سالمندی در کمین پزشکان و بیماران

براساس آمار سازمان نظام‌پزشکی، اکنون در کل کشور۱۶۰هزارپزشک داریم که به گفته حجت‌الاسلام شجاعی، رئیس وقت کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در سال ۱۴۰۰،تا ۲۰سال آینده ۳۴درصد از این پزشکان یعنی چیزی حدود ۵۵هزار نفر از آنها بازنشسته می‌شوند.
   
نگاهی به بحران جهانی سالمندی
براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، تا سال۲۰۵۰جمعیت سالمندان جهان به ۲.۱میلیارد نفر خواهد رسیدو درحال‌حاضر این یک بحران جهانی است. کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست و سالمندی از چالش‌های پیش‌روی ایران در سال‌های آینده خواهد بود.پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهدتاسال۱۴۳۰جمعیت سالمندان ایران به۳۲.۱درصدخواهدرسیدکه طبق بررسی‌های انجام‌شده، در حال‌ حاضر، ۱۳.۲درصد از جمعیت استان گیلان و ۴.۹درصد از جمعیت استان سیستان‌وبلوچستان را سالمندان تشکیل می‌دهند و به این ترتیب استان گیلان بیشترین تعداد سالمند و استان سیستان‌وبلوچستان کمترین تعداد سالمند را دارد. علاوه‌برآن، سهم سالمندان ایران، از رشد منفی ۱۷درصدی در سال ۱۳۵۵ به رشد ۲۸درصدی در سال ۱۳۹۵ رسیده است.
   
شتاب رشد سالمندی در کشور
اگرچه درحال‌حاضر بحران سالمندی یک پدیده جهانی است و بسیاری از کشورها با تبعات و مشکلات این مسأله مواجه خواهند بود، اما یکی از معیارهایی که وضعیت این مسأله را در کشور ما نگران‌کننده‌تر می‌کند رشد سالمندی افراد است. به گفته احمد دلبری، رئیس انجمن علمی طب سالمندان ایران درباره جمعیت سالمندان کشور، سرعت سالمند شدن افراد درجامعه ما منحصربه‌فرد است، چراکه در کشورهای توسعه‌یافته‌ زمان لازم برای دوبرابر شدن جمعیت سالمندی از ۱۰درصد به ۲۰درصد، در فرانسه ۱۲۰سال،‌ در سوئد ۹۰سال و در آمریکا ۷۵سال طول کشیده است،اما سرعت دوبرابروسه‌برابرشدن جمعیت سالمندی در کشور ما بسیار نگران‌کننده است و بر همین اساس تخمین‌ها بر آن است که در سال ۱۴۳۰ ما سه‌برابر جمعیت فعلی سالمند خواهیم داشت.
   
پزشکانی که کافی نیستند!
درحال‌حاضر به گفته رئیس انجمن علمی طب سالمندان ایران، از جمعیت ۱۰میلیونی سالمندان در کشور، ۳۶۰هزار نفر از آنها در وضعیت بسیار پرخطر قرار دارند. این مسأله توجه به بحث درمان را بسیار پررنگ می‌کند، چراکه با سه‌‌برابر شدن جمعیت سالمندان نیاز به درمان آنها نیز به همان نسبت افزایش پیدا خواهد کرد. بر همین اساس یکی از دغدغه‌های اصلی مواجهه با بحران سالمندی در کشور بحث تعداد پزشکان و نبود زیرساخت‌های کافی برای ارائه خدمات درمانی است.به گفته محمد رئیس‌زاده، رئیس کل سازمان نظام‌پزشکی ایران اکنون سرانه پزشک به جمعیت در کشور، ۱۴.۹به۱۰هزارنفراست اما در کشورهای دیگر این آمار به‌ازای هر ۱۰نفر، ۳۰تا۴۰ پزشک است. هرچند آمارها نشان می‌دهند که اکنون سرانه پزشک در ایران، یک‌چهارم تا یک‌دوم سرانه دنیاست اما موضوع درکشور همواره محل بحث و مناقشه بوده است، چراکه بابک شکارچی، معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام‌پزشکی در گفت‌وگو با جام‌جم مسأله کمبود پزشک در کشورراردومشکل رادرتوزیع و به‌کارگیری آنها می‌داند! البته ناگفته نماند که کمبود پزشک یک‌سوی ماجراست و توزیع نامتوازن پزشکان هم ‌سوی دیگراست که بر شدت این مسأله دربرخی مناطق دامن زده است. به‌طوری‌که حدود ۴۵درصد از پزشکان متخصص در شهر تهران با ۱۱درصد جمعیت کشور حضور دارند. درحالی‌که برای افزون بر ۵۰درصد جمعیت کشور که ساکن مناطق کم‌برخوردار هستند به‌ازای هر ۱۰۰هزار نفر، ۳۸ پزشک تعریف ‌شده است.
 
