الهیات مقاومت‌ راهبرد قرآنی برای پیروزی

بررسی این مفهوم با تمرکز بر مضامین قرآنی، بهویژه رویدادهای مرتبط با نبرد احد، به نتایج قابل تأملی منجر شده که میتواند چهارچوبی تحلیلی برای پژوهشهای آینده در این حوزه فراهم آورد. نخست، تبیین جامع الهیات مقاومت مستلزم تحلیل عمیق مفاهیم پایهای مانند ایمان، صبر، اراده، اتحاد و استمرار در مسیر است. این تبیین نهتنها اصول نظری آن را روشن میسازد، بلکه جایگاه آن را در بستر تاریخی و اجتماعی جوامع اسلامی مشخص میکند. دوم، واقعه احد و تدابیر پیامبر(ص) پس از آن، بهعنوان الگویی عینی از تبدیل ضعف به قدرت و شکست به پیروزی، قابلیت تطبیق با الهیات مقاومت را دارد. این رویداد نشان میدهد که آزمونهای الهی چگونه به پالایش صفوف مؤمنان میانجامد و چگونه سنت گردش قدرت و نصرت الهی در مسیر پیروزی حق بر باطل محقق میشود. سوم، الهیات مقاومت با چالشهای کنونی جهان اسلام در تقابل با نظام سلطه پیوند خورده و ظرفیت آن را دارد که بهعنوان چهارچوبی برای مقابله با ظلم و فساد عمل کند. چهارم، ترویج این الهیات نیازمند برنامهریزی آموزشی و فرهنگی است تا جامعهای مقاوم و پویا شکل گیرد. این امر میتواند به تقویت روحیه جمعی و هویت اسلامی کمک کرده و رفتارهای فردی و اجتماعی را در مسیر ارزشهای اسلامی سامان دهد. امید به نصرت الهی، بهویژه در شرایط دشوار، عاملی کلیدی در تداوم حرکت و دستیابی به موفقیتهای آینده است. پس از نبرد احد، پیامبر(ص) با وجود تلفات سنگین و پراکندگی نیروهای مسلمان، آنان را به ادامه جهاد و تعقیب دشمن فراخواند. این اقدام به شکلگیری غزوه حمراءالاسد منجر شد. گزارشهای تاریخی نشان میدهد که پیامبر(ص) با آگاهی از احتمال بازگشت قریش به مدینه، سپاه مجروح و خسته را سازماندهی کرد و تنها کسانی را مجاز به شرکت دانست که در احد حضور داشتند. برخی روایات نیز شرط حضور در این نبرد را مجروحبودن در احد ذکر کردهاند. پیامبر(ص) با روشهای روانی، تصویری از قدرت مسلمانان ترسیم کرد که موجب هراس قریش شد. قرآن کریم در آیات ۱۷۲ تا ۱۷۴ سوره آلعمران به این رویداد اشاره کرده و بر تأثیر رعب افکندن الهی در دل کافران تأکید میکند. مفسران بر این باورند که خداوند با نهی از سستی و تشویق به استقامت، وعده پیروزی نهایی را به مؤمنان داد، اصلی که درالهیات مقاومت بهعنوان محوری اساسی مطرح است.در نتیجه، الهیات مقاومت نهفقط یک نظریه دینی، بلکه ضرورتی اجتماعی و فرهنگی برای جهان اسلام است. این نظریه میتواند با تقویت روحیه استقامت و امید به نصرت الهی، جوامع مسلمان رادرمواجهه با چالشهای پیچیده معاصریاری رساند. پژوهشگران و کنشگران اجتماعی میتوانند با توسعه این مفهوم، گامی مؤثر درجهت تحکیم پایههای مقاومت اسلامی بردارند.