مانور دیپلماسی در مسقط

مذاکرات غیرمستقیم تهران-واشنگتن فقط مربوط به لغو تحریم‌ها یا رفع انسداد از اموال ایران نیست، یک پای ثابت این مذاکرات مربوط به زندانیان آمریکایی است، پاییز سال گذشته درست وسط بحران در بیانیه‌ای که دوجاریک به نقل از دبیرکل سازمان ملل متحد منتشر کرد، گوترش از قبول درخواست‌هایش از رئیس‌جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اجازه خروج باقر نمازی برای معالجه در خارج از کشور تشکر کرد و گفته بود: ما به تعامل با مقام‌های ایرانی در مورد طیفی از موضوعات مهم از جمله وضعیت منطقه‌ای، توسعه پایدار و ارتقا و حمایت از حقوق بشر ادامه خواهیم داد. در همان زمان موضع ایران نسبت به این اتفاق بسیار شفاف بود و حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه به‌صراحت اعلام کرده بود ما هیچ ارتباطی بین موضوع انسانی زندانیان و بازداشت‌شدگان با برجام قائل نیستیم و برای تبادل زندانیان به عنوان اقدام انسانی آمادگی داریم و به طرف آمریکایی هم گفته‌ایم. البته در همان زمان هم نمازی به عنوان زندانی دوتابعیتی از همه تسهیلات برخوردار بود و بهترین امکانات پزشکی به شکل وی‌آی‌پی در اختیارش قرار داشت، حتی بارها امکان دسترسی خانواده‌اش و ملاقات‌های متعدد خانواده و پسرش فراهم شده بود.
   
دورزدن مسیر از طریق عمان
از این طرف ماجرا هم آخرین روزهای خرداد، متیو میلر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مدعی بود دوست دارد پشت تریبون بایستد و بگوید توافقی برای بازگرداندن شهروندان آمریکایی به خانه حاصل شده. او در عین حال گفته بود: «این اتفاق رخ نداده. این مساله‌ای است که کماکان روی آن کار می‌کنیم و وقت و منابع زیادی برای محقق‌شدن آن صرف می‌کنیم.» اما این موضوع ادامه داشت تا این که بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان از نزدیک‌شدن ایران و آمریکا به توافقی برای تبادل زندانیان خبر داد.
دیروز کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به سؤالی درباره اظهارات جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید درباره این که گفته بود مذاکرات غیرمستقیم برای آزادی زندانیان در جریان است، اظهار کرد: از همه مسیرها و فرصت‌های دیپلماتیک از جمله گفت‌وگوهای با واسطه و تبادل پیام‌های با واسطه برای احقاق حقوق حقه ملت ایران در موضوع هسته‌ای استفاده کرده و از هیچ فرصتی دریغ نخواهیم کرد. تلاش‌های دیپلماتیک ادامه دارد و متناسب با شرایط و فرصت‌ها این مسیر را دنبال خواهیم کرد.
 کنعانی اضافه کرد: هم در ارتباط با آزادی زندانیان و هم رفع انسداد از دارایی‌های مالی ایران و هم در ارتباط با مذاکرات رفع تحریم‌ها، این گفت‌وگوها و تبادل پیام‌ها با فراز و نشیب‌هایی ادامه دارد و می‌توان گفت که این روند جاری محسوب می‌شود.جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، روز یکشنبه در گفت‌وگو با «صدای آمریکا» گفته بود که دولت جو بایدن با هدف آزادکردن آمریکایی‌های بازداشت‌شده در ایران، با جمهوری اسلامی «مذاکرات غیرمستقیم» دارد و در این‌باره تاکید کرده بود: «ما به طور غیرمستقیم با ایران تماس داشته‌ایم و هیچ مذاکره مستقیمی بر سر پرونده هسته‌ای یا بازداشت‌شدگان وجود ندارد. ما از این دست گفت‌و‌گوهای غیرمستقیم در مورد بازداشت‌شدگان داشته‌ایم؛ زیرا این وظیفه ما است که تلاش کنیم شهروندان آمریکایی را به خانه بازگردانیم، بنابراین ما با هر دولتی به هر نحوی که بتوانیم صحبت می‌کنیم، مانند کاری که با دولت روسیه درباره آمریکایی‌های به ناحق بازداشت‌شده انجام می‌دهیم.»
در حال حاضر مذاکرات میان ایران و آمریکا به صورت غیرمستقیم با میانجیگری عمان جریان دارد و قطر و امارات عربی متحده هم در تسهیل‌گری گفت‌وگوها دخیل هستند. ایران پس از امضای برجام در سال۹۴ با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه، به عنوان کشوری مسئولیت‌پذیر، تعهدات خود را بدون عیب و نقص اجرا کرد و این مساله در ۱۶گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد تایید قرار گرفت. اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۱۷(دی ۹۵) و پس از چند اقدام مقدماتی، نهایتا با اتخاذ مواضع مغایر با مفاد برجام، با خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از آن در ۱۸اردیبهشت ۹۷(۸ می ۲۰۱۸)، در دو مرحله تحریم‌های ثانویه آن علیه ایران بازگردانده شد. حالا تروئیکا با قرارگرفتن در مسیر ترامپ همان مسیر را تکرار کرده‌اند.
   
بازی کثیف تروئیکا 
در نشست اخیر شورای امنیت که هفته گذشته برگزار شد، ایران دوباره شاهد بهانه‌جویی سه کشور اروپایی بود که خواستار عدم لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در مهرماه شده‌اند، درحالی که تحریم‌های یکجانبه به عنوان ابزار غیرقانونی توسط آمریکا و اروپا علیه ایران استفاده شده است و اروپایی‌ها به‌رغم وعده‌هایی که دادند، نتوانستند نقصان آمریکا را جبران کنند. دولت‌های اروپایی و مشخصا سه دولت به اندازه آمریکا در اجرای تعهدات‌شان در برجام مسئولیت دارند اما کوتاهی کردند و اکنون باید پاسخگوی کوتاهی‌های خود باشند؛ اما به نظر می رسد جای ایران و تروئیکا عوض شده و به‌رغم کوتاهی و عدم اجرای تعهدات‌شان در برجام، در موضع مدعی هستند و علیه ایران اتهاماتی را مطرح یا تحریم‌هایی را برمبنای ادعاهای واهی علیه ایران تحمیل می‌کنند. تهران در واکنش به این موضع تصریح کرده دولت‌های اروپایی به جای بهانه‌جویی و اتهام‌زنی، باید پاسخگوی مسئولیت خود در مورد برجام و ایران باشند و به تعهدات‌شان به صورت مسئولانه عمل کنند چون قطعا هرگونه اقدام غیرمسئولانه واکنش جدی، متناسب و متوازن در زمان خود از سوی ایران خواهد داشت.