برخورد غیریکسان بهنفع استانهای کمبرخوردار
بسیاری از مناطق کشور با گذشت دههها، حتی رنگی از جشنواره را به خود ندیده بودند. سعیده آرین، دبیر بخش «سرزمین من» جشنواره هفدهم با اشاره به تغییرات روند برگزاری در سالهای آتی گفت: «تجربه به دست آمده در این دوره نشان میدهد که شاید به ایندلیل که برخی استانها به لحاظ ظرفیت هنری برخوردارتر هستند و برخی دیگر کمبرخوردار، در صورت ادامهدار شدن این بخش در دورههای بعدی بهتر است جشنواره در تعداد هنرمندان مدعو به جشنواره به توان استان توجه و متناسب با عملکرد استان سیاست گذاری کند.» آرین افزود: «آثار هنرمندان استانها بعد از انتخاب اولیه برای ما فرستاده شد و به طور عمده تأیید شدند مگر آثاری که خیلی ضعیف بود یا در سطح جشنواره تجسمی فجر نبود که آنها را جایگزین کردیم اما بهطور کلی دبیرخانه جشنواره تصمیم داشت کمترین دخل و تصرف را در کار داشته باشد تا در نهایت کیوریتورهای استانها تصمیمگیرنده باشند.»
جنوب کرمان با جشنواره، گالریدار شد
جشنواره هفدهم در جیرفت، زمینهای برای افتتاح اولین گالری هنری در جنوب کرمان شد.پروین مرتضوی،دبیر هنری بخش سرزمین من هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی در جنوب استان کرمان گفت:«از آنجایی که در جیرفت گالری هنری وجود نداشت؛ برای جشنواره گالری افتتاح کردیم، کارخسته کننده اما بسیار لذتبخشی بود.» او ادامه داد: «ساختمانی که برای این کار اختصاص داده شده، نسبت به بقیه استانها بسیار قدیمی است اما همین میتواند شروع خوبی باشد، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زحمات زیادی کشیدند تا این گالری سازماندهی شود.»مرتضوی به تلاش ناموفق برای جذب اسپانسر نیز اشاره کرد و توضیح داد: «هیچکس از اینکه اسپانسر مالی جشنواره در جیرفت شود استقبال نکرد، بااین حال توانستیم تاالان ۱۰اثر ازهنرمندان این رویداد را پیشفروش کنیم.» دبیر هنری بخش سرزمین من هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی در جنوب استان کرمان افزود: «در مجموع ۴۴ اثر از ۷ خانم و ۷ آقا تأیید شد ولی در گالری برای ۴۰ اثر جا داشتیم که همین تعداد به نمایش درآمد.» او در پایان گفتوگوی خود تأکید کرد: «این جشنوارهها سبب خیر برای شهرستانها و باعث رونق هنر میشوند؛ هرچند کوچک هستند اما تأثیرات زیادی دارند.»
برگزاری نمایشگاه آثار منتخب برای زندانیان
در خوزستان امکان بازدید دانشآموزان از نمایشگاه جشنواره فراهم شد. آذرنوش گیلانی، دبیر هنری هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در استان خوزستان گفت: «آثار منتخب نمایشگاه در برنامه شاد برای دانشآموزان استان خوزستان به نمایش درآمد تا بهنوعی همه اعضای خانواده از بزرگسال تا کودک و نوجوان با کارها آشنا شوند.»
او ادامه داد: «همچنین با هماهنگیهای صورت گرفته با روابط عمومی کل زندانهای کشور آثار جشنواره در میان زندانیان نیز نمایش داده شد و بازخورد خیلی خوبی داشت.»
آذرنوش گیلانی در ادامه توضیح داد: «ما تصمیم داشتیم بخش «سرزمین من» را برای استان خوزستان با شعار «هنر برای همه مردم» در سطحی گسترده برگزار کنیم. به این معنا که صرفا متعلق به یک یا دو گالری و محدود به برگزاری در اداره ارشاد نباشد. بنابراین با کمک دکتر مجید منادی، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان برنامهریزی کردیم که در وهله اول اصل آثار را به شهری غیر از اهواز ببریم که سرانجام دزفول انتخاب شد.»
