قانون‌جنگل‌در مدیریت جنگل!

دانشکده منابع طبیعی اولین و بزرگ‌ترین مرکز آموزش عالی منابع طبیعی ایران به‌شمارمی‌رود. باتوجه به اهمیت منابع طبیعی، در سال ۱۳۳۹ مقدمات راه‌اندازی انستیتوی جنگل ومرتع فراهم و درهشتم اردیبهشت‌۱۳۴۱تاسیس و از دانشکده کشاورزی وقت منتزع شد. تلاش‌های مسئولان انستیتوی جنگل و مرتع باعث شد تا دانشکده جنگل‌داری در ۱۸ تیر ۱۳۴۵ با سه گروه آموزشی جنگل‌داری و اقتصاد جنگل، چوب‌شناسی و فرآورده‌های جنگلی، احیای مناطق خشک و کوهستانی تاسیس شود. البته در سال ۱۳۵۱دانشکده جنگل‌داری به دانشکده منابع طبیعی تغییر نام داد. با این تاریخچه علمی چنین استنباط می‌شود که درحال‌حاضر باید وضعیت جنگل‌ها و مراتع ایران در بهترین وضعیت خود قرار داشته باشد.اما درکمال تاسف باید گفت جداشدن حلقه‌های زنجیره تحقیقات و پژوهش و استفاده از سیستم آزمون‌وخطا و واگذاری‌های غیراصولی عرصه‌های طبیعی در کنار سوء‌مدیریت‌هایی که ویرانگرتر از هر چیز دیگری هستند، مدیریت جنگل‌های چندصدمیلیون‌ساله هیرکانی را ناپایدار و به حالت خواب و بیدار تبدیل کرده است. 
 
ارتزاق ۲۵درصد مردم جهان از جنگل‌ها 
باید باور کرد که جنگل‌ها فقط چند درخت در کنار هم نیستند. این اکوسیستم‌ها با ذخیره کربن به تنظیم اوضاع جهانی کمک و تقریبا ۴۰درصد از انتشار گازهای ناشی از سوخت‌های فسیلی را جذب می‌کنند. جنگل‌ها، چوب، گیاهان دارویی، غذا، زیستگاه حیات‌وحش، آب تمیز و معیشت بسیاری را تأمین می‌کنند. حدود ۷۰ درصد حیوانات و گیاهان ساکن زمین، خانه‌های خود را در جنگل‌ها احداث می‌کنند، درحالی‌که بیش از ۲۵درصد مردم جهان برای تأمین معاش خود به منابع جنگلی متکی هستند. جالب این‌که نزدیک به ۵/۱میلیارد نفر از آنها برای تولید مواد غذایی و پول نقد از درختان استفاده می‌کنند. ارزش اقتصادی این خدمات اکوسیستم ۳۳تریلیون دلار در سال تخمین زده شده است که دوبرابر تولید ناخالص داخلی آمریکاست.تا زمانی که انسان در این کره خاکی وجود داشته باشد، تقاضا برای چوب، تفاله و سایر منابع جنگلی وجود خواهد داشت و مشاغلی در تلاشند تا این تقاضا را برآورده کنند. علاوه‌براین، افرادی که در جنگل‌ها زندگی و کار می‌کنند همیشه باید به خانواده خود غذا بدهند و سقفی روی سر داشته باشند.با این تفاسیر، وقتی تاریخ را ورق می‌زنیم، نزدیک به ۶۵سال است که صاحب دانشکده جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری هستیم اما طی دو دهه اخیر حتی یک طرح قابل اجرا به سازمان جنگل‌ها ارائه نشده و مدیریت بکرترین عرصه‌های زیستی در بدترین و ناپایدارترین حالت قرار دارد.جنگل آموزشی ــ ‌پژوهشی خیرود در مساحت حدود ۸۰۰۰ هکتار ۲۴ آذرماه ۱۳۴۳براساس قرارداد در اختیار دانشکده کشاورزی کرج قرار گرفت و اکنون در مرحله دومین تمدید این قرارداد است. بی‌تردید دانشجویان متعددی در کشور در این جنگل آموزش دیده‌اند و اکنون از سرمایه انسانی تأثیرگذار در مدیریت جنگل‌های کشور به‌شمار می‌آیند و استادان متعددی عهده‌دار مسئولیت این جنگل‌ها بوده‌اند. با این وصف حدود ۵۰۰۰ هکتار از جنگل‌های در اختیار دانشکده کرج در طول مدت ۶۰ سال اخیر، بدون تهیه و اجرای طرح مدیریت شد. 
 
هیرکانی، در حال جان‌دادن
وقتی از جنگل‌ها صحبت به میان می‌آید، جنگل‌های هیرکانی ایران به‌عنوان میراثی در دل تاریخ می‌درخشند؛ جنگل‌هایی که حال و روز خوبی ندارند و تخریب و ازبین‌رفتن‌شان در صدر اخبار قرار دارد.  به گفته دکتر مرجان حمداللهی، کارشناس ارشد آبخیزداری، علت عمده تخریب جنگل‌های هیرکانی را می‌توان به‌طور خلاصه تغییر کاربری اراضی ناشی از توسعه کشاورزی و توسعه شهری و افزایش شهرنشینی و صنعتی‌شدن، رشد جمعیت، دامداری سنتی، تجارت چوب، پروژه‌های سدسازی، عملیات معدن، تولید کاغذ، آتش‌سوزی و تغییر اقلیم دانست.  مجموع مساحت مازندران ۲۴هزار و ۴۰۰کیلومتر است وطبق آمار موجود ۷۰درصد وسعت این استان جزو عرصه‌های طبیعی ملی درقالب سواحل دریای خزر،جنگل و مرتع است، غرب مازندران با جمعیتی افزون بریک‌میلیون نفراز۲۱شهروحدود۱۱۵۰روستا برخوردار است. مازندران درمجموع حدود ۵۴درصد عرصه‌های جنگلی شمال کشور را در اختیار دارد و همچنین نیمی از جنگل‌های هیرکانی ثبت‌شده در سازمان جهانی یونسکو در جغرافیای این استان واقع است و بیشترین عرصه‌های جلگه‌ای شمال نیز درمنطقه غرب مازندران قرار دارد. آمارهای رسمی نشان می‌دهند به‌دلیل گسترش ساخت‌وسازهای بی‌رویه و غیرمجاز در اراضی ملی غرب مازندران،درحال‌حاضر ۳۰هزار مشترک غیرمجاز برق بدون داشتن انشعاب به این انرژی دسترسی دارند. این رقم، یعنی این افراد در جاهایی خانه ساخته‌اند که اجبارا یا درختی را قطع کرده یا مرتعی را خشکانده‌اند. همچنین قطع درختان به بهانه اجرای طرح‌های گردشگری و حتی ساخت پارکینگ که نمونه آن را در جنگل الیمالات نور انجام شده، سندی بر بی‌مهری به عرصه‌های هیرکانی است.