بنگاه‌سازی، مأموریت فراموش شده بانک‌ها

برخی کارشناسان معتقدند درطول سال‌های گذشته بانک‌ها به جای این‌که سمت بنگاه‌سازی بروند، بنگاهدار شده‌اند؛ موضوعی که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بارها نسبت به آن انتقاد داشته‌اند.  
یکی از مواردی که می‌تواند منجر به تحقق شعار سال شود، برنامه‌ریزی شبکه بانکی برای هدایت نقدینگی به‌سمت تولید است. دیروز سی‌و‌دومین همایش سیاست‌های پولی و ارزی با هدف تشریح و بررسی برنامه‌ها و سیاست‌های بانک مرکزی با محوریت «اعتلای حکمرانی پولی و بانکی با نگاهی به اسناد بالادستی» آغاز به‌کار کرد و امروز پایان می‌یابد. محمدرضا فرزین رئیس‌کل بانک مرکزی در افتتاحیه این همایش، از پوست‌اندازی نظام بانکی و برنامه‌ها برای تحقق سرمایه‌گذاری برای تولید سخن گفت و اظهار کرد: امسال نظام بانکی با مجموعه‌ای از قوانین و مقررات جدید روبه‌رو و در حال پوست‌اندازی به یک الگوی جدید است که سیستم بانکی را متحول خواهد کرد.  
رئیس بانک مرکزی، سهم نظام بانکی در تأمین مالی کشور را بالای ۹۰درصد اعلام و تأکید کرد: بانک‌ها نقشی کلیدی در فرآیند سرمایه‌گذاری دارند و با توجه به فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد سرمایه‌گذاری برای تولید، یکی از برنامه‌های مهم ما، تأمین مالی جهش تولید با هدف حمایت مؤثر و ساده‌تر از تأمین مالی سرمایه در گردش واحدهای کوچک و متوسط است. متأسفانه بررسی‌ها نشان داده نظام بانکی در این زمینه ضعف دارد و باید مصرف تسهیلات توسط بانک‌ها کنترل و رصد شود تا برای موارد غیر هزینه نشود. تخصصی ‌شدن بانک‌ها نیز در این راستاست. 
رئیس بانک مرکزی، سیاست پولی این بانک را هدایت اعتبار برای حمایت از تولید و خانوار عنوان کرد و افزود: در سال گذشته ۴۶درصد از تسهیلات بانک‌ها به بنگاه‌های تولیدی داده شد. فرزین در مورد طبقه‌بندی تخصصی بانک‌ها اعلام کرد: بانک‌ها باید در چهارچوب جدید طبقه‌بندی شوند که شامل شش بخش تخصصی، تجاری، قرض‌الحسنه، توسعه‌ای، جامع و صندوق‌هاست و هر بانکی باید در طبقه‌بندی جدید خود جا بگیرد تا کارایی نظام بانکی افزایش یابد. به همین منظور، به‌زودی پورتال سرمایه‌گذاری بانکی برای تولید هدفمند راه‌اندازی خواهد شد. 
   
نظام بانکی به وظیفه خود عمل کرده است؟ 
همان‌طور که محمدرضا فرزین اعلام کرد برنامه‌های زیادی برای حمایت از تولید و رشد سرمایه‌گذاری تهیه شده اما آیا نظام بانکی به‌عنوان یکی از اهرم‌های تأمین مالی توانسته این هدف را محقق سازد؟ پاسخ کارشناسان به این سؤال منفی است و می‌گویند بانک‌ها نقش حیاتی دررشد اقتصادی وتولید دارنداما تسهیلات بدون نظارت ورصد پرداخت می‌شودو تسهیلات‌گیرنده توانایی بازپرداخت ندارد. همچنین صاحب‌نظران تأکید دارند که بانک‌ها بیشتر تسهیلات را به زیرمجموعه‌های خودشان می‌دهند که در اینجا شاهد معوقه شدن آن هستیم. مثلا ۱۱بانک کشور در سال گذشته ۱۲۴هزار و ۷میلیارد تومان تسهیلات به کارکنان خود پرداخت کرده‌اند در‌حالی‌که رسالت اصلی بانک‌ها هدایت منابع به‌سمت بخش‌های مولد اقتصادی است. نظام بانکی در سال گذشته ۷۶۶۴هزارمیلیارد تومان تسهیلات پرداخت کرده که ۱۸۹۶هزارمیلیارد تومان (۹.۳۲درصد) بیشتر از سال۱۴۰۲بوده که معادل ۷۷.۸درصد آن به صاحبان کسب وکار تعلق گرفته است.براساس آمار بانک مرکزی  ۴۶۵۲.۳ هزار میلیارد تومان از تسهیلات پرداختی در قالب سرمایه در گردش در بخش‌های اقتصادی بوده است. کارشناسان اقتصادی در این زمینه می‌گویند بخش عمده‌‌ این تسهیلات استمهال وام‌های قبلی بود. زیرا اگر این میزان تسهیلات به بخش‌های اقتصادی داده شود، سبب جهش تولید خواهد شد.
 
