کربلای‌۵ به روایت کلمات

عملیات کربلای ۵ یک غافلگیری بزرگ برای ارتش بعث بود چرا که با عدم کامیابی عملیات کربلای ۴، دشمن فکر اجرای یک عملیات بزرگ‌تر در همان منطقه را نمی‌کرد و در پایان این نبرد طولانی، عراق با از دست‌دادن حدود ۳۰‌هزار نیرو و ادوات نظامی از جمله بیش از ۵۰ جنگنده در موقعیت سختی قرار گرفت. در سال‌های اخیر کتاب‌های زیادی درباره این عملیات نوشته شده که می‌تواند به دوستداران تاریخ و کسانی که علاقه‌مند به دانستن تاریخ شفاهی دفاع مقدس هستند، کمک زیادی کند. دراین نوشتار به معرفی چند اثر شاخص در این زمینه می‌پردازیم. 
     
چرا شلمچه؟
منطقه عملیاتی شلمچه چه ویژگی مهمی داشت که ایران تعدادی از مهم‌ترین عملیات‌های نظامی خود را در این منطقه برنامه‌ریزی کرد و بیشترین تمرکز برنامه‌ریزان جنگ، برای طرح‌ریزی عملیات در این منطقه بود؟ کتاب «نبرد شرق بصره» از انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس در پی پاسخ گفتن به این پرسش است. کتاب را محمد درودیان نوشته است و شامل سه فصل است. فصل اول کتاب تحت عنوان «طرح‌ریزی در شرایط ویژه» از والفجر ۸ تا کربلای ۴ و فرازهایی از مدیریت در فضای دشوار با ویژگی‌های مختص مدیریت انقلابی جنگ را به نمایش می‌گذارد. 
در فصل دوم با نام «هجوم به مستحکم‌ترین خطوط دفاعی دشمن»، نتیجه این برنامه‌ریزی‌ها و چگونگی اجرای عملیات در این منطقه را با همه مشکلات و توانایی‌های مستقر دشمن درآنجا می‌بینیم ودر فصل سوم یعنی «بازتاب‌ها و دستاوردها»، نویسنده حاصل این عملیات و بازتاب‌های آن را بیان کرده است و با استفاده از واکنش‌های رسانه‌های گروهی، مواضع آمریکا و شوروی، موقعیت تاریخی دوره پایان جنگ، جنگ شهرهاو شرایط ایران برای پایان جنگ نتیجه عملیات کربلای۵ واهمیت آن رادرآن موقعیت تاریخی به خواننده نشان می‌دهد. کتاب به‌صورت تحلیلی با ارائه اطلاعات زیاد،به مخاطبی که آن دوران را ندیده یا در جریان اطلاعات دست اول نبوده است، کمک می‌کند که راز تمرکز ایران بر شرق بصره و طرح‌ریزی عملیات در این منطقه را بهتر درک کند. 
     
رویدادهای کانال ماهی
نام «کانال ماهی» با عملیات کربلای‌۵ گره خورده است. منطقه‌ای که یک کانال برای پرورش ماهی در داخل خاک عراق بود اما ارتش عراق مجموعه‌ای از پیچیده‌ترین امکانات نظامی را برای جلوگیری از هرگونه عملیات ایران برای نزدیک‌شدن به شهر راهبردی بصره در آن مستقر کرده بود. شدیدترین نبردهای عملیات در این منطقه روی داد و در کتاب «نبرد در کانال ماهی» با نام فرعی «لشکر۲۷محمدرسول‌ا... درعملیات کربلای۵»،مهدی حاجی‌خداوردی‌خان تلاش کرده چگونگی اجرای عملیات در این منطقه توسط رزمندگان لشکر‌۲۷ را به تصویر بکشد. این کتاب که مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس ناشر آن است، ۹ فصل دارد و نویسنده نخست موقعیت رزمندگان ایرانی را قبل از آغاز عملیات توصیف کند و سپس از تلاش‌ها برای اجرای عملیات و واکنش دشمن و دشواری‌های پیش‌ روی اجرای عملیات سخن می‌گوید و بعد به صورت متمرکز بر کانال پرورش ماهی، موقعیت آن و امکانات دشمن در این منطقه و شرح عملیات و به‌خصوص ساعات و لحظات بسیار‌حساس شب پنجم عملیات پرداخته است.  سبک نوشتاری این کتاب ساده و روان است و از آنجا که نویسنده کتاب، شخصا در این عملیات حضور داشته است، مطالب کتاب مستند و واقعی هستند. 
     
