خشونت را عادی سازی نکنید

این روزها در لابه‌لای شلوغی‌های روزمره، تماشای فیلم و سریال جزء جدایی‌ناپذیری از اوقات‌فراغت‌مان شده تا چند صباحی ما را از دنیای واقعی و دغدغه‌هایش رها کند. وقتی صفحه تلویزیون روشن می‌شود یا گوشی‌مان را در دست می‌گیریم، به دنیایی دیگر پا می‌گذاریم؛ دنیایی پر از داستان‌ها، شخصیت‌ها و احساساتی که هرکدام به‌نوعی ما را درگیر خود می‌کنند.

کد خبر: ۱۴۹۴۳۰۵

نویسنده زهرا حامدی - گروه جامعه

در این دنیای خیالی، گاهی خود را در دل مبارزات قهرمانان و یا پیچیدگی‌های روابط انسانی می‌یابیم. اما وقتی این دنیای خیالی پر از خشونت و جنگ‌های بی‌رحمانه باشد، تأثیر آن بر ذهن و روان ما دیگر فراتر ازیک سرگرمی ساده است. آیا تاکنون از خود پرسیده‌اید که نمایش‌های خشونت‌آمیز با همه هیجانات و شاید جذابیت‌هایی که دارد چه تأثیری بر ما و جامعه می‌گذارد؟
امروزه رسانه‌ها، اعم از فیلم‌ها، بازی‌های ویدئویی و شبکه‌های اجتماعی با زندگی روزمره همه ما عجین شده‌اند. در این دنیای پر از اطلاعات و تصاویر،خشونت دیگر نه‌تنها در قاب‌های تلویزیونی، بلکه در هرگوشه‌ای از فضای مجازی نیز در دسترس است. درواقع آنچه شاید روزگاری یک تابو به نظر می‌رسید، اکنون به بخشی ازسرگرمی‌های روزمره افراد تبدیل شده است. موضوعی که به‌آرامی و حتی بدون آن‌که کسی متوجه آن شود، ریشه‌های ترویج خشونت و کاهش حساسیت اجتماعی نسبت به آن را در جامعه می‌دواند.

کودکان و نوجوانان؛ آسیب‌پذیرترین مخاطبان خشونت
تحقیقات نشان داده است که نمایش خشونت در رسانه‌ها می‌تواند به افزایش رفتارهای خشونت‌آمیز در زندگی واقعی منجر شود، چراکه فیلم‌ها و بازی‌های خشونت‌آمیز به‌طور ناخودآگاه می‌توانند الگویی برای مخاطب فراهم کنند. شخصیت‌هایی که در این رسانه‌ها با استفاده از خشونت به اهداف خود می‌رسند، ممکن است به‌عنوان قهرمانان به تصویر کشیده شوند. همین امر می‌تواند موجب شود که مخاطبان، به‌ویژه در سنین پایین، این‌گونه رفتارها را تقویت و در موقعیت‌های مشابه از آنها استفاده کنند. دانیل کانوی در تحقیق خود در سال ۲۰۰۵ به بررسی «تأثیر تماشای فیلم‌های خشونت‌آمیز بر رفتار کودکان و نوجوانان» پرداخت. این تحقیق با استفاده از گروه‌های مختلف سنی انجام شد و نشان داد کودکانی که به‌طور منظم فیلم‌های خشونت‌آمیز تماشا می‌کنند، نسبت به کودکانی که چنین فیلم‌هایی نمی‌بینند، تمایل بیشتری به نمایش رفتارهای خشونت‌آمیز دارند. یکی از نتایج مهم این تحقیق نشان می‌دهد نوجوانانی که بیشتر تحت تأثیر فیلم‌های خشونت‌آمیز قرار دارند، در موقعیت‌های اجتماعی و در تعامل با دیگران، احتمالا پاسخ‌های خشونت‌آمیز بیشتری از خود بروز می‌دهند. این تحقیق نشان داد که تماشای خشونت در فیلم‌ها می‌تواند باعث کاهش حساسیت نسبت به خشونت و تغییر نگرش نسبت به آن در زندگی واقعی شود.

