نمایشگاه کتاب در ایستگاه ۳۵ | عطر کاغذ، طعم دیجیتال

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از راهبرد معاصر، سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از ۱۹ اردیبهشت کار خود را آغاز کرده است؛ نمایشگاهی که طبق معمول با شور و شوق فراوان اهالی فرهنگ همراه بود و مهمانان بسیاری از سراسر کشور و در حوزه بین المللی حضور دارند. باید عنوان کرد، نمایشگاه‌های بین المللی کتاب سال هاست جای خود را میان اهالی فرهنگ و رسانه، اساتید و دانشجویان، دانش آموزان  و معلمان و به عبارتی جامعه ایرانی باز کرده، نقش مهمی در افزایش اشتیاق برای کتابخوانی در فرهنگ دوستان داشته و به مراکز مهمی برای جریان‌سازی در بازار تولید و توزیع کتاب تبدیل شده اند.

به اعتقاد بسیاری، نمایشگاه‌های بین المللی کتاب نقش مهمی در صنعت نشر دارند و علاوه بر توزیع کتاب در سطح انبوه به مخاطبان هدف خود، فرصت‌های دیگری نیز فراهم کرده اند و مهم‌ترین رویداد حوزه نشر و کتاب کشور است.

ارتقای میزان فرهنگ جامعه
به گفته پژوهشگران حوزه فرهنگ، هدف از برگزاری نمایشگاه کتاب ارتقای میزان فرهنگ جامعه و افزایش سرانه مطالعه و کتابخوانی کشور است. با وجود این، سؤالاتی به ذهن متبادر می‌شود، ازجمله اینکه آیا نمایشگاه‌های بین المللی می‌توانند نقشی در بالابردن سرانه مطالعه و کتابخوانی کشور ایفا کنند؟ در عصر رسانه‌های دیجیتال برگزاری نمایشگاه‌های کتاب چه ضرورتی دارد و چه کمکی به ارتقای سواد و دانش جامعه در لایه‌های مختلف خواهد داشت؟

در پاسخ باید گفت، در نمایشگاه معمولاً کتاب‌های حوزه‌های گوناگون با ناشران مختلف در چند سالن و محیطی تعریف شده گردآوری می‌شوند و مخاطب با هر سلیقه و نیازی به آن جذب می‌شود و زمینه را برای در دسترس بودن کتاب و گسترش بستری برای مطالعه فراهم می‌کند.

اینکه کتاب در دسترس باشد و امکان خرید و عرضه آن به سهولت میسر شود، یکی از گزینه‌های مطرح در ترغیب افراد به کتاب‌خوانی است. شاید خیلی از منتقدان بر این مهم خرده بگیرند که رسانه ها، کتاب‌های دیجیتال و اصلاً فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی همه آنچه ما در این زمینه نیاز داریم، برطرف می‌کنند و لزومی ندارد نمایشگاه کتاب در عصر رسانه‌های دیجیتال برگزار شود.

باید گفت، سرانه مطالعه در ایران پایین است و نمایشگاه کتاب به دلایل بسیاری می‌تواند مشوق مهمی برای افزایش سرانه کتابخوانی در کشور باشد. این نمایشگاه فرصتی برای دیدار خالقان و خوانندگان آثار است و شاید بهتر باشد بگوییم، نمایشگاه کتاب جایگاه تضارب آرا و مرکز خلاقیت است. نویسنده، ناشر و خواننده در محیطی تعریف شده  می‌توانند گفتگو و زمینه درک و دریافت نیاز و سلایق مخاطب را فراهم کنند. مخاطب  می‌تواند با صاحبان آثار بی پرده و بدون واسطه ارتباط برقرار و این ارتباط دوسویه و تعاملی می‌تواند زمینه تحکیم و ترویج کتابخوانی را فراهم کند.

نمایشگاه کتاب می‌تواند با جذابیت‌های خود از تخفیف‌های ویژه تا بن‌های مختلف دانشجویی، دانش آموزی یا اقشار مختلف از اساتید و معلمان گرفته تا کارمندان نهاد‌های دولتی و خصوصی، مخاطبان را به خود جذب کند و نقش مهمی در خرید و مطالعه کتاب‌های مختلف داشته باشد.

شاهدیم مخاطبانی که در سال چندان سر و کاری با کتاب ندارند، از فرصت نمایشگاه بهره می‌گیرند و با تبلیغات رسانه‌ای به خرید کتاب ترغیب می‌شوند. در ادامه ممکن است به علاقمندی و توجه بیشتر این افراد به کتاب و کتاب‌خوانی بیانجامد و مسیر اوقات فراغت آن‌ها را به کتاب‌خوانی نیز متمایل کند.

نقش نمایشگاه در کتابخوانی
بی شک یکی از مهم‌ترین راهکار‌هایی که می‌تواند شبهه‌های ذهنی را در عصر رسانه‌های دیجیتال که هر متنی را در قالب ادبی، علمی یا سخن بزرگان به مخاطب عرضه می‌کند بدون آنکه منبع مشخص و درستی بیاورد، مطالعه کتاب‌های کاغذی با ناشران مشخص و تأیید شده است و آنچه می‌تواند آفت ناآگاهی را دفع کند و اطمینان به قلب‌ها بیاورد، کتابخوانی است.

