گرد فراموشی روی صنایع دستی

در این میان با توجه به صنایع داخلی، این صنایع دستی هستند که نقش مهم و اساسی در جذب گردشگر بر عهده دارند. بااین‌حال در شرایطی که درایران اعلام می‌شود برنامه‌ریزی‌هایی در جهت جذب گردشگر صورت گرفته اما صنایع دستی زیادی در استان‌های مختلف یامنسوخ شده‌اندیا درحال ازبین رفتن وفراموشی هستند.گردشگری میراث فرهنگی، یکی ازمهم‌ترین شاخه‌های گردشگری فرهنگی است و صنایع دستی، نمونه بارزی از جاذبه‌های میراث فرهنگی به حساب می‌آیند.یکی ازعواملی که موجب رضایت و خشنودی گردشگران می‌شود، خرید صنایع‌دستی باکیفیت و اصیل است. عرضه صنایع دستی به گردشگران همچنین موجب رشد و شکوفایی اقتصاد جامعه محلی می‌شود و در این امر، زنان می‌توانند سهم عمده‌ای از تولیدات را بر عهده گرفته و آن را مدیریت کنند.
     
آماری از هنرمندان نداریم
با گذری به استان‌های مختلف کشور مشخص می‌شود که متاسفانه بخشی از صنایع دستی آنها به‌خاطر بی‌توجهی و نبود بازار فروش از بین رفته‌اند و دیگر کسی در زمینه تولید آن محصولات فعال نیست.کرمانشاه به‌دلیل پیشینه قدیمی و فرهنگ مردمانش یکی از مهدهای صنایع دستی و هنرهای سنتی است که آوازه جهانی دارد.جاجیم‌بافی، چاقوسازی و ابزارآلات فلزی قلم‌زنی، منبت، معرق، پارچه دستباف، نمدمالی، مصنوعات چرمی و ساخت زیورآلات محلی، چیخ‌بافی و فلزکاری را می‌توان ازجمله صنایع دستی کرمانشاه نام برد.در این میان ماشته‌بافی، دواتگری سنتی یا مسگری، علامت‌سازی یا علم‌سازی، دباغی سنتی، هوربافی، جاجیم‌بافی، رنگریزی سنتی، داوربافی (سیاه‌چادر) و موج‌بافی را می‌توان ازجمله صنایع دستی فراموش‌شده استان کرمانشاه دانست که در گیلانغرب، کرمانشاه، دالاهو، اورامانات، سومار و در میان عشایر استان بیشتر وجود داشته است.اگرچه آمار دقیقی از تعداد هنرمندان صنایع دستی در کرمانشاه وجود ندارد اما براساس آنچه اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اعلام کرده، براساس جوازهای تاسیس و پروانه‌های بهره‌برداری که صادر شده اسامی ۱۰هزار و ۵۰۰ نفر از هنرمندان این حوزه در سامانه این اداره کل ثبت شده است.آمارهای غیررسمی نیز حکایت از فعالیت حدود ۷۰هزار نفر در حوزه صنایع دستی در این استان دارد که در ۲۵۰ رشته ازجمله گلیم، گیوه، معرق، منبت، لباس‌های محلی و سراجی سنتی بیشترین فعالیت را دارند.اما حقیقت این است که برخی از صنایع دستی کهن در کرمانشاه کمتر از انگشتان دست استادکار دارد و اگر این افراد دست از کار بکشند این هنرهای دستی نیز به فراموشی سپرده می‌شوند.
     
نیازمند ایجاد فروشگاه تخصصی
به هر استان که سر بزنیم، صنایع دستی حال و روز خوبی ندارد. در سمنان تعدادی از رشته‌ها یا منسوخ شده‌اند یا در حال از بین رفتن هستند.دراین منطقه دیگرنمی‌توان استادکاری را دید که درصنایعی مثل چاقوسازی، قفل‌سازی، گره‌چینی، ارسی‌سازی، شیشه‌گری فوتی، رفوگری، چهل‌تکه‌دوزی، پلاس‌بافی، طراحی سنتی فرش، حجاری سنتی یا همان سنگ‌تراشی و کلاه‌نمدی فعالیت کند و این یعنی عمر این رشته‌ها به پایان رسیده است.البته رشته‌هایی مثل نمدمالی، چاپ قلمکار، قلم‌زنی، مرواربافی، البسه محلی، مسگری، ملیله‌سازی، خراطی، چلنگری، حکاکی روی فلز، مشبک فلز، سرمه‌دوزی، سوخت روی چوب، حصیربافی، احجام چوبی، کرباس‌بافی، حمام‌سری و فوت‌بافی هم آن‌قدر به حاشیه رانده شده‌اند که برای دیدن فعالان این عرصه باید فانوس به دست گرفت و در کوچه پس‌کوچه روستاها چرخید.کارشناسان معتقدند که برای احیای رشته‌های صنایع دستی و حفظ آنهایی که هنوز عمرشان به پایان نرسیده باید به فکر ایجاد مراکز فروش تخصصی بود، زیرا این کار در گام اول موتور محرک تولید را روشن کرده وسپس باعث بالارفتن کیفیت محصولات می‌شود.با ایجاد این مراکز رسمی و استاندارد می‌توان بقای رشته‌های صنایع دستی را تضمین کرد. بر این اساس ایجاد بازارچه‌های دائمی و حمایت از بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری ازجمله ضروریات است که باید دردستورکار باشد.هنوز بانک اطلاعاتی مربوط به کارگاه‌های صنایع دستی وجود ندارد. چون هیچ سازمان ونهادی از تعداد کارگاه‌های این حوزه اطلاعات درستی ندارد. پس نمی‌توان برای آنها برنامه‌ای داشت.

