فلسفه‌ی عزاداری

عزاداری في نفسه ارزشمند است اما آنچه مهم است شیوه‌ی عزاداری، شرایط عزاداری و محتوا و آنچه در عزاداری انجام می‌گیرد باید مدنظر باشد نه فقط برگزاری آن. همانطور که همه احکام دین دارای فلسفه و هدفی معین و شرایطی مخصوص خود می‌باشند. در برگزاری عزاداری نیز باید فلسفه و هدف آن مشخص و شرایط آن منظور گردد. در غیر این صورت نتیجه آن عكس خواهد شد. مهمترین هدف عزاداری شناختن امام حسین (ع) و هدف او از قیام عاشورا و سپس درس گرفتن از هر دو گروه انبیاء و اشقیا می‌باشد. درس خودسازی، عاشوراشناسی، دین‌شناسی، حسین‌شناسی و دشمن‌شناسی و بکارگیری آن عوامل در زندگی فردی و اجتماعی است. چه عواملی باعث شده تا این دو گروه خصمانه روبروی هم قرار بگیرند. بنابراین شناختن آن عوامل و عینیت دادن عوامل بهتر در جامعه می‌تواند برای آگاهی مردم و اعتقادات آنها مفید باشد در غیر اینصورت هر نوع عزاداری بدون نیت و بدون هدف و بدون بازسازی و تحول فکر چیزی جز اسراف وقت و هزینه نمی‌باشد. در نماز باید در تمام امور فردی و اجتماعی ساری و جاری باشد و همان‌طور که نماز بدون نیت باطل است. هر نوع اعمال فردی و اجتماعی بدون نیت هم ارزش معنوی ندارد و باطل است. یکی از عوامل مهم عقب‌ماندگی کشورهای جهان سوم بخصوص کشورهای اسلامی نداشتن نیت و هدف معین در امور فردی و اجتماعی می‌باشد و اسراف برخلاف فرمان خدا و اهداف دین و امام حسین بوده و روز قیامت جواب دارد. زیرا در برابر این همه هزینه و فعالیت‌ها باید حتماً تحول فکری و بازده عملی، فرهنگی و اجتماعی داشته باشد در غیر اینصورت چیزی جز تکرار مکررات نبوده و تکرار مکررات یعنی برگشت به عقب؛ یعنی شکست؛ یعنی ماندن؛ یعنی مردود شدن و به گفته‌ی قرآن یعنی اعمال بیهوده و عبث می‌باشد. در مراسم عزاداری باید فلسفه علمی و هدایتی و اصلاح اجتماعی احکام دین یعنی فرهنگ آنها روشن شود تا برای مردم جاذبیت داشته باشد که نماز، روزه، حج، خمس، زکات و ... هر کدام برنامه سعادت، تکامل و انسان شدن است نه فقط تکرار آداب و رسوم بدون مفهوم باشد و در هر جلسه‌ای چندین آیه از قرآن تفسیر شده و احادیث اولیای دین نمونه عینی و عملی و اجتماعی و اخلاقی آنها بیان شود. نامه‌های امام علی (ع) و قضاوت‌های او در نهج‌البلاغه برای مردم بازگو کنند و گویندگان و مسئولین خودشان عامل به گفته‌های خود باشند. نکته مهم این که در عزاداری باید در این فکر باشیم که هنگام قیام حسین حضور نداشتیم که او را یاری کنیم. و اگر حضور داشتیم او را یاری می‌کردیم. حالا که نبوده‌ایم تلاش کنیم اهداف و پیام او که عدالت و آزادی و مبارزه ظلم و تبعیض است دنبال کنیم. اگر در راه مبارزه علیه ظلم و نابرابری تلاش کردیم هدف، عزادای امام حسین است. در غیر این صورت معنای عزاداری را نشناخته‌ایم و این عزاداری صوری ارزش معنوی ندارد. و باید همواره یادمان باشد که امام حسین عزادار نمی‌خواهد. امام لباس سیاه نمی‌خواهد. طبل و سنج نمی‌خواهد. سینه‌زنی و زنجیرزنی نمی‌خواهد. او حقیقت می‌خواهد. او پیرو می‌خواهد. پیروی که در رفتارش تکبر و تظاهر، دروغ، حرام‌خوری، حیله و مکر نباشد، چون اولین هدف او اصلاح جامعه از عوامل فساد نامبرده بوده است. هدف دیگر او برپا داشتن نماز، رعایت حلال و حرام بوده است. حال اگر برای امام حسین عزاداری کنیم اما هدف او که اصلاح جامعه بر پایه عدالت و آزادی بوده است تلاش نکنیم و از خلاف‌کاران حمایت کنیم و در قضات‌ها برخلاف قرآن، عدالت را رعایت نکنیم! آیا عزاداری بدون اصلاح فکری و اجتماعی ارزش معنوی و ثواب دارد؟ مسلماً خیر. پیروان امام حسین کسانی هستند که اهداف او را دنبال می‌کنند و لاغیر. امام حسین گوینده حق است. راه او، قیام او، حق است که پیروان دیگر ادیان را مجذوب خود کرده است. بنابراین پیروان امام کسانی هستند که حق بگویند و بر علیه آنچه غیرحق است از طرف هرکس باشد قیام کند و آنچه غیرحق است از طرف هرکس باشد نپذیرد و قبول نکند. حق بودن هر موضوع و هر ادعایی با داشتن مدرک و دلیل روشن ثابت می‌شود و مهم‌تر آنکه ریشه و سند قرآنی و دینی و قانونی داشته باشد. در غیر این صورت ناحق بوده و یک آفت برای دین و جامعه است. حال سؤال دارم آیا تعزیه حق است؟ بودجه‌هایی که برای آن هزینه می‌شود در راه حق است؟ آیا موضوعی که خدا و پیامبر (ص) نگفته‌اند و در هیچ حدیثی نیامده است حق است؟ آیا بودجه‌هایی که در مسیر قرآن نباشد اسراف نیست. خداوند در قرآن در مورد اسراف‌کنندگان چه فرموده است: در سوره اسراء آیه 29 فرموده است: اسراف‌کنندگان برادران شیطان هستند. در سوره انعام آیه 142 فرموده است: خداوند اسراف‌کنندگان را دوست نمی‌دارد. معیار ارزش‌ها و همه خوبی‌ها قرآن است. هرچه خلاف قرآن باشد مردود و به زیان دین و کشور و به سود دشمنان دین و کشور است. رعایت احکام دین امر الهی و اجتماعی است. عزاداری هم یک موضوع و یک برنامه دینی و اجتماعی است. بنابراین برگزارکنندگان نیز باید دارای فکر دینی و اجتماعی باشند و از تک‌روی و سلیقه‌ای قضاوت کردن جداً دوری کنند. چرا تک‌روی نشانه تکبر و عامل اختلاف و فساد و برخلاف هدف خداوند و اولیای دین بخصوص امام حسین و نقطه‌ای مقابل توحید یعنی شرک به خداوند است. پس هدف از عزاداری ایجاد زمینه و رویه اصلاح فردی و معضلات اجتماعی و برقراری امنیت و آرامش و جاذبیت بیشتر احکام دین در جامعه است. همه‌ی برنامه‌های اجتماعی و مذهبی هنگامی نتیجه مطلوب می‌دهد یعنی جامعه را بسوی اصلاح و قانونمندی می‌برد که همه شرایط لازم رعایت شود. در رأس شرایط مصرف غذای حلال است. هیچ برنامه‌ای چه اجتماعی و چه دینی به خودی خود نتیجه مطلوب را ندارد مگر آنکه شرایط آن منظور گردد. از عوامل مهم انحراف فکری که جامعه را به سوی فساد و اختلاف، عدم امنیت، نپذیرفتن حق، انحراف از مسیر احکام دیدن، ضعف عاطفه، کینه‌توزی، و باطل‌کننده همه عبادات و مراسم‌های مذهبی می‌باشد غذای حرام است. چنانکه پیامبر اسلام فرموده است: یک لقمه غذای حرام تا چهل شب هیچ شب هیچ عبادتی مقبول نیست.

