عاقبت ‌گرمازدگی

گرمازدگی که جدی‌ترین شکل از آسیبی است که گرمای هوا می‌تواند برای‌مان به همراه داشته باشد. با این‌که با اولین نشانه‌های فصل گرما، همه از گرمازدگی و راه‌های در امان ماندن از آن می‌گویند اما انگار همچنان موضوعاتی هست که درباره گرمازدگی نمی‌دانیم؛ موضوعاتی که دانستنش، عبور از گرمای تابستان را برای‌مان آسان‌تر خواهد کرد.

احتمالا همه‌مان تجربه‌اش کرده‌ایم؛ این‌که در یک روز پرکار در بیرون از خانه و شاید در مسیر این اداره به آن اداره، دچار حالت تهوع، سرگیجه و تپش قلب شده‌ایم. این همان گرمازدگی است؛ گرمازدگی که در اکثر مواقع، اتفاقی معمول و شاید خفیفی به حساب می‌‌‌آید اما تجربه نشان داده است که در برخی موارد انگشت‌شمار، رسیدگی نکردن به آن و چاره‌اندیشی دیرهنگام، موجب مرگ هم شده است. این موضوعی است که نشان می‌دهد هرچند خفیف و ساده، اما گرمازدگی هم نیاز به حواس‌جمع، پیشگیری و در وقت دچار شدن، نیاز به درمان‌هایی جدی دارد که نمی‌‌توان، ساده‌انگارانه از آن گذشت. تعریف پزشکان از گرمازدگی، درجه حرارت بالای ۴۰درجه بدن است که در اثر قرار گرفتن مداوم در معرض نور آفتاب و گرما رخ می‌دهد اما گاهی ممکن است فردی دمای بدنش به ۴۰درجه هم نرسیده باشد اما علائم گرمازدگی داشته باشد؛ پس ملاک حال عمومی خود فرد است نه چیز دیگر! حواس‌تان باشد که گرما‌زدگی در کودکان زیر چهار پنج سال و افراد مسن بالای ۵۰ تا ۶۰ سال، خطرناک‌تر از دیگر رده‌های سنی است. افرادی که یک گرمازدگی ساده، می‌تواند عواقب خطرناکی برای‌شان به همراه داشته باشد؛ پس اگر والد هستید یا همراهی برای پدر و مادرتان، آنها را از گرمای مستقیم دور کنید که کم کردن عوارض گرمازدگی، سخت‌تر از پیشگیری از ابتلا به آن است.

این یک هشدار جدی است!
ممکن است ناگهان همه‌ علائم با هم به سراغ‌مان بیاید؛ از سردرد و سرگیجه، تا گرگرفتی پوست صورت‌مان. گاهی آن‌قدر دچار ضعف و سستی می‌شویم که توان ادامه مسیر برای‌مان سخت می‌شود و حالت تهوع پیدا می‌کنیم. اینها ابتدایی‌ترین علائمی است که گرمازدگی برای‌مان به همراه دارد و ممکن است در نهایت و در اوج خودش، به از دست رفتن هوشیاری ختم شود: «پس اگر فردی به تازگی در معرض گرما بوده و ناگهان دچار چنین حالاتی می‌شود، باید برای اولین احتمال، به گرمازدگی فکر کند و به دنبال چاره‌های مخصوص به این پدیده باشد.» این را دکتر مجید شجاعی، متخصص طب اورژانس می‌گوید که معتقد است کم کردن دمای بدن به هر طریقی، از ابتدایی‌ترین اقداماتی است که فرد برای بهبود گرمازدگی‌اش باید انجام بدهد: «در واقع گرمازدگی، مرحله به مرحله رخ می‌دهد و که در مرحله اول با خستگی و سرگیجه و ضعف همراه است و در مرحله نهایی و کم‌توجهی به علائم اولیه، ممکن است به ضربان قلب ضعیف و از دست رفتن هوشیاری ختم بشود.» این‌طور که معلوم است، این همان مرحله شدید و نهایی گرمازدگی است که به‌ندرت اما شدنی است و می‌تواند موجب به کما رفتن فرد گرمادیده شود. شاید برای همین است که نکات ایمنی درباره گرمازدگی هر تابستان تکرار می‌شود؛ برای این‌که آن را امری عادی تصور می‌کنیم در حالی که گاهی می‌تواند فراتر از آن چیزی باشد که ما تصور می‌کنیم!