او افزود: «بر این اساس با مشارکت ۲۷هنرمند در دزفول افتتاحیه برگزار شد و ایده اصلی این بود که هنر به میان مردم کشیده شود. همچنین در خیابان نادری اهواز که از پرترددترین خیابانهای شهر است، آثار را در اندازه سه در ۲۰متر با پوستر جشنواره طراحی و تعبیه کردیم و این نمایشگاه را نیز مردم افتتاح کردند و تأثیر بسزایی روی مخاطبان داشت. اقدام دیگر ما، ساخت کلیپی ۷ دقیقهای از آثار منتخب است که در پنج ایستگاه استان خوزستان ازجمله اهواز،بندرماهشهر و...برای مسافران پخش شد تا با آثار آشنا شوند.»
نیاز به کاهش اصطکاک فضای دولتی و هنر
قهر بسیاری از هنرمندان تجسمی با جشنواره، مورد دیگری بود که بسیاری از فعالان این عرصه به آن اشاره داشتند؛ از جمله محمدجواد زارع مهذبیه، دبیر بخش سرزمین من در استان فارس که گفت: «از مدیران و مسئولان جشنواره خواهش میکنم اصطکاکی که بین فضای دولتی و هنرمندان تجسمی ایجاد شده را حل کنند یا به حداقل برسانند، چراکه بدون حضور هنرمندان کار برای چنین رویدادهایی سخت خواهد شد.»
او افزود: «وزارت ارشاد میتواند با مشارکت بیشتر بخش خصوصی بهعنوان حامی جشنواره باشد. امیدوارم به گونهای برنامهریزی شود که هنرمندانی که حاضر به شرکت در جشنواره نیستند در سالهای آتی بیایند و قهر اجتماعی که در فضای هنرمندان است، برطرف شود.»
دبیر هنری بخش سرزمین من در استان فارس تاکید کرد: «در میان سه نسل از هنرمندان شهر شیراز دست به انتخاب زدیم و در مجموع ۳۰هنرمند ۱۳۰ اثر ارسال کردند که از این میان ۱۰۵ اثر تأیید شد و در نهایت ۵۶ اثر به نمایشگاه راه یافت.»
هنر مدرن وامدار دست ساختههای زنان
مازندران از موارد ویژه جشنواره هفدهم بهدلیل حضور اکثریت بانوان درآثار منتخب است.فاطمه پرینژاد، دبیر هنری بخش سرزمین من جشنواره هفدهم تجسمی در استان مازندران گفت: «هنر مدرن وامدار دست ساختههای زنان است. ما قصد داشتیم جشنواره را به روستاها ببریم و از دستساختههای زنان روستایی در جشنواره استفاده کنیم اما متأسفانه نتوانستیم مدیران را برای این دوره از جشنواره اقناع کنیم. البته قرار شد در مورد این ایده برنامهریزی کنیم تا سالهای آتی از آن استفاده شود.»
پرینژاد اضافه کرد: «درحال حاضر دستساختههای مدرنی در نمایشگاه وجود دارد که کار دانشجویان هنر است و نه زنان روستایی.» دبیر هنری جشنواره هفدهم در مازندان به مشارکت زنان در جشنواره اشاره کرد و توضیح داد: «از آنجایی که تمرکزم پیشتر روی دستساختهها بود، از هنرمندان این عرصه دعوت شد و امسال از ۱۳ هنرمند شرکتکننده در جشنواره ۹ نفر خانم هستند.» پرینژاد همچنین از مشارکت هنرمندان بسیار جوان در جشنواره گفت و توضیح داد: «هنرمندان زیادی با سن کم ولی ارائههای قوی در جشنواره حضور دارند که این میانگین سنی پایین میتواند نویدبخش روزهای درخشانی برای هنر استان و کشور باشد.» دبیر هنری جشنواره هفدهم تجسمی همچنین گفت: «دبیرخانه را به نوشهر بردیم که از نظر جغرافیایی مرکزیت دارد و از بهشهر تا رامسر آثار هنرمندان استان را پوشش دادیم.»
