آب؛ ناجی بزرگ سیستان و بلوچستان

بعد از استقرار دولت سیزدهم، آبرسانی به روستاهای مختلف کشور در دستور کار قرار گرفت و با اجرای طرح جهاد آبرسانی به عنوان بزرگ‌ترین طرح در این حوزه به لحاظ حجم عملیات اجرایی و گستردگی جغرافیایی،‌ عنوان شد با تکمیل و نهایی شدن آن در سیستان‌و‌بلوچستان شاخص بهره‌مندی از آب شرب روستایی در این استان به ۹۵ درصد می‌رسد.با این‌که حدود مصوبات سفر رهبری به سیستان‌و‌بلوچستان حدود ۲۰ سال روی زمین ماند و در دیدار اخیر معظم له با مردم این منطقه، ایشان از انجام نشدن کارها گله کردند، اما با استقرار دولت سیزدهم در نیمه‌دوم سال ۱۴۰۰ توسعه و بهبود زیرساخت‌های آبرسانی در اولویت‌ اصلی اقدامات قرار گرفت.بر همین اساس وزارت نیرو با تدوین یک برنامه مدون برای پایدارسازی وضعیت آب و رفع عطش آبی نقاط محروم کشور، وارد میدان شد تا بتواند دغدغه دیرینه مردم را در این حوزه برطرف کند.پایان پروژه‌های ناقص و طرح‌های بر زمین مانده در دستور کار قرار گرفت و به منظور تامین آب و رفع تنش آبی از نقاط روستایی کشور، طرح جهاد آبرسانی توسط وزارت نیرو کلید خورد.بر همین اساس در سیستان‌و‌بلوچستان نیز این طرح به صورت ویژه در دستور کار قرار گرفت و با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، باید مجموعا از محل اعتبارات محرومیت‌زدایی با ۱۷۵۱ روستا، طرح آبرسانی ملی روستایی با ۶۰۰ روستا و مجمع خیرین وزارت نیرو با ۵۰۰ روستا، مشکل آب شرب ۲۸۵۱روستا رفع شود.

اوایل امسال بود که عضو هیات نمایندگان سیستان‌و‌بلوچستان با بیان این‌که تابستان سختی مخصوصا برای شمال استان پیش‌بینی می‌شود، تاکید کرد که مگر این‌که حقابه ایران از افغانستان گرفته شود یا این‌که منابع جدید را شناسایی و تامین آب کنیم.محمد سرگزی گفت: «بارندگی‌ها در شمال استان نزدیک به صفر بوده، بنابراین حتما باید نیاز آبی را از منابع داخلی تامین کنیم. تاحدی نیاز آبی از تهلاب و چاه‌های دشت هامون تامین می‌شود اما در هر حال وضعیت آب در سیستان‌و‌بلوچستان بحرانی و فوق بحرانی است.»در آن روز این مسئول مدعی شده‌بود منابع آب چاه‌نیمه‌ها برای پنج تا شش ماه آینده تاحدی نیازها را کفاف می‌دهد، اما اگر در این فرصت باقیمانده کاری انجام نشود، باید برای حدود ۴۰۰ هزار نفر از جمعیت شهرها و روستاهای زابل، زهک، نیمروز، هیرمند و هامون آبرسانی سیار انجام شود.ولی مشکل سیستان‌و‌بلوچستان این است که اصلا آبی ندارد که بخواهد به صورت لوله‌کشی یا سیار به دست شهروندانش برسد. درحال حاضر در دشت هامون چاه‌هایی وجود دارد که در عمق ۳۰ تا ۸۰ متری به آب می‌رسد ولی حداکثر آب آنها دو متر مکعب بر ثانیه است که فقط نیاز یک منطقه را تامین می‌کند.پروژه تهلاب هم یکی از برنامه‌های کوتاه‌مدت برای تامین آب استان و خروج از بحران محسوب می‌شود که قرار است طی دو سال و با ۸۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار اجرایی شود.