روز‌به‌روز با کربلای ۵
روزشمار جنگ ایران و عراق عنوان مجموعه کتاب‌هایی است که به بیان روز‌به‌روز وقایع جنگ تحمیلی می‌پردازد. جلد اول روزشمار چهل‌و‌ششم این مجموعه بزرگ، «کربلای ۵» نام دارد و عنوان فرعی انتخاب شده برای این کتاب «تلاشی دیگر برای تعیین سرنوشت جنگ» است. این کتاب بازه ۲۹ روزه از ۵ دی۱۳۶۵تا سوم بهمن۱۳۶۵را در برمی‌گیرد.نگارش و تدوین و تحقیق بخش نظامی کتاب را ابوالقاسم حبیبی بر‌عهده داشته است که قبلا کتاب روزشمار عملیات بزرگ بیت‌المقدس را نیز نوشته بود. همچنین با توجه به اهمیت تحلیل سیاسی موقعیت زمانی اجرای عملیات، دکتر ایرج همتی یک تحلیل سیاسی و راهبردی بر عملیات کربلای‌۵ نوشته است. در این کتاب بحث‌های فشرده‌ای انجام شده در سطح قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در خصوص اجرای این عملیات بعد از عملیات کربلای ۴، به‌صورت کامل ذکر شده که نشان‌دهنده چالشی است که در آن زمان برای اجرا یا به تعویق انداختن انجام این عملیات مهم در جریان بوده است. 
به عبارت دیگر کتاب، از هفته‌ها قبل از انجام عملیات را دربر می‌گیرد و مخاطب با خواندن آن به اهمیت اجرای آن بیشتر از پیش پی می‌برد. کتاب از نظر اطلاعات خاصی که درباره عملیات کربلای‌۵ به مخاطب ارائه می‌دهد، کم‌نظیر است و موضوعات دیگری چون جنگ، کاهش درآمدهای ارزی ایران، جنگ شهرها، جنگ نفتکش‌ها، سیاست آمریکا و شوروی در قبال تشدید جنگ و تشدید تلاش‌های صلح در چارچوب پنجمین اجلاس سران سازمان کنفرانس اسلامی در کویت و ابتکار پرز دکوئیار، دبیر‌کل وقت سازمان ملل را بررسی کرده است. 

درباره مشهورترین شهید کربلای ۵ 
در میان شهدایی که در ۷۰ روز اجرای عملیات کربلای‌۵ به شهادت رسیدند، از همه مشهورتر و آشناتر برای عموم مردم، سردار شهید حسین خرازی است که روز ۸ اسفند ۱۳۶۵ در شلمچه به شهادت رسید. او فرمانده لشکر امام حسین‌(ع) بود و در تلاش برای رساندن آذوقه و مهمات به رزمندگانی که در خط مقدم محاصره شده بودند، بر اثر انفجار گلوله خمپاره به شهادت رسید. درباره زندگی این شهید کتاب‌های قابل‌تأملی منتشر شده است امایکی ازجامع‌ترین کتاب‌ها،«عقیق» است که برگزیده سومین دوره جایزه سال کتاب دفاع‌مقدس نیز شده است. این کتاب، زندگی‌نامه داستانی شهید خرازی و نوشته نصرت‌ا...محمودزاده نویسنده نام‌آشنای دفاع‌مقدس است که انتشارات شهید‌کاظمی آن را چاپ کرده است. کتاب، در کنار بازخوانی زندگی و مجاهدت‌های این فرمانده شهید، چگونگی شکل‌گیری لشکر امام حسین(ع) را نیز بررسی کرده و درباره نبردهایی که این لشکر در آن حضور داشته، اطلاعات زیادی به مخاطب می‌دهد.