سابقه دونالد ترامپ در دور اول ریاست‌جمهوری وی و خروج یکجانبه این کشور از برجام در کنار اقدامات تروریستی چون شهادت سردار سلیمانی باعث شده ایران همواره با نگاهی سرشار از بی‌اعتمادی به آمریکا به‌خصوص در دولت ترامپ بنگرد و گفتوگو با چنین دولتی را غیرشرافتمندانه و غیرعاقلانه بداند.محتوای نامه ترامپ گرچه به‌طور رسمی منتشر نشده اما به‌نظرمی‌رسد که مکتوبی از ایده اصلی وی که «یا توافق یا جنگ» است، باشد. با این‌حال ایران همواره اعلام کرده به‌هیچ عنوان به توافق تحمیلی تن نخواهد داد و در صورت شیطنت نظامی نیز سیلی‌هایی سخت به طرف آمریکایی خواهد زد.
مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای دستور کار ایرانی
همزمان با همین مواضع قاطعانه کشورمان سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه اعلام کرد: پاسخ رسمی ایران به نامه ترامپ (چهارشنبه ششم فروردین ماه ۱۴۰۴) به‌طور مقتضی و از طریق کشور عمان ارسال شد.وی تاکید کرد: سیاست ما همچنان بر عدم مذاکره مستقیم در شرایط فشار حداکثری و تهدیدات نظامی قرار دارد اما مذاکرات غیرمستقیم، همان‌طور که در گذشته نیز وجود داشته، می‌تواند ادامه یابد. مذاکرات غیرمستقیم هم توسط دولت جناب آقای روحانی و هم توسط دولت شهید رئیسی صورت گرفته بود.
دهم فروردین ماه، دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور با اشاره به جزئیات پاسخ جمهوری اسلامی ایران به نامه رئیس‌جمهور آمریکا تصریح کرد: «در این پاسخ اگر چه موضوع مذاکره مستقیم میان دو طرف رد شده اما همان‌گونه که از قبل هم هیچ‌گاه مسیرهای گفت‌وگوی غیرمستقیم از طرف جمهوری اسلامی بسته نشده بود، در این نامه نیز عنوان شده مسیر مذاکره غیرمستقیم باز است و تاکید شده ایران هیچ‌گاه از مذاکره پرهیز نداشته و این فقط بدعهدی‌ها بوده که باعث بروز مشکل در این مسیر شده که باید جبران و اعتمادها بازسازی شود؛ رفتار آمریکایی‌هاست که ادامه مسیر مذاکره را مشخص می‌کند.» چند روز بعد و در ۱۳ فروردین ماه پایگاه خبری آکسیوس به نقل از مقامهای آمریکایی گزارش داد: کاخ سفید خواهان جنگ با ایران نیست و پیشنهاد مذاکرات غیرمستقیم با جمهوری اسلامی ایران را برای حل‌وفصل مسأله هسته‌ای به‌طور جدی بررسی می‌کند.۱۴ فروردین گدعون ساعر، وزیر خارجه رژیم‌صهیونیستی در موضعی قابل‌تأمل گفت که از آغاز مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا تعجب نخواهد کرد و افزود که اسرائیل همچنان گزینه دیپلماسی را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باز می‌گذارد.
درآخرین مورد لورا روزن، خبرنگار شناخته شده آمریکایی گفت که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا به‌زودی و احتمالا در عرض دو یا سه هفته آینده در عمان بر سر موضوع هسته‌ای از سر گرفته خواهد شد. وی به نقل از یک منبع ایرانی مدعی شد ایران ممکن است در صورت پیشرفت در میانجیگری غیرمستقیم که در ابتدا بدون اعلام عمومی انجام می‌شود، با مذاکرات مستقیم با آمریکا موافقت کند.
آمریکا در مسیر عقب‌نشینی
در صورت صحت گمانه‌زنی‌های مطرح شده توسط رسانه‌های غربی و موافقت آمریکا با مذاکرات غیرمستقیم، جهان شاهد چندین عقب‌نشینی از سوی غربی‌ها خواهد بود.
اول؛ آمریکا که ابتدا مدعی «یا توافق یا جنگ» بود، اکنون مجبور به پذیرش ایده ایران برای یک مذاکره غیرمستقیم شده است. این درحالی است که دونالد ترامپ در زیاده‌خواهی آشکار، همواره موضوع توافق تحمیلی یا اقدام نظامی را مطرح کرده یا در حداقلی‌ترین موضع خواهان مذاکره مستقیم بوده است.
