جیغ بنفش بیخ گوش ما!

ازاین رو، تغییر اقلیم در ایران و منطقه خاورمیانه شدیدتر از بسیاری از مناطق جهان است. تجزیه و تحلیل تغییرات میانگین دمای سالانه نشان می‌دهد که ایران در آینده نزدیک (‌تا سال ۲۰۴۰) با شتاب بیشتری گرم خواهد شد. یکی از مهم‌ترین پیامدهای این تغییرات، کاهش پوشش ابر و درنتیجه افزایش تابش خورشیدی به سطح زمین و به‌ویژه افزایش شدت پرتوهای فرابنفش است. 
    
تهران، بی‌پناه در برابر خورشید
تأثیر این گرمای فزاینده در سال‌های اخیر کاملا مشهود بود ودولت رامجبورکرد به‌دلیل دمای بیش از۳۸درجه سانتیگراد در پایتخت، تعطیلی اضطراری دو روزه اعلام کند. یکی ازمهم‌ترین آثار تغییر اقلیم، کاهش میزان ابر وبه‌تبع آن، افزایش شـاخص فرابنفش است؛ در این تعطیلی‌های اضطراری، علاوه بر افزایش دمای هوا،افزایش شاخص اشـعه فرابنفش دربرخی ازنقاط کشور و قرار‌گرفتن در وضعیت بحرانی نیز مشاهده شد. مطالعه انجام‌شده بر شاخص فرابنفش در شهر تهران در دوره ۱۰ ساله نشان داده که شاخص تابش UV طی ماه‌های فصل گرم، مقادیر بالایی داشته و میانگین چهارماهه خرداد تا شهریور۱۱.۲۸ و بیشینه ماهیانه آن در مرداد مقدار ۱۲.۰۶محاسبه شده است. مقایسه شاخص تابش UV تهران با برخی شهرهای با ارتفاع جغرافیایی کمتر یا بیشتر از ارتفاع تهران نشان می‌دهد که این شاخص با افزایش ارتفاع جغرافیایی، هر کیلومترحدود۱۱درصد افزایش می‌یابد.روند بلندمدت میانگین چهارماهه خرداد تا شهریور، شاخص UV طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۲افزایشی بوده است. در حدود ۲۱.۶درصد از روزهای سال، شاخص استاندارد UV تهران بزرگتر و حدود۱۱ است که دررده تابش فوق‌‌العاده زیاد قرار داشته و بیشتر در ماه‌های خرداد و مرداد رخ می‌دهد و افراد باید از لوازم محافظتی بدن در برابر تابش فرابنفش خورشید استفاده کنند. 
 
اشعه فرابنفش کی خطرناک می‌شود؟ 
پرتوهای فرابنفش بخشی از پرتوهای نور خورشید هستند که تبعا میزان آن، بسته به محل قرارگرفتن ما نسبت به خورشید در روزهای مختلف سال و ساعات مختلف روز متفاوت است. امروزه در دنیا، برای اطلاع از سطح پرتو فرابنفش در محیط‌های باز و بدون سرپوش، از شاخص فرابنفش یا UVI استفاده می‌شود. این شاخص ابتدا توسط دانشمندان کانادایی درسال۱۹۹۲ ارائه شد و سپس توسط سازمان جهانی بهـداشت و سازمان جهانی هواشناسی در سال ۱۹۹۴ مورد تصویب قرار گرفت و استاندارد شد. مقدار عددی این شــاخص، میزان ریسک پرتو فرا‌بنفش را به‌صورت نسبی مشخص می‌کند و براساس آن با رعایت توصیه‌های حفاظتی سازمان جهانی بهداشت، میزان آسیب‌پذیری افراد را می‌توان کاهش داد و به ارتقای سطح سلامت جامعه کمک کرد. 
   
رابطه افزایش دما و اشعه فرابنفش
اگرچه دما و شاخص فرابنفش هر دو با انرژی خورشید مرتبط هستند اما مفاهیم مختلفی دارند. دما نشان می‌دهد که هوا چقدر گرم یا سرد است، در‌حالی‌که شاخص فرابنفش نشان می‎دهد که پرتوهای فرابنفش خورشید چقدر قوی هستند. این دو عامل باهم تعامل دارند اما همیشه با هم هماهنگ نیستند. همان‌گونه که بیان شد دما بیانگر میزان گرمای هواســت و به عواملی مانند باد، رطوبت و پوشش ابر وابسته بوده، درحالی که شاخص فرابنفش بیانگر کمی شدت پرتو فرابنفش در یک محل یا منطقه است. شاخص فرابنفش بالا لزوما به معنای یک روز گرم نیست. برعکس، شاخص فرابنفش پایین به این معنا نیست که هوا سرد است. به‌عنوان مثال، یک روز ابری و خنک ممکن است دمای پایینی داشته باشد اما اگر ابرها نازک باشند و اجازه عبور اشعه ماورای بنفش را بدهند، ممکن است دارای شاخص فرابنفش بالا باشد. به‌همین ترتیب، یک روز گرم و آفتابی ممکن است شاخص فرابنفش کمتری داشته باشد، اگر زاویه خورشید کم باشد، یا اگر یک لایه ضخیم ازن وجود داشته باشد که عبور اشعه فرابنفش را محدود کند. رابطه بین دما و شاخص فرابنفش یک رابطه مستقیم و معنادار نیست. آنها می‌توانند در یک جهت باشند و یا درجهت کاملا مخالف و یا کاملًا نامرتبط باشند اما به‌طور کلی افزایش دمای هوا می‌تواند بر شدت تابش فرابنفش تأثیرگذار باشد. ازاین‌رومی‌توان بیان کرد که تغییرات اقلیمی و افزایش تابش فرابنفش با هم ارتباط مستقیمی دارند. تغییرات اقلیمی سبب تخریب لایه ازن می‌شود که یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش تابش فرابنفش، تخریب لایه ازن است. علاوه بر این، تغییر اقلیم می‌تواند باعث تغییر پوشش ابر شود و با کاهش پوشش ابر، مواجهه با پرتوهای فرابنفش افزایش می‌یابد. همچنین تغییرات اقلیمی باعث تغییر در الگوهای گردش جو می‌شود. این تغییرات می‌توانند منجر‌به افزایش یا کاهش میزان تابش فرابنفش در مناطق مختلف شوند. درک این موضوع کمک می‌کند تا بدون توجه به دما، در مورد اشعه فرابنفش و محافظت در برابر آن تصمیمات آگاهانه‌ای بگیریم. دانستن شاخص فرابنفش برای برنامه‌ریزی فعالیت‌های خارج از منزل ضروری است. تنها تکیه بر دما برای سنجش خطر قرار‌گرفتن در معرض نور خورشید کافی نیست. با در نظر‌گرفتن دما و شاخص فرابنفش، می‌توانیم از پوست خود در برابر آسیب‌های احتمالی محافظت کنیم.