مستند «مادر» عمیق‌ترین احساسات مادران شهدای هشت سال دفاع‌مقدس را به نمایش می‌گذارد

این مستند که محصول حوزه هنری استان خراسان‌رضوی محسوب می‌شود، نه‌تن‌ها نمادی از فداکاری‌های مادران شهداست، بلکه به‌خوبی توانسته گوشه‌ای از درد و امیدی که در دل خانواده‌های شهدای دفاع‌مقدس موج می‌زند، به تصویر بکشد. مستند «مادر» به‌تازگی در مراسم اختتامیه شصت و نهمین جشنواره منطقه‌ای سینمای جوان، جایزه ویژه سردار سلیمانی را از آن خود کرده و اکنون در هفته دفاع‌مقدس با نعمت‌ا... سرگلزائی، کارگردان این فیلم به گفتگو نشسته‌ایم تا از حس‌وحال نهفته در پس پرده این مستند تاثیرگذار، بیشتر بدانیم.

سکوتی که فریاد شد

نعمت‌ا... سرگلزایی، نویسنده و کارگردان مستند «مادر» درباره روند تولید این فیلم و تجربه خاص خود در مواجهه با خانواده‌های شهدا توضیح داد که فیلم «مادر» بخشی از پروژه‌ای بزرگ‌تر به نام «دردانه» بود که در آن قرار بود والدین شهدا در قالب آیتم‌های تلویزیونی حدود ۱۰ دقیقه‌ای روایت‌های خود را از فرزندان شهیدشان بازگو کنند. سرگلزایی اشاره کرد که به دلیل کهولت سن بسیاری از والدین، بنیاد شهید تصمیم به‌سرعت بخشیدن به این پروژه گرفت و تیم‌های مختلفی در سراسر کشور تشکیل شدند تا این روایت‌های ارزشمند را ثبت کنند.

این نویسنده و کارگردان درباره تجربه خاص خود در فیلم «مادر» اظهار کرد: «ما با صد‌ها مورد مشابه مواجه بودیم؛ مادرانی که نمی‌توانستند صحبت کنند یا به دلیل مشکلات جسمی مانند سنگینی گوش، توانایی گفت‌وگوی طولانی نداشتند. این شرایطی بود که برای بسیاری از فیلمساز‌ها پیش می‌آمد، اما آنچه در فیلم من رخ داد، شاید به‌نوعی رزق و روزی من بود؛ هر کسی از یک زاویه به این مسأله نگاه می‌کند. برخی به کرامت شهید اعتقاد دارند و برخی دیگر آن را به تجربه حرفه‌ای ربط می‌دهند. من به‌خاطر ۲۳ سال تجربه کار با دوربین، یاد گرفته بودم که نباید دوربین را خاموش کنم و همیشه آماده شکار لحظه‌ها باشم.»

او به تغییرات در سینما و تأثیر فضای‌مجازی اشاره کرد و گفت: «فضای‌مجازی باعث شده که دنیا به سمت روایت‌های کوتاه برود و ما مجبور بودیم یاد بگیریم چگونه در کمترین زمان، اثری تاثیرگذار خلق کنیم. این تمرکز بر کار‌های کوتاه باعث شد که دقت ما در این نوع کار‌ها افزایش پیدا کند.»

سرگلزایی در ادامه درباره لحظه‌ای که مادر شهید در فیلم سکوت می‌کند، توضیح داد: «قدرت این فیلم نه‌تن‌ها از روایت احساسی آن، بلکه از سکوت مادر شهید نشأت می‌گیرد. ما با یک مادر شهید مواجه بودیم که کوله‌باری از غم و هجران را به دوش می‌کشید. وقتی او دیگر تمایلی به صحبت نداشت و تمام احساساتش در یک جمله خلاصه شد _ «دوستش داشتم، خیلی» _ این سکوت تبدیل به قدرت اصلی فیلم شد. علاوه‌بر آن، داماد خانواده که از خود انرژی و حس بالایی در صحبت‌هایش نشان می‌داد، به روایت قدرت بیشتری بخشید.»

