عبور از بحران با نگاه دلسوزانه

پس از مدت‌ها مناقشه بر سر مسأله حجاب که بعضا با جنجال همراه بود و کشور را دچار ناآرامی‌هایی کرد، اکنون به نظر می‌رسد که با تغییر رویکرد نیرو‌های پلیس، وضعیت مبارزه با بی‌حجابی نیز در مقایسه با گذشته، سروسامان بهتری گرفته و می‌توان امیدوار بود که طرح نور به اعتلای فرهنگ عمومی یاری رساند.

حجت‌الاسلام محسن جلالوند، در این رابطه به جام‌جم می‌گوید: «حجاب در کشور ما سابقه‌ای دیرینه دارد و از سنت‌های ریشه‌دار در بین مردم ایران محسوب می‌شود. حتی قبل از اسلام هم ما حجاب را به شکل‌های دیگری داشته‌ایم. با ورود اسلام به ایران، حجاب رنگ‌وبوی خاصی به خودش می‌گیرد و محدوده‌اش مشخص‌تر می‌شود که در متون دینی به آن تصریح شده است. مردم نیز، از آنجا که همواره علاقه‌مند به تدین و ایمان بوده اند، دستورات اسلام را می‌پذیرند و حجاب را مطابق احکام شرع اسلامی رعایت می‌کنند. این روند برقرار بوده تا زمان رضاشاه که کشف‌حجاب در دستورکار رژیم قرار می‌گیرد و با مقابله مردم متدین مواجه می‌شود. محمدرضاشاه نیز به شکلی دیگر، روش پدرش را ادامه می‌دهد تا این‌که با پیروزی انقلاب اسلامی، حجاب هم تثبیت می‌شود؛ اما از زمانی که این شبیخون فرهنگی اتفاق افتاد، الگوی غربی در میان جوانان رواج پیدا کرد. بدین ترتیب، اعتقادات جوانان به حجاب هم کمرنگ شد.»

ریشه‌های بحران

طبعا، تبدیل‌شدن حجاب به یک مسأله عمومی و جدی، بستگی به یک عامل ندارد و مجموعه‌ای از عوامل در طول سال‌ها، دست به دست هم داده‌اند تا وضعیت حجاب از آن شکلی که ریشه در فرهنگ ایرانی ــ اسلامی دارد فاصله بگیرد. درباره اهمیت درک مسأله تهاجم فرهنگی تردیدی وجود ندارد و روشن است که غرب، با صرف هزینه‌های هنگفت و پیاده‌سازی برنامه‌ریزی‌های بلندمدت، به‌دنبال ضربه‌زدن به ریشه‌های دینی مردم ایران بوده است و حجاب را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مظاهر دینداری، هدف قرار داده است. حجت‌الاسلام جلالوند، اما دلایل دیگری را نیز در بروز این وضعیت حائز اهمیت می‌داند و آن‌ها را به این ترتیب دسته‌بندی می‌کند: «متاسفانه در این زمینه قشر مذهبی هم فعالیت فرهنگی خود برای حفظ حجاب را به‌درستی انجام نداد و جوانان به راهی می‌رفتند که از غرب دیکته می‌شد. البته گروهی هم در این میان مزدور بودند و برای ترویج بی‌حجابی و بی‌عفتی پول می‌گرفتند. بحث پوشاک هم از این فرهنگ غربی تاثیر گرفت و شکل لباس‌های موجود در بازار تغییر کرد. علاوه بر این‌ها، دولت‌ها هم در این زمینه کار‌های شاخصی انجام ندادند و برخی دولت‌ها می‌گفتند که ما به حجاب مردم کاری نداریم و می‌پرسیدند که چرا می‌خواهید مردم را بالاجبار بهشتی کنید. مجموعه این عوامل باعث شد که حجاب کمرنگ شود و ماجرای مهسا امینی هم با طراحی دقیق و ماهرانه غرب در ایجاد جنگ روانی با تمرکز بر گسل‌های اجتماعی و مذهبی ما به وضعیت کنونی در جامعه ما انجامید.»