نماینده مردم زابل، زهک و هیرمند در مجلس در مورد این پروژه به جام‌جم می‌گوید: «پروژه تهلاب در حجم مخزن ۱۰ میلیارد مترمکعب در دستور کار بوده و برای تامین آب شرب شهر زاهدان و زابل در نظر گرفته شده‌است و قرارگاه خاتم‌الانبیاء آن را اجرایی می‌کند. آب مصرفی منطقه نزدیک به ۸۰ میلیون متر مکعب در روز است، یعنی با نهایی شدن این پروژه سال‌های زیادی آب در اختیار منطقه خواهد بود.»سرگزی ادامه می‌دهد: «آب‌شیرین‌کن و انتقال آب از دریای عمان به عنوان یکی از پروژه‌ها در حال پیگیری است اما تا به سرانجام رسیدن آنها حداقل پنج تا شش سال زمان نیاز است. تا زمان به نتیجه رسیدن پروژه‌ها باید سیستان‌و‌بلوچستان را یاری کرد و اجازه نداد تا در بحران بی‌آبی غرق شود.»

طرح جهاد آبرسانی یکی از مهم‌ترین طرح‌های کشور به شمار می‌آید که پیرو دغدغه دولت و اهتمام وزارت نیرو برای بهبود وضعیت کمی و کیفی آب آشامیدنی در سطح روستاهای مختلف در حال اجراست.در سیستان‌و‌بلوچستان هم طرح‌های مختلفی در زمینه آبرسانی در دست اقدام است که به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان ۳۴۰ طرح در این رابطه با اعتبار ۱۵هزار میلیارد تومان پیگیری می‌شود.علیرضا قاسمی با بیان این‌که اجرای طرح جهاد آبرسانی در روستاهای فاقد تأسیسات آب و دارای تنش آبی،  مشکلات کم‌آبی را در کمترین زمان از بین می‌برد، به جام‌جم می‌گوید: «در قالب این طرح به ۱۷۵۱روستا با جمعیت ۵۵۴ هزار نفر از محل اعتبارات محرومیت‌زدایی، ۵۰۰ روستای فاقد آب در قالب مجمع خیران و ۶۰۰ روستای جدید نیز در قالب مجتمع‌های آبرسانی می‌شود.»

این مسئول ادامه می‌دهد: «نگرانی بابت تأمین نشدن حقابه و وضعیت چاه‌نیمه‌ها سبب شد، طی سال گذشته مکاتبات و پیگیری‌های زیادی انجام شود و در نهایت سازمان برنامه‌و‌بودجه‌ را متقاعد کنیم تا در قالب طرح اضطراری، تأمین آب سیستان‌ و زاهدان به تصویب برسد. در راستای اجرای این طرح کوتاه‌مدت، تاکنون، ۳۵ حلقه چاه در دشت هامون هیرمند و ۱۵ حلقه چاه نیز در شیله حفر شده و ۴۹ کیلومتر خطوط برق و خطوط انتقال نیز با پیشرفت ۸۰ درصد در حال انجام است.»قاسمی تاکید می‌کند که به منظور وارد مدار شدن این چاه‌ها، با توجه به شوری آب، دو باب آب‌شیرین‌کن باید ساخته شود که در مرحله خرید و ورود تجهیزات است.

آن‌طور که مسئولان اعلام کرده‌اند با به اتمام رسیدن اجرای طرح جهاد آبرسانی در دولت سیزدهم شاخص بهره‌مندی آب آشامیدنی روستاهای سیستان‌و‌بلوچستان به ۹۵‌درصد می‌رسد. رقمی که حتما به ماندگاری جمعیت و جلوگیری از مهاجرت‌ها کمک شایانی می‌کند.

استاندار سیستان‌وبلوچستان با عنوان کردن این مطلب که اجرای طرح‌های آبرسانی در منطقه باعث نمی‌شود پیگیری حقابه از دستور کار دولت خارج شود، به جام‌جم می‌گوید: در کنار پیگیری حقابه، همه برای تأمین آب آشامیدنی سیستان از سایر منابع آبی، پای کار هستند و طرح‌هایی در نقاط مختلف در حال برنامه‌ریزی و اجراست.