این نویسنده و کارگردان اشاره کرد که مادر نه‌تن‌ها به خاطر روایت کوتاه و تأثیرگذار خود، بلکه به دلیل ترکیب حس‌های قوی و فرم خاصش توانسته به یکی از آثار برتر در فضای‌مجازی و جشنواره‌ها تبدیل شود.

جایزه سردار سلیمانی؛ انگیزه‌ای برای ادامه راه

در شصت‌ونهمین جشنواره منطقه‌ای سینمای جوان مشهد، مستند ۱۰۰ ثانیه‌ای مادر به نویسندگی و کارگردانی نعمت‌ا... سرگلزایی موفق به کسب جایزه سردار سلیمانی شد. سرگلزایی از احساساتش پس از دریافت جایزه سردار سلیمانی سخن گفت، او به لحظاتی پر از غرور و تأمل اشاره کرد و تجربه‌ای جدید از درک عمیق‌تر مفهوم شهادت را با ما به اشتراک گذاشت، سرگلزایی این‌گونه توضیح داد: «پس از موفقیت فیلم مادر، به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گرفتم و شروع کردم به جست‌وجو و مطالعه درباره لحظات شهادت و داستان‌های مربوط به شهدا. آن زمان جدیدا به درکی بسیار عجیب و عمیق نسبت به این مضمون رسیدم و واقعا احساس کردم که در آن لحظه چقدر یک فرد باید احساس غرور و وظیفه کند.»

او در ادامه افزود: «احساس می‌کردم یک بار سنگین روی دوش من گذاشته شده؛ مسئولیتی که شاید فراتر از توان من باشد. از خودم می‌پرسیدم آیا می‌توانم در آینده هم آثاری بسازم که درخور این عظمت و فداکاری باشند؟ من هم انسانم و ممکن است خطا کنم یا اثری تولید کنم که برای برخی خوشایند نباشد. اما امیدوارم که این بار مسئولیت در نهایت تأثیر مثبتی بر من داشته باشد و بتوانم این مسیر را با دقت و احترام ادامه دهم.»

راز موفقیت «مادر»

سرگلزایی به بررسی عوامل موفقیت مستند مادر در فضای‌مجازی و جشنواره‌های مختلف ملی و بین‌المللی پرداخت. او در ابتدا به اهمیت پخش و نشر درست اثر اشاره کرد و گفت: «نمی‌توان از تأثیر انتشار بجا و درست غافل شد. مثلا وقتی یک رسانه قوی پشت کار می‌آید، قطعا تأثیر بیشتری دارد. اگر به‌عنوان فرد اقدام می‌کردم، شاید این اثر تا این حد دیده نمی‌شد. این که ارگان‌هایی مثل سازمان سینمایی سوره پشت کار آمدند و آن را به جشنواره فجر بردند و مانور خبری دادند، خیلی در دیده‌شدن فیلم تأثیر داشت.»

این نویسنده و کارگردان در ادامه افزود: «فیلم بعد کاملا عمومی داشت؛ به طوری که حتی افرادی که شاید همسو با جریانات خاصی نبودند، از آن استقبال کردند. این اثر متعلق به یک قشر خاص نبود و همه دوست داشتند آن را ببینند. شما می‌دیدید که حتی کسانی که سبک زندگی متفاوتی داشتند، فیلم را با دید مثبت منتشر می‌کردند. این نشان از آن داشت که فیلم توانسته با همه مخاطبان ارتباط برقرار کند.»

او همچنین به تأثیرات فضای‌مجازی بر موفقیت فیلم اشاره کرد و گفت: «دنیای امروز به کلی در فضای مجازی تغییر کرده و همه منتظرند ببینند چه چیز جالبی در این فضا منتشر می‌شود. اما چیزی که مستند مادر را خاص کرد، این بود که برخلاف بسیاری از محتوا‌های فضای مجازی که بیشتر جنبه سرگرم‌کنندگی دارند، این فیلم هم در فضای مجازی محبوب شد و هم ارزشی عمیق داشت. برای اولین‌بار مخاطب با اثری روبه‌رو شد که هم ارزشمند است و هم حسی قوی در او برمی‌انگیزد.»