این رفتار اجتماعی در رسانه‌های دیجیتالی آن گونه که مد نظر فرهنگ عمومی است، رخ نمی‌دهد و حتی گاهی مسیر جامعه را به ناکجاآباد می‌کشاند. فرهنگ کتاب‌خوانی و حضور در نمایشگاه‌های مختلف و حتی بازدید از آن بر فرهنگ جامعه اثری شگرف دارد، زیرا در  جامعه‌ای که افراد اهل مطالعه هستند، مردم و مسئولان به تفاوت اندیشه، ساختار، رویه، قانون و آیین‌نامه اعتقاد دارند و حقوق شهروندی را رعایت می‌کنند.

زیستن در جامعه‌ای که اسیر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و کاربرد آن‌ها در تمام ابعاد زندگی جامعه بشری است با اندک تلاطمی با تغییراتی بی‌سابقه مواجه می‌شود؛ تا حدی که فعالیت‌های روزمره، وظایف شغلی، آموزش و پرورش کودکان و ... چنان متحول می‌شود که راه جبرانی باقی نمی‌ماند.

مخاطبان کودک در نمایشگاه
یکی از اصلی‌ترین مواردی که می‌بایست به نوع دریافت اطلاعاتی آن‌ها به ویژه در عصر دیجیتال توجه داشت، کودکان به عنوان آینده سازان کشور هستند که پرورش آن‌ها اصلی مهم و بنیادین به شمار می‌رود و ارتقای شاخص‌های زیستی و فرهنگی شان از اولویت‌های هر جامعه‌ای است.

کودکان به عنوان  بخش مهمی از جامعه از دایره پیشرفت فناوری و رسانه‌های دیجیتال خارج نیستند و نمی‌توان آن‌ها را از تلفن همراه، رایانه و اینترنت دور کرد؛ بلکه باید با تعریف مسیر درستی از دریافت اطلاعات و ترغیب آن‌ها به کتابخوانی آموزش‌های درست و اصولی داد.

با توجه به اینکه کتاب دریچه ورود به دنیای حیرت‌انگیز علم و دانش است و یکی از مهم‌ترین روش‌های افزایش توانمندی‌های کودک به شمار می‌رود، لذا وجود غرفه‌های جذاب برای کودکان در نمایشگاه همانطور که پیش‌تر نیز ثابت کرده بود، نقش مؤثری در ارتقای فرهنگی کودکان دارد.
آمار کتاب خواندن ایرانی‌ها و دیگران
طبق گزارش مرکز آمار و  پویش تهران، سرانه مطالعه روزانه در پایتخت ١۶ دقیقه و ٣۶ ثانیه و هفته‌ای یک ساعت و ۵۴ دقیقه است؛ سرانه‌ای که به روایت آمار‌ها برای کل ایران ۱۸ دقیقه در هفته است. آماری عجیب، اما واقعی که حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد. اینکه ایرانی‌ها خیلی کمتر از یک ساعت در هفته مطالعه می‌کنند، لزوم ترویج کتابخوانی را به شیوه‌های مختلف الزامی می‌کند. در این میان نمایشگاه کتاب و تبلیغات گسترده آن و مشوق‌های تخفیفی برای خرید کتاب با توجه به در دسترس بودن آن می‌تواند نقش مهمی ایفا کند.

در حالی که آمار کتاب خوانی ایرانی‌ها ۱۸ دقیقه در هفته است، هندی‌ها هفته‌ای ١٠ ساعت و ۴٢ دقیقه و ژاپنی‌ها ۱۰ ساعت و نیم مطالعه می‌کنند. آمار کتابخوانی تایلندی‌ها ٩ ساعت و ٢٨ دقیقه درهفته، چینی‌ها هشت ساعت و فیلیپینی‌ها هفت ساعت و ٣۶ دقیقه است. مصری‌ها هفت ساعت و ٣٠ دقیقه، فرانسوی‌ها تقریباً مشابه آلمانی‌ها و انگلیسی‌ها  ۶ ساعت و نیم تا ۶ ساعت و ۵۴ دقیقه کتاب می‌خوانند. مردم مجارستان ۶ ساعت و ۴٨ دقیقه، ترکیه ۶ ساعت و ٢۵ دقیقه سرانه مطالعه هفتگی دارند.

آمار‌هایی که در نگاه نخست وضعیت اسف بار سرانه کتابخوانی را در کشورمان نشان می‌دهد؛ سرانه‌ای که قطعاً با برگزاری بیشتر نمایشگاه‌های کتاب و مشوق‌هایی مانند بن‌های دانشجویی و دانشگاهی می‌تواند مرز‌های رخوت را جابه جا و ایرانی‌ها را کتاب خوان‌تر کند.