نقش نظام بانکی در رونق تولید 
بانک‌ها نقش کلیدی در هدایت منابع به‌سمت بخش‌های مولد، رونق تولید و افزایش سرمایه‌گذاری دارند و این کار آنها اقدام گام اساسی برای توسعه اقتصادی است. نظام بانکی با جمع‌آوری منابع خرد مردم و ارائه تسهیلات مالی، سرمایه مورد نیاز برای راه‌اندازی (بنگاه‌سازی) و توسعه واحدهای تولیدی را فراهم می‌کند تا زمینه برای سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر مهیا شود. بانک مرکزی در این زمینه و نظارت بر بانک‌ها می‌تواند نقش مؤثری از انحراف منابع داشته باشد و باید سیاست‌های خود را به‌گونه‌ای تنظیم کند تا انگیزه برای سرمایه‌گذاری در بخش تولید افزایش یابد. 

تفاوت تامین مالی و سرمایه‌گذاری
مهدی دارابی، کارشناس پولی و بانکی درگفت‌وگو با جام‌جم  در موردنقش نظام بانکی درتحقق شعار سال، با بیان این‌که تأمین مالی با سرمایه‌گذاری متفاوت است، گفت: بانک وظیفه تأمین مالی را بر‌عهده دارد و سرمایه‌گذاری در بخش واقعی اقتصاد رخ می‌دهد.وی تصریح کرد: بانک‌ها تمایل دارند تأمین مالی به‌سمت فعالیت‌هایی برود که ریسک پایین و بازدهی بالایی داشته باشد‌؛ ازاین‌رو برای سرمایه‌گذاری درتولید خیلی استقبال نمی‌شود.سرمایه‌گذاری‌های مولد درفضای کسب‌وکار، بازدهی بالایی ندارند و ریسک آن بیشتر است. 
این کارشناس اقتصادی بیان کرد: برای تحقق شعارسال باید موانع تولید برداشته شود که مهم‌ترین آنها مداخلات دولتی و قیمت‌گذاری دستوری است.همچنین ناترازی وپیش‌بینی‌پذیر‌نبودن اقتصاد،موارددیگری است که باعث عدم اطمینان سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری می‌شود. دارابی ادامه داد: مسأله اساسی در سرمایه‌گذاری بحث تأمین مالی نیست‌؛ بلکه این است که بازدهی مناسبی ندارند. در‌نتیجه سرمایه‌گذاری جذاب نیست.وی تاکید کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد اغلب تسهیلاتی که در نظام بانکی پرداخت می‌شود مربوط به حوزه خدمات است و بخش تولیدی خیلی از این نقدینگی بهره‌مند نیست. بانک می‌تواند نقش مهمی در تحقق شعار سال ایفا کند و بخش‌های مولد را شناسایی و نقدینگی را به آن بخش تزریق کند. 
این کارشناس اقتصادی با اشاره به وجود بانک‌های ناسالم در کشور گفت: امروز فعالیت بانک‌ها به تأمین مالی و امهال یک‌سری پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری ختم شده که برای سرمایه‌گذاری و تولید جدید نیست. دارابی تصریح کرد: برای رشد سرمایه‌گذاری در تولید، در گام نخست باید تکالیف دولتی به بانک‌ها کاهش پیدا کند و گام دوم اصلاح فوری و برخورد با بانک‌های ناسالم است که تأمین مالی بخش تولید را مخدوش کرده است‌؛ بنابراین شرط لازم این است که سرمایه‌گذاری‌ها دارای بازدهی مناسب و ریسک پایین باشد و شرط کافی، اصلاح نظام بانکی (برخورد با بانک‌های ناسالم) و کاهش سلطه مالی دولت است تا نظام بانکی بتواند به تأمین مالی سرمایه‌گذاری‌ها بپردازد.