سرگلزایی به اهمیت انتقال مفاهیم عمیق از طریق رسانه‌های مدرن اشاره کرد و گفت: «این فیلم نشان داد که می‌توان با استفاده از فضای مجازی مفاهیم اساسی و ارزشمند را به مخاطبان منتقل کرد و حتی در این فضا موفق شد.»

*درخشش در داخل، چشم به آینده‌ای جهانی

سرگلزایی، درباره موفقیت‌های این اثر در جشنواره‌های مختلف گفت: «فیلم مادر در جشنواره‌های مختلف ملی، ازجمله جشنواره صد، جشنواره مقاومت دفاع‌مقدس و جشنواره بسیج، مورد توجه قرار گرفت و توانست جوایزی کسب کند. همچنین در جشنواره منطقه‌ای سینمای جوان هم موفق به دریافت جایزه شد.»

او در ادامه افزود: «اما در خصوص بخش بین‌المللی، باید بگویم که تابه‌حال شاید آن‌طور که باید و شاید به ارسال فیلم به جشنواره‌های خارجی توجه نشده یا شاید داستان و موضوع فیلم با آنچه که در کشور‌های خارجی مطرح است، همسو نبوده. بااین‌حال، معتقدم که فیلم مادر به‌دلیل ارزش‌های انسانی و احساسی عمیقی که دارد، می‌تواند در فضای بین‌المللی هم مورد توجه قرار گیرد، به شرطی که ارسال و معرفی آن به‌درستی انجام شود.»

*نگاهی نو به شهدا؛ روایتی فراتر از جناح‌بندی‌ها

این نویسنده و کارگردان با تأکید بر علاقه‌اش به تولید مستند‌هایی مرتبط با شهدا و جنگ، توضیح داد: «من فضا‌هایی که در رابطه با شهدا و جنگ است را دوست دارم، اما می‌خواهم تصویری واقعی و انسانی از شهدا نشان دهم، نه تصویری آرمانی. به نظر من، مادران شهدا متعلق به همه اقشار جامعه هستند. هر خانواده‌ای که شهید داده، درواقع از هر قشر و فکری می‌آید و نقطه مشترک این افراد عشق به وطن و خانواده‌شان بوده است. برخی می‌خواهند شهادت را به یک جریان خاص و نکته مشخص محدود کنند، اما من با این نگاه مخالفم. به نظرم این رفتار جالب نیست که از شهدا برای پیشبرد یک ایدئولوژی یا جناح سیاسی استفاده شود.»

او همچنین درباره پروژه‌های آینده خود افزود: «درحال‌حاضر پروژه‌ای در دست دارم که درباره فاطمیون است؛ آن‌هایی که در سوریه جنگیدند. اما من این کار را تنها در صورتی ادامه می‌دهم که همان نگاه انسانی و مردمی را که مد نظر دارم، بتوانم در آن پیاده کنم. برای من مهم است که نشان دهم یک جوان برای ارزش‌هایی که به زندگی و هویتش مرتبط است، شهید می‌شود. ارزش‌هایی که به خانواده و زیست او برمی‌گردد، نه صرفا اهداف سیاسی. امیدوارم با تهیه‌کننده به توافق برسیم و بتوانیم این پروژه را با همین نگاه بسازیم.»

سرگلزایی با اشاره به این‌که علاقه‌مند است پروژه‌های آینده‌اش هم فراتر از جناح‌بندی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها باشد، تصریح کرد: «می‌خواهم کار‌هایی بسازم که ارتباط عمیق‌تری با مردم برقرار کند و ارزش‌های انسانی و مشترک را به تصویر بکشد.»

* «مادر»؛ پلی بین نسل‌ها

سرگلزایی با قدردانی از مخاطبان و کسانی که فیلم را بازنشر داده‌اند، گفت: واقعا از همه ممنونم. هر فیلمسازی سال‌ها آرزو دارد کاری بسازد که دیده شود و چه بهتر که آن کار، اثری باشد که خودت دوست داری. خوشبختانه برای من این اتفاق افتاد و توانستم کاری را که به آن باور داشتم، به مخاطبان ارائه دهم.