استرداد میراث

از بدعهدی‌های مکرر آمریکا در بازپس‌دادن این الواح گرفته تا تعلل دولت‌ها در ایجاد دیپلماسی برای بازپس‌گیری باعث شد مدت‌ها این میراث در آمریکا بماند اما پنجشنبه گذشته و همراه با ورود سیدابراهیم رئیسی تعداد قابل توجهی از این الواح هم به ایران برگردانده شد. ۳۵۰۶ لوح هخامنشی که با پرواز رئیس‌جمهور از آمریکا به ایران منتقل شده، بخشی از الواح هخامنشی است که در مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو به امانت سپرده شده بود تا خوانده شود اما بازگشت آنها به خانه روند پیچیده‌ای را طی کرد. تا کنون پنج محموله از الواح هخامنشی از آمریکا به ایران برگردانده شده و هنوز قطعاتی از این الواح در مؤسسه شیکاگو باقی مانده است. الواح هخامنشی در سال ۱۳۱۳ خورشیدی در تخت جمشید کشف شد. این الواح بعدها در ۵۰ صندوق چوبی که شامل حدود ۲۰۰۰ جعبه‌ مقوایی و چند پیت نفتی که در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) به پارافین مذاب آغشته شده بودند، از طریق بوشهر به آمریکا فرستاده شد. انتقال با موافقت دولت وقت ایران انجام شد و در قرارداد و موافقت‌نامه طرفین نیز آمده بود که «ایران لوح‌هایی گلی را برای رمزگشایی و خواندن به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، می‌سپارد.» تعداد الواح هخامنشی که حدود ۹۰ سال پیش برای مطالعه به موسسه شرق‌شناسی شیکاگو فرستاده شده بود، بیش از ۳۰هزار قطعه بوده که اندازه‌های مختلفی داشته و تعدادی هم شکسته بوده است. ارنست هرتسفلد، باستان‌شناس آلمانی که در کاوش‌های تخت جمشید حضور داشت نیز تخمین زده که این یافته شامل حدود ۳۰هزار یا بیشتر لوح و قطعات گلی کتیبه‌دار و مهر و موم‌شده بود. آن زمان امکان خواندن الواح در ایران وجود نداشت، در نتیجه هنگام امانت‌سپاری از الواح صورت‌برداری دقیق نشد. مطالعه‌ گل‌نوشته‌ها در دانشگاه شیکاگو با شروع جنگ جهانی متوقف و پس از پایان جنگ در سال ۱۹۴۵ میلادی دوباره آغاز شد. در آن دوره، دو دانشمند سومرشناس به نام‌های کامرون و هلک، مطالعه‌ گل‌نوشته‌ها را آغاز کردند. کامرون پس از این‌که ۱۵۰گل‌نوشته را خواند، توجه خود را به خواندن گل‌نوشته‌های خزانه‌ تخت جمشید معطوف کرد و سرانجام کتاب آن در سال ۱۹۴۸ میلادی چاپ شد. در این مسیر، عبدالمجید ارفعی، پژوهشگر و متخصص زبان‌های باستانی که از آخرین مترجمان بازمانده خط میخی عیلامی در ایران است نیز در مطالعه و خوانش این گل‌نوشته‌ها نقش داشت. با درگذشت هلک، در سه مرحله بخش‌های کوچکی از الواح به کشور برگردانده شد. اما حالا بزرگ‌ترین محموله از این الواح همزمان با ورود کاروان رئیس‌جمهور به ایران وارد شده است.

تعداد الواح    ۳۵۰۶

سال کشف     ۱۳۱۱ شمسی  ۱۹۳۳ میلادی

محل کشف     باروی تخت‌جمشید

دوره تاریخی   داریوش اول هخامنشی

خط و زبان الواح  ۳۶۶۰قطعه لوح بزرگ به خط میخی و زبان عیلامی   

                      ۸۳۶ قطعه لوح کوچک به خط میخی و زبان آرامی

مبدا انتقال    موسسه شرق ‌شناسی شیکاگو

سال به امانت سپاری  ۱۳۱۴ شمسی  ۱۹۳۵ میلادی

محتوای الواح   مدیریت منابع، راه‌ها، روابط اجتماعی، مایحتاج اساسی زندگی، دستمزدها، اقتصاد جامعه هخامنشی

دلایل اهمیت الواح  تعداد پرشمار، تنوع محتوا، منسجم دست‌نخورده بودن طی ۲۵۰۰ سال،  کشف یکباره  مجموعه

۱۳۲۷  ۱۷۹ قطعه

۱۳۳۱  ۲۷۰۰۰ قطعه

۱۳۸۳  ۳۰۰ قطعه

۱۲۹۸  ۱۷۸۳ قطعه

۱۴۰۲  ۳۵۰۶ قطعه