مشکلی به نام تغییر مدیریت‌ها
امروزه مردم استقبال خوبی از صنایع دستی دارند اما اگر این تولیدات براساس شرایط روز طراحی و ساخته شوند به‌طور قطع استقبال بهتر و بیشتری صورت می‌گیرد.افزایش سطح آموزش در روستاها یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند علاوه بر زنده‌نگه‌داشتن رشته‌های مختلف صنایع دستی، موجب اشتغال‌زایی و رونق این محصولات شود.به همین منظور می‌شود با کمک اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان‌ها نیازهای آموزشی هر شهرستان و به‌خصوص روستاها احصا شده و با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای دوره‌های آموزشی مورد نیاز برگزار شود.میرابراهیم سرابی، کارشناس صنایع دستی با بیان این‌که تغییرات سریع در مدیریت‌ها، توسعه صنایع دستی را در برنامه‌ها متوقف کرده است، می‌گوید: «بی‌شک در مسیر آسیب‌شناسی حوزه گردشگری، قبل از هر چیز به عدم وجود برنامه‌های مرتبط با بخش‌های مختلف آن می‌رسیم. بر همین اساس دریغ از یک برنامه جامع کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای صنایع دستی که صدالبته برنامه بلندمدتی هم به چشم نمی‌خورد. عدم مشارکت بین بخش‌ها در راستای توسعه صنایع دستی و وجود آمار قابل توجه محصولات تقلبی بخشی از موانع و مشکلات این هنر به‌شمار می‌آیند. همچنین می‌توان عدم شناسایی بازارهای هدف، مشکلات صادرات صنایع دستی، تاثیر عدم توسعه گردشگری بر این بازار، نبود استانداردهای لازم برای تولید، عدم برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، کمرنگ بودن نقش آموزش‌وپرورش در این هنر و ازبین‌رفتن برخی از هنرهای صنایع دستی را به دردهای قبلی افزود.»

شهرهای جهانی ایران در حوزه صنایع دستی
شورای جهانی صنایع‌دستی که امروز بیش از۹۰کشور جهان، با هدف ارتقای جایگاه صنایع دستی و تقویت ارتباط بین هنرمندان به عضویت آن درآمده‌اند، تاکنون ۴۸شهر و روستای دارای صنایع دستی در سراسر جهان را در فهرست خود به ثبت رسانده است. ایران نیز از سال۱۳۴۷ به عضویت شورای جهانی صنایع دستی درآمده و درمجمع آسیا و اقیانوسیه آن فعال است که تا پایان سال ۱۴۰۰، ۱۴شهر و روستای صنایع دستی را به نام خود ثبت کرد.

۱۳۹۵  اصفهان - اصفهان                    شهرجهانی صنایع‌دستی
۱۳۹۵   آذربایجان شرقی- تبریز             شهرجهانی فرش و قالی دستباف
۱۳۹۵  همدان-لالجین                         شهرجهانی سفال و سرامیک
۱۳۹۵  خراسان رضوی - مشهد            شهرجهانی گوهرسنگ
۱۳۹۶  کرمان - سیرجان                    شهرجهانی ریزبافت
۱۳۹۶  سیستان و بلوچستان- کلپورگان    روستای جهانی سفال خاص بومی
۱۳۹۶  کردستان- مریوان                   شهرجهانی کلاش (گیوه یا پاپوش)
۱۳۹۷  یزد- میبد                             شهرجهانی زیلو
۱۳۹۷   فارس- آباده                         شهرجهانی منبت
۱۳۹۷   خراسان جنوبی- خراشاد          روستای جهانی توبافی (پارچه سنتی)
۱۳۹۸   فارس- شیراز                      شهرجهانی صنایع‌دستی 
۱۳۹۸  زنجان- زنجان                      شهرجهانی ملیله
۱۳۹۸  همدان- ملایر                       شهرجهانی مبلمان منبت
۱۳۹۸گیلان- قاسم‌آباد                       شهرجهانی چادر شب