شبکه‌های اجتماعی و تقویت خشونت در جامعه
البته درحال‌حاضر اثرگذاری بر مخاطب تنها از طریق فیلم و سریال اتفاق نمی‌افتد، چراکه در عصر دیجیتال فعلی، شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های رایانه‌ای نیز به‌عنوان یک بستر گسترده برای انتشار محتوا شناخته می‌شوند. در این فضا، افرادی که به پخش و انتشار محتوای خشونت‌آمیز و ویدئوهای خشن پرداخته‌اند، به‌راحتی می‌توانند نظرعمومی را تحت تأثیر قرار دهند و به‌سرعت در جامعه گسترش یابد و نگرش‌های خشونت‌آمیز رادربین افراد تقویت کند. تحقیقی که توسط آنتونی جاستین درسال ۲۰۱۴ انجام شد، به بررسی «تأثیر محتواهای خشونت‌آمیز در شبکه‌های اجتماعی بررفتار اجتماعی»پرداخته است. این تحقیق نشان داد که انتشار ومشاهده محتواهای خشونت‌آمیز در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند نگرش‌های خشونت‌آمیز رادربین کاربران تقویت کند.همچنین، انتشار ویدئوهای خشونت‌آمیز می‌تواند باعث تشویق به رفتارهای خشونت‌آمیز و حتی اقدام به خشونت در زندگی واقعی شود. جاستین به این نکته اشاره کرد که یکی از عواملی که موجب تقویت این تأثیرات می‌شود، فقدان مرزهای مشخص و نظارت بر محتوای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی است. در این فضا، هرکس می‌تواند به‌راحتی محتوای خشونت‌آمیز را به اشتراک بگذارد و در معرض چنین محتواهایی قرار گیرد، بدون این‌که نهادهای مسئول نظارتی مؤثری در این زمینه وجود داشته باشند.

مسئولیت رسانه‌ها در نمایش محتوا
دکتر خدیجه ابوالمعالی، روان‌شناس در گفت‌وگو با جام‌جم دراین‌باره می‌گوید: مهم‌ترین نکته‌ای که دراین بحث باید مد نظر قرار گیرد، مسئولیت رسانه‌ها در نمایش محتواست. وی می‌افزاید: رسانه‌ها باید توجه کنند که هر نوع محتوای خشونت‌آمیز که در فیلم‌ها، سریال‌ها و بازی‌ها منتشر می‌شود، می‌تواند به شکل غیرمستقیم بر جامعه تأثیر بگذارد. از این رو، باید تمهیداتی برای کاهش نمایش خشونت و ترویج پیام‌های مثبت و سازنده اندیشیده شود. همچنین والدین، معلمان و کسانی که با کودکان و نوجوانان در ارتباط هستند باید در انتخاب محتوای رسانه‌ای و تأثیرات آن بر ذهنیت و رفتارشان دقت بیشتری داشته باشند.این روان‌شناس ادامه می‌دهد: نمایش مکرر خشونت در رسانه‌ها، بازی‌های رایانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند بر افکارورفتارهای جامعه تأثیرات منفی بگذاردو قبح خشونت را در ذهن مخاطب بشکند. برای مقابله با این روند، رسانه‌ها و افراد باید به مسئولیت‌های خود در قبال محتواهای منتشرشده و تأثیر آنها بر جامعه توجه کنند. دراین صورت، می‌توان امیدوار بود که فرهنگ غیرخشونت‌آمیز درجامعه رواج یابد وجامعه‌ای با رفتارهای مسالمت‌آمیزتر و همدل‌تر شکل بگیرد.

خشونت علیه سالمندان و کودکان، در صدر رفتارهای خشن
ابوالمعالی، خشونت نسبت به سالمندان و کودکان را دو موضوع اصلی در فیلم و سریال‌ها می‌داند و می‌گوید: با توجه به رشد جمعیت سالمندان در کشور رسانه‌ها در این حوزه به‌خوبی کار نمی‌کنند، چراکه در بسیاری از سریال‌ها سالمندان به‌عنوان یک فرد خردمند نمایش داده نمی‌شوند، بلکه آنها افرادی آزاردهنده هستند که مورد خشونت اطرافیان قرار می‌گیرند. درمورد کودکان نیز وضعیت همین است.این روان‌شناس بابیان این‌که رسانه‌هابایدیک الگوی رفتاری مناسبی رابه بینندگان نشان دهند،می‌افزاید: اگرالگوهای نمایش‌داده‌شده در رسانه‌ها توام با تقویت باشد، یعنی فرد از رفتارهای خشونت‌آمیز خود نتیجه بگیرد، الگویی که از این فرد در جامعه ارائه می‌شود اثر منفی خواهد داشت. اما اگر الگوهای ارائه‌شده پیامد رفتاری مثل طرد یا تنبیه شدن به همراه داشته باشد، تنبیه جانشینی صورت می‌گیرد و اثرگذاری آن در ترویج خشونت کمتر می‌شود.