جریان است. با این ‌حال، دستگاه‌های سونوگرافی و ایکس‌ری با کیفیت مطلوبی در داخل کشور تولید می‌شوند و پیشرفت‌های قابل ‌توجهی در این زمینه حاصل شده است.»او در ادامه به مقاصد صادراتی ایران اشاره می‌کند و می‌‌افزاید: «در حال حاضر، تجهیزات پزشکی را به کشورهای همسایه و کشورهای CIS صادر می‌‌کنیم. این کشورها شامل ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، روسیه، تاجیکستان، و ازبکستان بوده و ترکمنستان به‌عنوان عضو وابسته است.» به این ترتیب، به‌نظر می‌رسد کیفیت تجهیزات پزشکی ایرانی به گونه‌ای است که نه ‌تنها در داخل کشور مورد استقبال قرار گرفته، بلکه در بازارهای خارجی نیز تقاضای رو به رشدی داشته است. 
 
رقابت در اوج محدودیت‌ها
با وجود موفقیت‌ها، صادرات تجهیزات پزشکی با موانعی مواجه است. محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، دسترسی به برخی بازارهای جهانی و تأمین مواد اولیه را دشوار کرده است. مسائلی که باقری‌نیا ضمن بیان آن به ما توضیح می‌دهد:«در سال‌های اخیر، صادرات تجهیزات پزشکی ایران به دلیل تحریم‌ها با چالش‌هایی مواجه شده است. البته این به معنای عدم تمایل کشورهای منطقه به خرید از ایران نیست‌؛ چرا که تجهیزات پزشکی ایران در سطح منطقه از کیفیت بالایی برخوردار است و جایگاه ممتازی دارد. یکی از مشکلات اصلی صادرکنندگان، مسأله انتقال پول است که به‌دلیل محدودیت‌های بانکی و تحریم‌‌های مالی، فرآیند پرداخت و دریافت را پیچیده کرده است. با وجود این، برخی از صادرکنندگان راهکارهایی مانند تهاتر کالا را جایگزین کرده‌‌اند تا بتوانند مبادلات تجاری خود را ادامه دهند.»آن‌طور که او توضیح می‌دهد، موضوع بعدی، گواهی‌های بین‌المللی است که یکی از استانداردهای مهم و ضروری برای صادرات محسوب می‌‌شود. هر صادرکننده‌ای، علاوه بر داشتن ایده‌های خاص، نیازمند دریافت این گواهی‌هاست تا بتواند محصولات خود را روانه بازارهای جهانی کند. در سال‌های اخیر، اتحادیه اروپا هزینه دریافت این استانداردها را افزایش داده است که با توجه به نوسانات قیمت ارز، مبالغ 
بسیار بالایی را شامل می‌شود. این دو عامل یعنی هزینه بالای گواهی‌‌های بین‌المللی و نوسانات ارزی از مهم‌ترین موانعی هستند که روند صادرات را برای بسیاری از فعالان این حوزه دشوار می‌کنند.این درحالی است که اگر زیرساخت‌ها تقویت شوند و موانع خارجی مانند تحریم‌ها کاهش یابند یا برداشته شوند، قطعا ایران می‌‌تواند در این حوزه حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد. 

رفع چالش‌های صادراتی
شرکت‌های ایرانی با تکیه بر فناوری‌های بومی، نیروی انسانی متخصص و نظارت دقیق بر کیفیت، توانسته‌اند محصولاتی تولید کنند که در بازارهای جهانی نیز با برندهای مطرح رقابت می‌‌کنند اما با وجود ظرفیت بالای کشور در تولید تجهیزات پزشکی، موانع و چالش‌هایی سد راه تولیدکنندگان است که کار را کمی سخت‌تر می‌کند. 
ساقی باقری‌نیا در پاسخ به این پرسش ما که چه راهکاری برای رفع این موانع وجود دارد، می‌گوید: «نقش حمایتی دولت در این زمینه بسیار مهم است، زیرا صادرات فرآیندی پرهزینه محسوب می‌شود و نیاز به سرمایه‌‌گذاری قابل‌ توجهی دارد. برخی از شرکت‌های ایرانی، برای سهولت در صادرات، پایگاه‌های تولیدی خود را در خارج از کشور راه‌اندازی کرده‌اند که به‌اصطلاح تولید فراسرزمینی نامیده می‌‌شود. دولت نیز از این راهبرد حمایت می‌کند، زیرا شرکت‌‌هایی که دارای سایت‌های تولیدی در خارج از ایران هستند، با محدودیت‌های کمتری مواجهند. این شرکت‌‌ها محصولات خود را مستقیما در همان کشور تولید و به بازارهای اروپایی صادر می‌‌کنند، مبلغ فروش را دریافت کرده و مسائل تحریم برایشان حل شده است.» اما ما می‌توانیم از استراتژی‌های موفق در دیگر کشورها هم برای این مسأله بهره ببریم.اونیزضمن بیان حمایت دولت کشورهای چین و هند از صادر‌کنندگان خود، که الگویی در این زمینه است، به بیان راهکارهای دیگر در این مسیر می‌پردازد و عنوان می‌کند:«شرکت‌های EMC یعنی شرکت‌هایی که کارشان به صورت تخصصی صادرات است،می‌توانند به صورت تخصصی محصولات را از شرکت‌های کوچک‌تر خریداری کرده و صادرکنند. ازسوی دیگر،دولت می‌تواند کمک‌‌هزینه‌هایی را برای دریافت استانداردهای بین‌المللی به شرکت‌ها اختصاص دهد.زیرا بدون داشتن این استانداردها،امکان عرضه محصولات در بازارهای جهانی وجود ندارد.» به هرحال ایران در حوزه تولید و صادرات تجهیزات پزشکی توانسته با تکیه بر توان داخلی و دانش فنی به موقعیتی راهبردی در بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دست یابد. با وجود محدودیت‌های اقتصادی و بین‌المللی، تولیدکنندگان کشور با خلاقیت و پشتکار،بخش قابل توجهی از نیازهای داخلی را تأمین کرده و در حال گسترش حضور جهانی خود هستند. بارفع موانع موجود مانند محدودیت‌‌های بین‌المللی و تقویت زیرساخت‌‌های بازاریابی، ایران می‌تواند سهمی بزرگ‌تر از بازار جهانی تجهیزات پزشکی کسب کند. آینده این صنعت روشن است، مشروط به این‌که این چالش‌ها مدیریت و مسیر صادرات تسهیل شود.