الهه قمشه ای در این شعر می‌گوید:

حرام رد بدل صد فکر باطل                    کند دل را ز یاد دوست غافل

چنانکه امام حسین (ع) در میدان نبرد به گروه اشقیا که به نصایحه امام حسین (ع) گوش نمی‌دادند به آنان فرمود: (از اینکه به سخنان من گوش نمی‌دهید این است که شکم شما از غذای حرام گنده شده است.)

غذای حرام از چه راه‌هایی بدست می‌آید: رباه و رشوه، گران‌فروشی، کم‌فروشی، احتکار، غش در معاملات، دزدی، اختلاس، متأسفانه بسیاری از پیروان اسلام که برای امام حسین عزاداری می‌کنند مبتلا به معاملات حرام هستند. بنابراین هنگامی عزاداری ارزش معنوی و اصلاح اجتماعی دارد که شرایط این کاملاً اجرا شود. در غیر این صورت به زیان دین و کشور و به سود دشمنان دین و کشور می‌باشد.

موضوع مهم: به زیارت امام حسین رفتن بسیار ارزشمند است اما در صورتیکه هدف، شناختن امام و هدف و پیام او باشد و سپس ترویج زبانی و عملی پیام امام به مردم باشد. کسانیکه هر ساله می‌روند اگر به یکبار بسنده کنند و هزینه‌های بقیه را در راه اجرای شدن اهداف امام حسین مصرف کنند بسیار بهتر و ارزشمندتر است. ناگفته نماند که هدف امام نیز چیزی به اصلاح امت جدش نبوده است.

از شرایط و خصوصیات مهم مبلغین دینی و کسانیکه مراسم عزاداری برپا می‌کنند که خود نوعی تبلیغ دین است آگاهی اجتماعی و به تعبیری جامعه‌شناسی می‌باشد.

زیرا هر مبلغ دینی باید مانند یک دکتر حاذق دردها و بیماری‌های جامعه را بشناسد که آیا این مراسم‌ها چه مشکلی از مشکلات و کدام بیماری جامعه را مداوا و درمان می‌کند؟ چرا که قبل از پیاده کردن هر طرح و برنامه‌ای باید موضوع برنامه، طبق تحقیق و تجربه انجام بگیرد. در غیر این‌صورت نتیجه‌ی آن معکوس است.

آیا هدف امام حسین از قیام خونین، آن بوده است که بعد از شهادت او مردم برایش عزاداری کنند و به زیارت او بروند تا برایشان ثواب بنویسند و به بهشت بروند؟ این فکر و این برداشت از قیام عاشورا در شأن انقلاب کربلا نبوده و حتی یک رکود برای توسعه و جهانی شدن انقلاب و دین اسلام است. هدف انقلاب کربلا تحول فکری و بازگشت به خویشتن خود و شناختن خود که چه بوده‌ایم و چه شده‌ایم و چرا؟ و رسیدن به معنا و مفهوم این چراها! که چرا دین اسلام که خود یک دین جهانی است اما بعد از 1400 سال از جهانی شدن بازمانده‌ایم؟ مبلغان دینی و برگزارکنندکان مراسم‌های دینی و زائرین امام باید بتوانند به این چراها جواب بدهند. که اگر آگاهی آن را ندارند نه امام حسین را می‌شناسند نه عاشورا و نه عزاداری را!