افزایش ظرفیت دانشجویان پزشکی راهکاری مسأله‌ساز
سال گذشته ۱۶۵ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، در نامه‌ای به رئیس‌جمهور، از طرح افزایش ظرفیت دانشجویان پزشکی حمایت کردند. طبق نامه این نمایندگان متأسفانه کمبود پزشک به‌ویژه پزشک متخصص، نظام سلامت را در برابر بحران‌هایی همچون پاندمی کرونا بسیار آسیب‌پذیر کرده است. به‌گونه‌ای که در پیک‌های پی‌درپی، موضوع کمبود پزشک عامل اصلی افزایش فشار بر کادر درمان و تهدیدی جدی برای سلامت مردم در حوزه‌های انتخابیه بوده است. در این حال علی‌رغم انتقادات فراوان نسبت به چالش کمبود پزشک و تاکید عده‌ای بر لزوم فراهم‌سازی شرایط مناسب نسبت به افزایش تعداد پزشکان، اما دیدگاه برخی هم آن است که کمبود پزشک نداریم؛ بلکه در توزیع پزشک دچار مشکل هستیم.
   
سونامی پزشکان؟!
درهمین راستا، معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام‌پزشکی نیز به مامی‌گوید: درحال‌حاضر ۱۰۰هزار پزشک عمومی در کشور داریم که از این تعداد استفاده‌های درستی نمی‌شود. درحال‌حاضر ما پزشکان زیادی داریم که مهاجرت به داخل کرده‌اند، یعنی مشغول به کار دیگری شده‌اند.وی درخصوص سالمندی پزشکان نیز معتقد است:اکنون ازکل جامعه پزشکی کشور ۶.۴درصد پزشکان آقا بالای ۸۰سال هستندوکمتر از۰.۹درصد خانم‌ها بیش از۸۰سال دارند.یعنی تنها۱۰درصد پزشکان ۷۵سال به بالا هستند و چون همزمان دانشجویان پزشکی نیز به این جامعه تزریق می‌شوند ما باکمبودپزشک مواجه نیستیم. اما سؤال اینجاست اگرچه درحال‌حاضر به گفته شکارچی، ۱۰درصد پزشکان ما سالمند هستند اما با سه‌برابر شدن جمعیت سالمندان پزشکان نیز به‌عنوان عضوی از جامعه سالمند می‌شوند و این آمار به تناسب افزایش خواهد کرد. 

سخن آخر
هرچند که درحال‌حاضر افزایش ظرفیت جذب دانشجویان پزشکی به‌عنوان یک راه‌حل برای جبران این کمبودها مطرح می‌شود اما در کنار این موضوع کاهش کیفیت آموزشی و تربیت پزشکان حاذق که بتوانند شفابخش جامعه باشند هم آن سوی دیگر این ماجراست! درواقع جبران اعداد و ارقام در حوزه پزشکی نباید سبب شود تا کیفیت دربرابر کمیت رنگ ببازد.