دوم؛ پذیرش مذاکرات عمان نشان می‌دهد زمین بازی طراحی شده واشنگتن از طریق کانال امارات مورد موافقت تهران نبوده و خواسته کشورمان برای استمرار مسیر مذاکرات غیررسمی ازطریق عمان، اجبارا مورد قبول طرف آمریکایی قرار گرفته است.سوم؛ ایران به‌طور رسمی اعلام کرده که مذاکرات در چارچوب مسائل هسته‌ای را به رسمیت می‌شناسد و هرگونه مذاکره منطقه‌ای و دفاعی(پهپادی و موشکی) را رد می‌کند.به بیان دیگر مذاکرات احتمالی عمان با دستور کار ایرانی برگزار خواهد شد، به صورتی‌که ایران محل مذاکره، موضوع مذاکره و حتی شکل مذاکره را انتخاب خواهد کرد و عضو خاطی برجام باید در زمینی که قبلا آن را با یک اقدام غیرمسئولانه و یکجانبه تخریب کرده بود، بازی کند.
نا امیدی از اثربخشی اقدام نظامی
شاید یکی از دلایل این مسأله را بتوان در ناامیدی طرف آمریکایی در اقدام نظامی علیه تأسیسات ایران و ناکامی کارزار فشار حداکثری دانست. نیویورک‌تایمز در همین ارتباط می‌گوید، فشارهای آمریکا در این کمپین کارآمد نبوده است. این روزنامه آمریکایی اظهارات و واکنش‌های مقامات کشورمان در نفی مذاکره مستقیم و آمادگی برای رویارویی را در همین چارچوب ارزیابی می‌کند.
وال‌استریت‌ژورنال نیز تحرکات و تهدیدات نظامی ترامپ را تلویحا یک بلوف می‌داند و می‌گوید: آمریکا به‌دنبال جنگ جدیدی در خاورمیانه نیست. این رسانه در تایید تحلیل خود می‌گوید: «دستور کار ترامپ در خاورمیانه ساده است. او همان چیزی را می‌خواهد که همه رؤسای‌جمهور آمریکا از زمان جنگ جهانی دوم خواسته‌اند؛ خاورمیانه‌ای آرام که نفت و گاز تولید کند، کالاهای آمریکایی از‌جمله سلاح بخرد و آمریکا را وارد جنگ‌های جدید نکند. در حالی‌که دولت ترامپ در قبال اروپا و چین سیاست‌هایی تهاجمی و برهم‌زننده اتخاذ کرده، از خاورمیانه می‌خواهد که آرام باشد.»
رئیس‌جمهور: در دفاع از خود هیچ تردیدی نداریم
دکتر مسعود پزشکیان شامگاه پنجشنبه در گفت‌وگوی تلفنی بامحمد بن سلمان آل‌سعود، ولیعهدعربستان سعودی،ضمن تبریک عید سعید فطر با بیان این‌که اگر مسلمانان دست به دست یکدیگر دهند، می‌توانند از ظلم و جنایت به برخی کشورهای اسلامی از‌جمله فلسطین و مردم غزه جلوگیری کنند، گفت: اطمینان دارم که کشورهای اسلامی با همکاری یکدیگر می‌توانند به بهترین شکل امنیت و رفاه را برای منطقه به ارمغان بیاورند.
رئیس‌جمهور با قدردانی ازسخنان ودیدگاه‌های ولیعهد عربستان درزمینه همکاری وانسجام کشورهای مسلمان وهمسایه منطقه، تصریح کرد: همان‌طور که شما در سخنان خود گفتید، اگر کشورهای اسلامی دست به دست یکدیگر دهند، می‌توانند جنایات رژیم‌صهیونیستی علیه مردم مظلوم غزه را متوقف، ثبات و آرامش را برقرار ساخته و در راستای شکوفایی هر چه بیشتر منطقه تلاش کنند.
وی با اشاره به بخش دیگری از سخنان ولیعهد عربستان، گفت: جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه به‌دنبال جنگ و درگیری نبوده و استفاده غیرصلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای نیز به‌هیچ‌وجه جایی در دکترین امنیتی و دفاعی ما ندارد.این امکان وجود دارد که فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران همچون همه سال‌های گذشته به‌طور کامل تحت راستی‌آزمایی قرارگیرد.جمهوری اسلامی ایران آماده تعامل و گفتوگو در زمینه رفع برخی تنش‌ها، براساس منافع و احترام متقابل است. ما با هیچ کشوری سر جنگ نداریم اما در دفاع از خودمان نیز هیچ تردیدی نداریم و آمادگی و توانمندی ما در این زمینه در بالاترین سطح است.
ولیعهد عربستان نیز در این گفت‌وگوی تلفنی با تبریک متقابل عید سعید فطر و قدردانی از رویکردها و مواضع دکتر پزشکیان در زمینه تقویت انسجام میان کشورهای مسلمان خاطرنشان کرد: همکاری ایران و عربستان و دیگر کشورهای منطقه می‌تواند به تقویت ثبات و استقرار صلح کمک مؤثری کند. عربستان آماده نقش‌آفرینی در زمینه کمک به رفع هرگونه تنش و ناامنی در منطقه است.