محمد کرمی گریزی با اشاره به این‌که طرح انتقال آب از دریای عمان یکی از طرح‌های مهم دولت به‌شمار می‌آید، ادامه می‌دهد: با تکمیل تمامی طرح‌های آبرسانی در دست اقدام از جمله حفرهای چاه در شیله، منطقه‌بندان، زهک و... مسیر توسعه این خطه از کشور، هموار خواهد شد.

وی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب درخصوص امیدآفرینی تصریح می‌کند: با تبیین خدمات نظام جمهوری اسلامی امید را به جامعه تزریق‌کنیم. بزرگ‌ترین ظرفیت این استان پهناور، نیروی انسانی جوان و ظرفیت‌های مختلفی به مثل مرز، معادن، حوزه کشاورزی، دریا، شیلات و ظرفیت‌های دیگر است که با استفاده از آنها می‌توانیم به خودکفایی رسیده و به بازار همه کشورها دسترسی داشته و از ثروت خدادادی بهره لازم را ببریم اما در این بخش، مشارکت مردم بسیار مهم است.

به گفته استاندار، طرح‌های تأمین آب‌شرب سیستان‌وبلوچستان در سه سطح کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در حال انجام است، حقابه را رها نمی‌کنیم، ولی باید برای رفع نیاز مردم طرح تأمین اضطراری آب‌شرب به‌عنوان یک اولویت پیگیری و سریعا به نتیجه برسد.

در شمال سیستان‌وبلوچستان با توجه به منابع آبی موجود و چاه‌نیمه‌ها در دهه ۷۰ به تمام روستاها آبرسانی شده و آب تصفیه در این مناطق توزیع می‌‎شود اما با توجه به قدمت تاسیسات و عدم در نظر گرفتن بعضی از مصارف و همچنین افزایش نیاز هم‌اکنون طرح بازنگری شبکه‌های آب‌شرب روستایی و اصلاح شبکه‌های توزیع با اولویت مناطق دارای تنش بیشتر وارد فاز عملیاتی شده‌است. با توجه به جغرافیای طبیعی مرکز استان، در این منطقه از منابع آب زیرزمینی برای جبران کسری آب‌شرب شهروندان استفاده می‌شود. در واقع فقر منابع آب زیرزمینی در دشت زاهدان باعث شده تامین آب این شهر با جمعیت حدود یک میلیون نفر از نقاط دیگر و از طریق خطوط و ایستگاه‌های پمپاژ انتقال یابد. چاه‌‌نیمه، دشت حرمک، آب‌شیرین‌کن و چاه‌های سطح شهر از جمله اصلی‌ترین منابع تامین آب زاهدان هستند که حدود ۲۰۰۰لیتر در ثانیه آب از این منابع تامین می‌شود. در شرق سیستان‌و‌بلوچستان و در منطقه سراوان بزرگ شامل سراوان، سوران و مهرستان در حال حاضر آبرسانی از منابع آب زیرزمینی در همه نقاط جمعیتی صورت می‌گیرد که وابستگی شدیدی به بارندگی‌های سالانه دارد. با بهره‌برداری از سد ماشکید علیا برنامه‌ریزی آبرسانی به شهرهای مهرستان، سوران و هیدوچ توسط وزارت نیرو عملیاتی خواهد شد.در جنوب استان نیز با بهره‌برداری از سد زیردان و اجرای ۱۸۰۰ کیلومتر خطوط انتقال و شبکه توزیع و ۲۰هزار مترمکعب مخزن ذخیره، ۳۵۰ روستا به آب پایدار متصل هستند. آبرسانی به شهرهای چابهار و کنارک نیز در حال حاضر از یک واحد آب‌شیرین‌کن به ظرفیت ۴۰ هزار مترمکعب صورت می‎‌گیرد.