هر چند که اقدامات و فعالیتهای انجام شده دارای فاصله زیادی با وضعیت مطلوب و نیازهای موجود در این زمینه است و با ظرفیتهای کنونی، امکان انجام اقدامات موثرتر و گستردهتر وجود دارد. فراتر از وظایف و تکالیف دستگاهی، نقش دانشگاهها در این حوزه بسیار کلیدی است و دو محور مهم در این حوزه یعنی امور فرهنگی و علمی را دربرمیگیرد که البته در مواد متعددی در این قانون به آن اشاره شده است. یعنی دانشگاهها از سویی بایستی با پژوهشهای مستمر و هدفمند، نیازهای علمی و مطالعاتی کلان طرح ملی جوانی جمعیت را تامین و ازطرفی دیگر بهعنوان یک پیشران فرهنگی و نهاد جریانساز در این زمینه عمل کنند. مرجعیت اجتماعی دانشگاه، سرمایه گرانقدری برای اجتماعیسازی سیاستهای کلان و ملی چون جوانی جمعیت است.علاوه بر این، مراکز آموزش عالی و وزارتخانههای علوم و بهداشت، خود دارای تکالیف تصریح شده در قانون جوانی جمعیت هستند که بایستی به آن عمل کنند. طبق تصبرههای ۲، ۳، ۵ و ۶ ماده ۷ قانون جوانی جمعیت، وزارتخانههای مرتبط و مراکز آموزش عالی موظفاند تا در راستای گسترش و تجهیز خوابگاههای متاهلی بهصورت جدا و نیزدرتعامل با دستگاههای مرتبط، اقدام کنند؛ چرا که دوران دانشجویی بهترین زمان برای آشنایی زوجین و تشکیل زندگی مشترک است و تامین خوابگاه متاهلی میتواند نقش بسیار موثری در تسریع این فرآیند و افزایش ازدواج دانشجویی داشته باشد.
علاوه بر این، طبق تبصره ۸ ماده نامبرده، صندوق رفاه بایستی نسبت به تامین بخشی از ودیعه مسکن دانشجویان متاهل اقدام کند.البته این اقدامات حداقلی است ومراکز آموزش عالی بایستی سازوکار و برنامههای اثربخش دیگری را برای تسهیل ازدواج دانشجویی، مورد توجه قرار دهند.به صورت خاص نیازاست تا برای انسجام بخشی به برنامهها و اقدامات مرتبط و به نتیجه رساندن آنها، ستاد یا قرارگاه جمعیت در مراکز آموزش عالی تشکیل شود (در برخی از این مراکز این ستاد شکل گرفته است) وبه صورت پیوسته، مقوله سیاستگذاری،اجرا ونظارت رادردستور کارقرار دهد.گزارشها و ارزیابیها حاکی از آن است که برخی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی همچون دانشگاه بیرجند، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و... عملکرد مطلوب و موثری در حوزه جوانی جمعیت و حمایت از خانواده داشتهاند. این عملکرد طیف گستردهای چون پیادهسازی قانون جوانی جمعیت، فرهنگسازی، نظارت، ارزیابی و...را دربرمیگیرد و نیاز است تا تقویت شود. مسأله اصلی آن است که جوانی جمعیت بایستی به یکی از اولویتهای اصلی همه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی تبدیل شده و این عملکرد مطلوب در همه مراکز آموزش عالی در آینده نزدیک محقق شود. متاسفانه در برخی از این مراکز، فاصله عملکرد با بایستهها و انتظارات، قابلتوجه است و موضوع جوانی جمعیت، کماکان دراولویت اصلی آنهاقرارنگرفته ونیازاست تا درسال کنونی این امرمرتفع شود.حل چالشهایی چون بانک اطلاعاتی، سیاستگذاری، اجرا و نظارت منسجم و پیوسته نیز بایستی مدنظر قرار گیرد و از اقدامات نمایشی و مقطعی پرهیز شود.
نکته مهم در راستای تحقق سیاستهای جمعیتی در حوزه آموزش عالی، مطالبهگری گروههای جهادی و دانشجویی در فضای دانشگاه است. مطالبهگری هوشمندانه و بهنگام میتواند در جریانسازی و شتابدهی به اقدامات و فعالیتهای تحولآفرین و سرنوشتساز، کمک کند. رسانههای دانشگاهی نیز در این زمینه دارای رسالتی بزرگ هستند و علاوه بر برجستهسازی و ضریبدهی به اقدامات و فعالیتهای سازنده، بایستی در امر فرهنگسازی و نظارت، به صورت جدی ایفای نقش کنند.
