یک جهان سالمند

براساس آخرین اعلام سازمان جهانی بهداشت، بین سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۵۰، جمعیت بالای ۶۰ سال جهان از ۱۲درصد به ۲۲درصد کل جمعیت خواهد رسید. این ارقام مربوط به سراسر جهان اعم از کشورهای توسعهیافته تا اجتماعات عشیرهای در جغرافیای جمعیتی مناطق کمترشناختهشده جهان است و وقتی به آمار جمعیتی کشورها مینگریم روند پیری جمعیت را شتابندهتر میبینیم. بر مبنای آمارهای جمعیتی سازمان ملل که بیشتر به صورت برآوردی اعلام شده، در سال ۲۰۲۳ کشور ذرهای موناکو در اروپا دارای بیشترین میزان سالمندان ۶۵ سال به بالا بوده که ۳۶درصد از جمعیت ۳۶هزار نفری این کشور را تشکیل دادهاند. در میان کشورهای اروپایی، ۲۴درصد جمعیت پرتغال و بلغارستان افراد ۶۵ سال به بالا بودهاند و این دو کشور به طور مشترک رتبه سوم جهان را به خود اختصاص دادهاند. ژاپن با جمعیت حدود ۱۲۵میلیون نفری تا سال ۲۰۲۳، حدود ۲۹درصد کل جمعیتش، شهروند ۶۵ سال به بالا داشته و به این ترتیب، این کشور را میتوان نماد سالمندی در جهان به شمار آورد. شاید برای شهروندان بسیاری از کشورها مواجهه با واقعیات جامعه ژاپن عجیب باشد که در ۶۳.۵درصد از خانوارهای ژاپنی که دارای یک سالمند ۶۵ ساله یا بیشتر تحت مراقبت هستند، مراقب نیز خود یک سالمند است با حداقل ۶۵ سال. این واقعیت بخشی از گزارش «بررسی جامع شرایط زندگی» است که وزارت بهداشت، کار و رفاه ژاپن چند ماه پیش منتشر ساخته است. علاوهبر آنچه گفته شد در ۳۵.۷درصد از خانوارهای ژاپنی، هم گیرنده و هم ارائهدهنده مراقبت (مراقبتکننده و مراقبت شونده) ۷۵ سال یا بیشتر دارند که رکورد بالایی را نشان میدهد. تا سال ۲۰۲۵ تمام نسل دوران طلایی تولد در ژاپن موسوم به Baby boom (متولدان ۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹) به بیش از ۷۵ سال خواهد رسید. انتظار میرود که بهدلیل کاهش نرخ زاد و ولد و خاکستری شدن جمعیت ژاپن و نیز تبعات آن یعنی کم شدن نیروی کار، افزایش سالمندی و پیشی گرفتن ۶۵ سالهها از کودکان زیر پنج سال، نسبت مراقبان سالمند به شکل چشمگیری افزایش یابد. نگاهی به تغییرات خانوارها از سال ۱۹۸۶ که در بررسی جامع شرایط زندگی و برای اولینبار انجام شد، نشان میدهد که افزایش کلی تعداد خانوارها تا حدودی بهدلیل افزایش تعداد خانوارهای متشکل از یک سالمند مجرد (تنها) یا یک زوج سالمند است. خانوارهایی با حداقل یک سالمند سرعت رشد بیشتری نسبت به رشد کلی جمعیت داشته و به همین دلیل در سال ۲۰۱۶ از ۵۰ میلیون خانوار، فقط ۲۶میلیون خانوار، از نوعِ بدون سالمند بودهاند. در این بین، افزایش آمار سالمندان مجرد یا تنها هم (با حدود ۹ میلیون خانوار در سال ۲۰۲۲) قابل توجه است.