گرما به دور
تا آنجا که می‌شود لباس‌ها را کم کنید، خودتان را به آب خنک برسانید، سایه‌ای پیدا کنید، سر و صورت و دست و حتی پاهای‌تان را با آب خنک یا یخ خنک کنید؛ هرکاری می‌توانید بکنید تا دمای بدن‌تان از آن ۴۰ درجه معروف که باعث گرمازدگی شده، پایین‌تر برود. کارشناسان طب اورژانس که این روزها با نمونه‌های متعددی از افراد گرما‌زده روبه‌رو می‌شوند، از کمک‌های اولیه برای بهبود حال فرد گرمازده می‌گویند؛ کمک‌هایی که می‌تواند فرد را از رسیدن به حالت اضطرار نجات دهد تا بتواند خودش را به موقعیت‌های بهتر و حتی دوش آب‌ سرد برساند: «هنگام مواجهه با فردی که دچار گرمازدگی شده است باید او را به جای نسبتا خنک منتقل کنیم، فرد دراز بکشد و پاهای او را بالا بیاوریم.» قرار دادن پارچه خیس بر سر و صورت و دست و پاهای فرد، خوراندن نوشیدنی‌های خنک جز نوشابه و ماساژ ماهیچه‌های گرفته بیمار، از دیگر اقدامات اولیه‌ای است که می‌تواند او را به شرایط نسبتا پایدار برساند.

مزاج گرم، گرمازدگی بیشتر
اما طب سنتی، نگاه متفاوتی به پدیده گرمازدگی دارد؛ آن‌قدر که براساس باورهای این طب، علائم گرمازدگی تنها مربوط به قرارگیری طولانی در معرض نور آفتاب نیست، بلکه مصرف غذاهای سرخ کردنی مانند طیف گسترده فستفودها، سالادهای پر سس، زیاده‌روی در خوردن مواد شیرین و مصرف غذاهای پرکالری و سنگین هم از علت‌های اصلی گرمازدگی و بروز علائم گرمازدگی در افراد به‌خصوص در روزهای گرم سال به حساب می‌رود. این طب، تفاوت نوع مزاج در افراد را یکی از علت‌های گرمازدگی می‌داند. مثلا این‌که متخصصان این طب معتقدند که افراد گرم‌مزاج، بیش از سایر گروه‌ها در معرض این عارضه قرار می‌گیرند؛ افرادی که زودتر از سایر افراد دچار سرگیجه، حالت تهوع و سردرد می‌شوند. یکی از موضوعاتی که طب سنتی در پدیده گرمازدگی بر آن تاکید دارد، دوری از مصرف مواد شیرین حتی خنک‌ترین آنها در وقت گرمادزگی است؛ در واقع یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات در مواجه با گرمازدگی، خوراندن انواع شربت خنک یا آب قند به فرد گرمازده است. چرا که در این حالت، نه‌تنها شرایط بدن فرد بهتر نمی‌شود، بلکه این نوشیدنی‌های شیرین با افزایش قند و فشار خون، علائم گرمازدگی را تشدید می‌کند. از طرف دیگر، برای هضم قند نیاز به آب است و وجود قند در مایعات، عاملی می‌شود برای دفع بیشتر آب از بدن! همان‌چیزی که وضعیت فرد گرمازده را بدتر از آنچه هست، خواهد کرد. در چنین شرایطی، نوشیدن شربت رقیق‌شده و ملس، مانند سکنجبین یا آب‌زرشک و به طور کلی مصرف میوه‌هایی که طبع سردی دارد، یکی از بهترین نسخه‌های طب سنتی در جلوگیری از گرمازدگی افراد است. نوشیدن گلاب در آب خنک و یخ، به‌لیمو و تخم‌شربتی هم از دیگر موادی است که می‌توانند وضعیت فرد گرمازده را به حالت پایدار برساند.