اگر زبان فارسی نبود، ایران تکه‌تکه می‌شد

انوری با اشاره به این‌که زبان فارسی در ایران، رابط بین اقوام مختلف ایرانی است، گفت: ملت ایران هویت خود را از زبان فارسی می‌گیرد و اگر زبان فارسی نبود، شاید ایران تکه‌تکه می‌شد؛ بنابراین زبان فارسی از این جهت مهم‌ترین عنصر فرهنگی ایران است.وی با اشاره به این‌که زبان فارسی، زبانی است که در آن شاهکارهای جهانی به وجود آمده است، افزود: شما چند زبان را می‌شناسید که در آن اثری مانند «شاهنامه» به وجود آمده باشد؟ اگر خیلی مته به خشخاش بگذارید فقط «ایلیاد» هومر را می‌توانید نام ببرید. البته در کنار شاهنامه آثار دیگری نیز داریم که آنها هم در حد خود یگانه هستند. آیا شما زبانی را می‌شناسید که اثری مانند دیوان حافظ یا کلیات مولانا یا کلیات سعدی در آن به‌وجود آمده باشد؟ اینها بعد از شاهنامه مهم‌ترین عناصر فرهنگی ما و یکی دیگر از امتیازات زبان فارسی هستند.
     
زبان فارسی هنوز خود را نشان نداده است
انوری در ادامه با اشاره به وجود توده عظیم و ناشناخته‌ای از واژه‌های فارسی گفت: تعداد کتاب‌هایی که به‌صورت خطی در کتابخانه‌های دنیا، نه ایران بلکه در ترکیه و هندوستان و حتی آمریکا وجود دارد، نسبت به کتاب‌های چاپ‌شده زیاد است. از فردی که در این حوزه کار می‌کرد درباره کتاب‌های چاپ‌شده و چاپ‌نشده پرسیدم که می‌گفت تعداد کتاب‌های چاپ‌شده یک در میلیون است؛ یعنی کتاب‌هایی که چاپ شده یک و تعداد کتاب‌هایی که چاپ نشده، میلیون است. ببینید چقدر آثار در کتابخانه‌های دنیا از زبان فارسی خوابیده است. در هرکدام از کتاب‌های خطی که چاپ می‌شوند، شاهد حداقل ۵ ــ ۴ لغت جدید که تاکنون شناخته‌شده نبودند، هستیم. فکر کنید اگر همه کتاب‌های خطی چاپ شود، چه توده عظیمی از واژگان فارسی خواهیم داشت. این امر نکته‌ای است که کمتر به آن توجه و گفته شده است. باید هرچه زودتر دولت ایران و دانشمندان ایرانی در تصحیح کتاب‌های خطی کوشش کنند تا زبان فارسی آنچنان که واقعا وجود دارد خودش را نشان دهد. زبان فارسی هنوز کاملا خود را نشان نداده است. 
انوری با اشاره به نقش مدنی و تمدنی زبان فارسی افزود: زمانی که زبان فرانسوی و زبان انگلیسی هنوز بین‌المللی نشده بودند، زبان فارسی، زبان بین‌المللی بود. زبان فارسی از اقصی‌نقاط هندوستان تا جنوب‌شرقی اروپا، زبان طبقه فرهیخته و به قول فرنگی‌ها طبقه الیت جامعه بود. پادشاهان عثمانی نه فقط خوب فارسی می‌دانستند، بلکه به زبان فارسی شعر می‌سرودند. در جنوب‌شرقی اروپا و در هرزگوین برای بسیاری از آثار ادبی فارسی شرح نوشته شده است؛ مثلا «شرح حافظ» که در آنجا نوشته شده، خیلی معروف است و حتی امروزه هم حافظ‌شناسان به آن مراجعه می‌کنند. تعداد فرهنگ‌های لغت فارسی که در هندوستان نوشته شده خیلی بیشتر از فرهنگ‌هایی است که در خود ایران نوشته شده است. این فرهنگ‌ها برای چه نوشته شده‌اند؟ برای این‌که لازم بوده و مردم به آن نیاز داشتند، زیرا آنها به فارسی می‌خواندند و نیاز داشتند که به کتاب لغت فارسی نگاه کنند.
     
فارسی، عامل حفظ هویت ایران
وی با طرح این پرسش که چه عاملی باعث شده ایران هویت خود را نگه‌دارد؟ گفت: زبان فارسی عامل این بوده که ایران هویت خود را از دست ندهد. البته در کنار این عوامل دیگری هم هست؛ مثلا یکی از عوامل این است که قوم ایرانی، قوم بااستعداد و هوشمندی است. انوری با اشاره به تلاش طالبان برای تضعیف موقعیت زبان فارسی در افغانستان گفت: سه هفته پیش آقای دهباشی به من زنگ زد و گفت سه نفر از افغانستان آمده‌اند و می‌خواهند با شما صحبت کنند، گفتم باشد به فرهنگستان بیایند. آمدند و معلوم شد نگران زبان فارسی هستند. گفتم ابدا نگران نباشید. طالبان هیچ‌کاری نمی‌تواند بکند، زبان فارسی قوی‌تر از آن است که امثال طالبان به زبان فارسی لطمه بزنند. تا شاهنامه هست، تا دیوان حافظ هست، تا دیوان و کلیات سعدی هست، تا کلیات مولانا هست، زبان فارسی پایدار خواهد بود و نباید نگران حرکات مذبوحانه باشید. خیلی از حرف‌های من خوشحال شدند و رفتند.