سواحل بندرعباس، میزبان هنرهای نو
در هرمزگان، نمایشگاه به دیدار دریا رفت. ابوذر نوروزینژاد، دبیر هنری بخش سرزمین من در استان هرمزگان گفت: «محیط جغرافیایی بکر و استثنایی این استان پتانسیلهای بالایی برای برگزاری رویدادهای هنرهای تجسمی دارد. تلاش داشتیم کل این آثار جشنواره هفدهم را در محیطهای طبیعی به نمایش بگذاریم اما به دلایل مختلفی نتوانستیم این هدف را اجرایی کنیم و در نهایت بخشهایی از جشنواره در کرانه ساحلی بندرعباس اجرایی شد و باقی آثار در گالری به نمایش درآمدند.» نوروزینژاد ادامه داد: «با توجه به پتانسیلهای کرانههای استان، امسال تصمیم گرفتیم که رویکردهای اصلی جشنواره با موضوع هنرهای جدید باشد و در نهایت به سمت آثاری مثل ویدئوآرت، پرفورمنس و چیدمان رفتیم.»
دبیر هنری بخش سرزمین من هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی درجنوب استان هرمزگان گفت:«در نهایت ۱۰اثر از ۴ هنرمند زن و ۶ اثر ازهنرمندان مردبه این بخش ازجشنواره راه یافت وآثارمحیطی در سواحل بندرعباس درمعرض دیدعلاقهمندان قرار گرفت.»
ارتقای سطح کیفی جشنواره با نگاه نمایشگاهی
محمدرضا عمادی نقاش و دبیر هنری استان اصفهان دربخش سرزمین من نیز درباره شیوه برگزاری کیوریتورال گفت: «دو نکته درباره این شیوه برگزاری بهنظرم مثبت میرسد. نخست اینکه نوعی تمرکززدایی از تهران صورت گرفت و برگزاری به سمت استانها رفت و فضای بازی ایجاد شد تا از جشنواره از محفلهای اداری خارج شود و هنرمندانی در انتخاب و گزینش آثار دخالت داشته باشند که درفضای شهر شناختهشدهترهستند. خودم وقتی کتابها و کاتالوگهای چاپ شده در دورههای قبلی و آثار را دیدم، کیفیت آثار به مراتب بهتر و حرفهایتر از دورههای گذشته به نظرم رسید.»
او افزود: «از این جهت این را یک نکته مثبت میبینم اما جنبه رقابتی جشنواره کمرنگ شده است و از این نظر اگر در سطح ملی این عنصر به جشنواره برگردد خوب است.»
گفتمانی در سطح نمایشگاههای بینالمللی
حمید بهجت، دبیر هنری آذربایجان غربی دربخش سرزمین من هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز بیان کرد: «این سومین سال است که مدیریت هنری این بخش را در ارومیه به عهده دارم. بخشی که سالهای گذشته با عنوان «تجسم هنر» برگزار میشد اما امسال رویکرد این بخش تغییر کرده و به شیوه کیوریتورال برگزار شده است. در نهایت یک مدیر هنری در هر استان مأموریت یافت آثاری را در سطح مطلوب و با کیفیت انتخاب کند. این فرآیند برای هنرمندان استانها ناآشنا بود.» او افزود: «سعی کردیم این سبک را جا بیاندازیم و سطح نوینی را که در بین رویدادهای هنر تجسمی بینالمللی هم مرسوم شده تجربه کنیم. این تغییر گفتمانی را شکل میدهد که به سطح نمایشگاههای بینالمللی نیز نزدیک است.» بهجت تصریح کرد:«گاهی شکل غیررقابتی جشنواره هنرهای تجسمی را با رقابت در جشنواره فیلم و موسیقی فجر مقایسه میکنند درحالی که برخورد ما باهنرهای تجسمی به جهت اینکه نسبت به موسیقی و فیلم هنری فردی هستند، باید متفاوتتر باشد. بنابراین ساختار غیررقابتی جشنواره برای چنین فضایی میتواند مناسب باشد.»