از گشت ارشاد تا طرح نور

در راستای جنگ رسانه‌ای که طی سال‌های اخیر پیرامون مسأله حجاب ایجاد شده بود، گشت ارشاد به نمادی برای برخورد‌های تند و قهرآمیز با بی‌حجابی تبدیل شده بود و انگاره‌ای منفی را در ذهن نسل جوان تداعی می‌کرد. درک دقیق از این موضوع و لزوم مبارزه نرم با تهاجم فرهنگی، باعث شد که با تغییری استراتژیک، شیوه کار گشت ارشاد نیز تغییر کند و با ایجاد طرح نور، رویکرد‌های نیروی انتظامی نیز موثرتر واقع شوند.

نیروی انتظامی که بحث حجاب را در زمره مهم‌ترین اولویت‌های خود می‌داند، تلاش کرده است تا با بهره‌گیری از نظرات کارشناسی و دقت در شیوه اجرای وظایف خود، رویکردی تازه را در مواجهه با مسأله بی‌حجابی به‌کارگیرد. وزیر کشور نیز با اشاره به این‌که فراجا نیرو‌های خود را توجیه کرده و میان فردی که در مسأله حجاب اهمال و غلفت می‌کند و افرادی که به‌دنبال ساختارشکنی هستند تفاوت قائل می‌شود، بر رویکرد فرهنگی طرح نور تاکید کرد. حجت‌الاسلام جلالوند نیز طرح نور را واجد پشتوانه مردمی می‌داند و همین پشتوانه را دلیلی بر موفقیت آن در آینده نزدیک ارزیابی می‌کند. وی درباره رویکرد فرهنگی و پشتوانه مردمی طرح نور می‌گوید: «با تاکیدات رهبر معظم انقلاب، فعالیت کارشناسان مذهبی و تلاش نیرو‌های انتظامی، تصمیم بر این شد که طرح نور، با تاکید بر آیات سوره مبارکه نور اجرایی شود. این طرح بیشتر جنبه ایجابی دارد و وجه سلبی آن به موارد خاصی محدود می‌شود. همه ما باید از نیروی انتظامی حمایت کنیم تا این طرح را با موفقیت پیش ببرند. با توجه به تجربه دو سال قبل و اغتشاشاتی که ایجاد شد، ما فهمیدیم که مردم با برخورد سلبی چندان موافق نیستند؛ مردم برخورد فرهنگی دلسوزانه را می‌پسندند و برخورد قهری ممکن است حتی نتیجه عکس بدهد. ما باید با استفاده از رویکرد نرم فرهنگی جوان را متقاعد کنیم که این حجاب برای حفظ حیثیت، امنیت و آبروی خودش خوب است. در این صورت جوان ما از ته دل به این موضوع اعتقاد پیدا می‎کند که باید خودش را محفوظ نگه دارد.»

این کارشناس مسائل مذهبی و فرهنگی، همچنین درباره تاثیر طرح نور بر امنیت روانی خانواده‌ها معتقد است: «طرح نور از این منظر می‌تواند باعث آرامش و امنیت‌خاطر خانواده‌ها شود که خانواده وقتی دخترش را به خیابان می‌فرستد، خیالش آسوده است که جامعه هم نقش تربیتی خود را ایفا می‌کند و نسبت به فرزندانش بی‌اعتنا نیست. با توجه به تجربه تلخ ما در سال ۱۴۰۲، دیگر آن برخورد‌های سلبی انجام نخواهد شد. امروز، در قالب طرح نور، نیروی انتظامی رویکرد فرهنگی پیدا کرده و بیشتر با تذکر لسانی و توجیه‌کردن جوانان وظیفه خود را انجام می‌دهد. منابع قرآنی و روایی ما پر از مباحث مربوط به حجاب و عفاف و حیاست. اگر بتوانیم از زمان نوجوانی، فرهنگ‌سازی حجاب را شروع کنیم و آثار مثبت حجاب و پیامد‌های منفی بی‌حجابی را در عرصه‌های مختلف تبیین نماییم، حفظ حجاب به‌طور خودجوش انجام خواهد شد. طبق فرمایشات رهبر معظم انقلاب که به ما امید دادند که این بی‌حجابی اصلاح خواهد شد، همه امیدواریم که طرح نور با موفقیت پیش برود. همه ما باید دست به دست هم بدهیم تا وعده حضرت‌آقا محقق شود.»